Bankowy tytuł wykonawczy

Opis książki:

W zakresie dochodzenia należności od dłużników bankom przysługuje szczególny przywilej egzekucyjny.

Podmiotami, które najbardziej powinny być zainteresowane tym przywilejem, są zarówno same banki, jak i osoby fizyczne oraz prawne, które zawarły lub rozważają zawarcie z bankami umów o kredyt bankowy, umów pożyczki bankowej, umów o dyskonto weksla, umów gwarancji bankowej, umów poręczenia i umów akredytywy.

Bankowy tytuł wykonawczy jest jedyną na rynku książką podejmującą problematykę uprzywilejowanego dochodzenia należności przez banki.

Istotne zmiany zachodzące w Polsce od 1989 r. objęły również system bankowy. Przekształcenia dokonują się na dwóch zasadniczych płaszczyznach: gospodarczej i prawnej. Ich rozdzielenie może być uzasadnione wyłącznie względami natury formalnej i zabiegami klasyfikacyjnymi, faktycznie bowiem obie te sfery pozostają w ścisłym związku. Zmiany w zakresie rzeczywistej aktywności podmiotów gospodarczych, form i kierunków ich działania pozbawiają niektóre regulacje aktualności; z drugiej natomiast strony, zakreślanie ram prawnych aktywności gospodarczej stanowi jeden z podstawowych czynników kształtowania obrotu gospodarczego.

Przedmiotem tej pracy jest bankowy tytuł wykonawczy - szczególny przywilej egzekucyjny banków, przysługujący im z mocy art. 53 ust. 2 prawa bankowego (Ustawa z dnia 31 stycznia 1989 r. - Prawo bankowe (tekst pierwotny w Dz. U. Nr 4 z 1989 r., póz. 21; tekst jednolity w Dz. U. Nr 72 z 1992 r., póz. 359; zm. 1993: Nr 6 póz. 29, Nr 28 póz. 127, Nr 134 póz. 646; 1994: Nr 80 póz. 369, Nr 121 póz. 591; 1995: Nr 4 póz. 18, Nr 133 póz. 654).

Podkreślenia wymaga fakt, że istnienie tej instytucji nie wynika bynajmniej z licznych nowelizacji prawa bankowego. Szczególny przywilej egzekucyjny służył bankom również przed rokiem 1989. Czynnikiem decydującym o potrzebie zweryfikowania dopuszczalności jego istnienia jest więc nie zmiana regulacji prawa bankowego, lecz innych regulacji oraz stosunków faktycznych w obrocie gospodarczym.

Zmianie uległy elementy otoczenia marketingowego banków oraz ich potencjalnych kontrahentów. Omówienie tych zmian wymagałoby odrębnej pracy, albowiem nawet fundamentalne zasady swobody wyboru banku przez kontrahenta i kształtowania stosunków umownych nie znajdowały prawnego potwierdzenia. Oceny wymaga zasadność utrzymywania w mocy przywileju służącego bankom, będącym podmiotami gospodarczymi, nie zaś - jak niegdyś - quasi-organami administracyjnymi Państwa.

Innym istotnym czynnikiem wywierającym bezpośredni wpływ na problematykę stosowania bankowego tytułu wykonawczego stało się zjawisko tzw. złych kredytów, nabierające w ostatnich latach charakteru masowego. Ilustrację tego zjawiska stanowią dane z opracowanego przez Centralę NBP Raportu o zagrożeniach i kierunkach restrukturyzacji systemu bankowego. Jak wskazuje Raport, udział nieprawidłowych należności ogółem w kredytach na rzecz podmiotów niefinansowych wynosił: 4,8% w 1990 r., 16,5% w 1991 r., 26,8% w 1992 r., 27,4% w 1993 r. Jednocześnie w ramach należności nieprawidłowych udział kredytów straconych wyniósł: 41,9% - w 1992 r. i 55,6% - w 1993 r.

Mająca na celu wyczyszczenie bankowych portfeli kredytowych ustawa z 3 lutego 1993 r. o restrukturyzacji finansowej przedsiębiorstw i banków (Dz. U. 1993 r. Nr 18 póz. 82, zm. Dz. U. 1994 r. Nr 84 póz. 386) wprowadziła egzekucję bankową na nowe tory. Upoważniła ona Ministra Finansów do wyznaczenia ostatecznego terminu zakończenia restrukturyzacji trudnych kredytów (31 marca 1994 r.). Jednym z instrumentów czyszczenia portfela kredytowego jest przelew wierzytelności (na podstawie art. 509 Kodeksu cywilnego), z istotnym zastrzeżeniem (art. 41 ustawy restrukturyzacyjnej) wyłączającym konieczność uzyskania zgody dłużnika na dokonanie tego przelewu. Rodząca się w wyniku tego możliwość pogorszenia sytuacji prawnej dłużnika w trakcie trwania łączących go z bankiem stosunków umownych nadała art. 53 ust. 2 prawa bankowego nowy wymiar, dodatkowo komplikując wynikające z niego konsekwencje.

O skali zjawiska trudnych kredytów świadczyć może fakt, że do lipca 1994 r. zobowiązania ponad dwustu polskich przedsiębiorstw znacznie zredukowano. Np. Stocznia Północna uzyskała umorzenie łącznej kwoty długów aż o 92%.

W Banku Przemysłowo-Handlowym postępowania ugodowe zostały wszczęte wobec piętnastu przedsiębiorstw o łącznym zadłużeniu wobec Banku wynoszącym 1 bilion starych złotych. Inną, stosunkowo często wybieraną przez BPH metodą restrukturyzacji portfela trudnych kredytów była publiczna sprzedaż wierzytelności - zastosowano ją wobec jedenastu dłużników o łącznym zadłużeniu 120 miliardów starych złotych. Efektem podjętych przez Bank działań było obniżenie udziału trudnych kredytów w należnościach Banku z 37,1% w 1991 do 13,7% w końcu czerwca 1994 roku.

Przestrzeń dla funkcjonowania art. 53 ust. 2 prawa bankowego otwiera się oczywiście nie tylko w związku ze zwiększonym obrotem wierzytelnościami, lecz wynika również ze stałego wzrostu wolumenu należności z tytułu kredytów. Jak podaje Główny Urząd Statystyczny, w porównaniu z poprzednim miesiącem wysokość należności z tytułu kredytów podmiotów gospodarczych i gospodarstw domowych wzrosła w grudniu 1995 r. odpowiednio o 0,8% i 2,6%, a w styczniu 1996 r. - odpowiednio o 1,2 % i 7,8%.

Konieczność dokonania ponownej oceny słuszności istnienia bankowego tytułu wykonawczego narzuca również planowana i realizowana przez Polskę integracja z Unią Europejską. Utrzymywanie w mocy szczególnego przywileju egzekucyjnego banków może się okazać nie do pogodzenia z wymogami stawianymi przez Unię.

Bankowy tytuł wykonawczy jest przedmiotem kontrowersji. Z jednej strony padają głosy odrzucające zasadność jego istnienia lub dopuszczające go czasowo bądź pod pewnymi warunkami, z drugiej zaś - broniące jego słuszności. Przywilej z art. 53 ust. 2 prawa bankowego był również rozpatrywany przez Rzecznika Praw Obywatelskich oraz Trybunał Konstytucyjny.

Założeniem niniejszej książki jest możliwie wyczerpujące nakreślenie problematyki bankowego tytułu wykonawczego.

Problematyka ta, obejmująca m.in. przesłanki dopuszczalności i zakres stosowania przyznanego bankom przywileju oraz środki służące ochronie praw dłużnika, ma istotny walor praktyczny. Podmiotami, które najbardziej powinny być zainteresowane tym szczególnym przywilejem, są zarówno same banki, jak i osoby fizyczne oraz prawne, które zawarły lub rozważają zawarcie z bankami umów o kredyt bankowy, umów pożyczki bankowej, umów o dyskonto weksla, umów gwarancji bankowej, umów poręczenia i umów akredytywy.

Książka "Bankowy tytuł wykonawczy" - Mariusz Krzysztofek - oprawa miękka - Wydawnictwo Profesjonalnej Szkoły Biznesu.