Zygmunt Krasiński - nowe spojrzenia

Opis książki:

Studia o życiu i twórczości Zygmunta Krasińskiego zebrane w tomie są rezultatem spotkania poświęconego pisarzowi, które odbyło się w Toruniu 27-29 września 1999 roku. Konferencja naukowa zorganizowana przez Zakład Historii Literatury Romantyzmu i Pozytywizmu Uniwersytetu Mikołaja Kopernika nosiła tytuł ,,Zygmunt Krasiński. Spojrzenia po 140 latach" i została zainspirowana rocznicową okazją - 23 lutego 1999 roku upłynęło bowiem 140 lat od śmierci poety. Wobec licznych spotkań upamiętniających romantyczne rocznice: Mickiewicza w 1998, Słowackiego i Chopina w 1999 roku, toruńska sesja była próbą przypomnienia pisarza, bez którego pejzaż polskiego i europejskiego romantyzmu jest niepełny, a który jest coraz słabiej obecny w pamięci polskiej kultury. Rozmowa o Krasińskim prowadzona przez historyków literatury, historyków idei i teatrologów okazała się potrzebna, jeśli mierzyć tę potrzebę liczbą zgłoszonych i wygłoszonych referatów, licznymi głosami w dyskusji oraz obecnością słuchaczy, reprezentujących środowisko nie tylko akademickie, lecz także nauczycielskie i uczniowskie.
Formuła konferencji, podobnie jak formuła książki, zakładała różnorodność metodologiczną i wielość perspektyw - stąd tytułowe ,,spojrzenia". Z owej rozmaitości udało nam się wyodrębnić sześć kręgów problemowych. Niektóre spośród nich komponują się w koherentną całość, a zawarte w nich studia są wobec siebie komplementarne. Przykładem może tu być część I zatytułowana ,,W kręgu biografii i psychologii twórczości". Zbigniew Sudolski, wiemy filologicznej biografistyce, i Anna Kubale, ogniskująca swój badawczy dyskurs wokół kategorii ,,czucia egzystencji", unaoczniają, używając odmiennych metod, że Krasiński był osobowością złożoną ze sprzecznych cech i kierował się motywami pozostającymi we wzajemnym konflikcie, a jednocześnie miał wyjątkową skłonność do autoanalizy. Wyraźnie więc widział własną wewnętrzną niekoherencję. Pozostali autorzy podejmują jak gdyby rozważania w tym punkcie, pokazując, w jaki sposób poeta próbował scalać swoją duchowość i osobowość: poprzez sformułowany kodeks etyczny (studium Andrzeja Waśki), doświadczenie wewnętrzne zmierzające do zawieszenia czasu i wyjście ku wieczności aż po eksperymenty z eterem (tekst Izabeli Bilińskiej). Są jednak w książce i takie części, w których dominuje żywioł polemiczny. Bywa on związany z wyraźnie zaznaczonym dążeniem do przekroczenia dotychczasowego horyzontu odczytań twórczości Krasińskiego - na przykład w studiach Grażyny Królikiewicz, Macieja Szargota czy Jarosława Ławskiego (część II: ,,Konteksty i idee"). Fragment książki poświęcony interpretacjom liryki okazuje się w całości polemiczny wobec utrwalonej w badaniach historycznoliterackich tezy o słabości artystycznej wierszy Krasińskiego. Bywa jednak i tak, że sąsiadujące teksty proponują odmienną perspektywę oglądania twórczości Krasińskiego i nawiązuje się między nimi interesujący dialog; przykładem mogą być tutaj spojrzenia na historiozofię Krasińskiego w studiach Piotra Chlebowskiego i Mariana Śliwińskiego czy na podstawy ideowe Nie-Boskiej komedii w tekstach Bogdana Burdzieja i Krzysztofa Bilińskiego.
Interpretacyjnym partiom książki patronuje pytanie, rzadko zresztą formułowane wprost, jak czytać Krasińskiego dzisiaj, czy metody współczesnej hermeneutyki odsłonią nowe i ważne aspekty tej twórczości, czy też będzie ona coraz wyraźniej należała do szacownego muzeum pamiątek? Jakkolwiek odpowiedzi są niejednoznaczne i odmienne u poszczególnych autorów, to argumentacja prowadząca do ich sformułowania odsłania zapomniane lub niedostrzeżone wcześniej strony utworów pisarza.
Dwie ostatnie części: ,,Literackie dialogi" i ,,Recepcja" przynoszą aspektowe, a nie systemowe ujęcie zagadnienia recepcji, pokazując życie dziedzictwa Krasińskiego nie tylko w jego historycznoliterackim wymiarze, lecz także teatrologicznym (studium Edwarda Krasińskiego), literackim (studium Jacka Bartyzela) czy metabadawczym (tekst Zbigniewa Przybyły).
Jakkolwiek bohater książki był pisarzem budzącym skrajne emocje i opinie już wśród swoich współczesnych, to doniosłość jego pisarstwa aż do lat czterdziestych dwudziestego wieku nie była kwestionowana. Późniejszy okres zatarł nieco to przekonanie. Twórczość Krasińskiego przypomina dzisiaj stary portret wymagający już ręki konserwatora. Mamy nadzieję, że także ten tom odsłania istotne rysy wizerunku pisarza.
Grażyna Halkiewicz-Sojak

Książka "Zygmunt Krasiński - nowe spojrzenia" - Grażyna Halkiewicz-Sojak, Bogdan Burdziej (red.) - oprawa miękka - Wydawnictwo Uniwersytet Mikołaja Kopernika. Książka posiada 576 stron i została wydana w 2001 r.