Znak nr 539. Kultura w zaułku ciemności?
| Dane szczegółowe: | |
| Producent: | ZNAK |
| Oprawa: | miękka |
| Ilość stron: | 167 s. |
| ISSN: | 0044-488X |
| Data: | 2001-01-02 |
Opis książki:
Współczesna kultura niechętnie używa wielkich słów. Czy oznacza to, że o nich zapomniała Krzysztof Dorosz w niniejszym numerze, a wcześniej Adam Zagajewski, którego Uwagi o wysokim stylu ("Zeszyty Literackie", nr 65) były źródłem inspiracji dla pierwszego z autorów, niepokoją się, że w świecie kultury nie ma już miejsca "ani na bohatera, ani na świętego". Zdaniem Dorosza sztuka odwróciła się od "myśli wysokiej", która usiłuje wykroczyć poza trywialną codzienność, by ogarnąć metafizyczny plan ludzkich poczynań. Czy rzeczywiście naszą kulturę zdominował "trzeźwy realizm", który za jedynie prawdziwą uznaje nędzę ciała i materii, a to, co wzniosłe, przywołuje jedynie w trybie szyderstwa Czy istotnie u schyłku drugiego tysiąclecia znaleźliśmy się w zaułku ciemnościAutorzy niniejszego numeru przyznają, że pokusa nihilizmu jest mocno wpisana w kulturę naszego stulecia, ale nie są na ogół tak krytyczni w ocenie dwudziestowiecznej sztuki. Dowodzą, że jej nierzadko naznaczone rozpaczą dzieła bywają wyrazem metafizycznego niepokoju, autentycznych, choć budzących czasem grozę, poszukiwań prawdy o świecie. Niektóre z nich objawiają także jakieś nieznane dotąd piękno, które wyrasta z codzienności, lecz równocześnie ją przekracza - jakieś promienie światła, które przecinają mrok.
Jan Paweł II w swoim Liście do artystów pisał, że "piękno jest kluczem tajemnicy i wezwaniem transcendencji", dodał także, iż to dzięki niemu "ludzkość po każdym upadku będzie mogła dźwigać się i zmartwychwstawać". Autorzy zeszytu zachęcają, by nie rezygnować z odwiecznych przyzwyczajeń i nadal poszukiwać we współczesnej kulturze piękna. Może i ona - po Norwidowsku - "zachwyci nas do pracy".
Książka "Znak nr 539. Kultura w zaułku ciemności?" - oprawa miękka - Wydawnictwo ZNAK.
Spis treści:
DIAGNOZY
Splątane korzenie polskości, Janusz Tazbir
Myśl wysoka - styl wysoki, Krzysztof Dorosz
Czymże jest "trzeźwy realizm", jeśli nie sprowadzeniem rzeczywistości do sfery materii i ciała, wygnaniem z naszego życia bohaterstwa i świętości, ekstazy i cierpienia, szczęścia i tragedii, a wreszcie sensu ludzkich poczynań?
POLOWANIE NA IDEE
Sztuka i dotkliwość świata, Dyskutują: Ryszard Krynicki, Henryk Markiewicz, Mieczysław Porębski, Stanisław Rodziński, Marian Stala, Karol Tarnowski, Łukasz Tischner, Adam Wiedemann, Elżbieta Wolicka
Myśl w pułapce kaznodziejstwa, Teresa Walas
Prawdziwy problem tkwi nie tyle w tym, że sztuka współczesna straciła więź z wartościami duchowymi, ile że sama jako wartość duchowa zagrożona jest przez Człowieka Infantylnego, szczególną odmianę barbarzyńcy, którego nadejście zapowiadają od dawna filozofowie i zdesperowani artyści.
Niepewność piękna, Andrzej Osęka
Malarstwo El Greca stało się takie, jakim je znamy, nie dlatego, że artysta coś sobie postanowił, czegoś spróbował, lecz dlatego, że żył w czasach Teresy z Avila, był niemal rówieśnikiem Jana od Krzyża, miał wyobraźnię (może: duszę) ukształtowaną przez mistycyzm szesnastowiecznej Hiszpanii. Wizje i ekstazy świętych, sny, znaki na niebie - to była dla niego rzeczywistość, konieczność. W XX wieku o tak mocne poczucie konieczności i realności w odniesieniu do metafizyki jest bardzo trudno.
Kwadratura koła, Piotr Śliwiński
Wokół nas, tu i teraz, nietrudno znaleźć przykłady zapiekłości i pychy, towarzyszącej odrzuceniu lub zignorowaniu tradycji, rezygnacji z wielkich tematów i słów, poniechaniu uniwersalnych wartości wiążących ludzi we wspólnotę, obojętności na głosy upominające nasze zadufanie, zlekceważenie autorytetów. Istnieje jakieś bałwochwalstwo pustki.
Styl wysoki, myśl niska, Michał Paweł Markowski
Styl niski nie tylko nie eliminuje myśli wysokiej, ale nierzadko jest jej jedynym schronieniem, zwłaszcza wtedy, gdy monotonia stylu wysokiego skutecznie paraliżuje jakikolwiek namysł. Myśl wysoka to nie tylko myśl wzniosła, górna, ale także - popatrzmy w odwrotnym kierunku - głęboka, drążąca, podziemna.
TEMATY I REFLEKSJE
Wędrówki po opactwach benedyktyńskich, Jadwiga Żylińska
BIBLIA A ŚWIAT WSPÓŁCZESNY
Tajemnica Krzyża, Anna Świderkówna
SYLWETKI OJCÓW PUSTYNI
Żywy przykład Makarego, Małgorzata Borkowska OSB
RUBRYKA POD RÓŻĄ
O cudach, Małgorzata Łukasiewicz
ZDARZENIA - KSIĄŻKI - LUDZIE
Wiara z wnętrza metafory, Łukasz Tischner
Wieczne dzieciństwo czy przedwczesna starość?, Wasilij Szczukin
Na początku była wolność, Jarosław Makowski
Chopin: summa i miniatura, Damian Strączek
Miasto światła, Anna Baranowa
Dzieje "Niezłomnych", Tomasz Gąsowski
Wzory kultury, wzór człowieka Paweł Rodak
Niemcewicz wielkim poetą był? Magdalena Micińska
Sztuka czasów "Solidarności", Andrzej Pieńkos
Stare, nowe obrazy, Piotr Kosiewski
Sommaire, Summary