Znak. Miesięcznik 619/2006. Bóg ukryty w literaturze polskiej

Opis książki:

Jaki obraz Boga wyłania się z kart współczesnej literatury polskiej? Czy tematyka religijna jest dla pisarzy ciągle ważna? Takie pytania postawiliśmy naszym autorom – okazało się, że bodaj najciekawsze teksty mówią o Bogu ukrytym, o paradoksach wiary i pewności.
To jeden z powodów, dla których zostali wyróżnieni w numerze Tadeusz Różewicz i Witold Gombrowicz. Artykuły pióra Michała Januszkiewicza i Łukasza Tischnera pokazują ich jako patronów religijnego wątpienia i ateizmu. Aleksander Fiut w swoim tekście o współczesnej polskiej prozie apeluje, by pisarze porzucili stereotypy i w tekstach o Bogu oraz religii odważyli się skonfrontować z "miazgą” rzeczywistości. Polecamy również tekst Wojcieha Ligęzy o polskiej poezji oraz wspaniały esej Northropa Frye’a o poecie-wizjonerze Williamie Blake’u.
W dyskusję na temat relacji między nauką a religią wpisuje się w nowym "Znaku” tekst pt. Spór o ewolucję autorstwa Andrzeja Paszewskiego. Drukujemy także dwugłos Barbary Skargi i Tadeusza Gadacza z warszawskiej konferencji poświęconej Emmaneulowi Lévinasowi, która odbyła się w listopadzie.
Całość uzupełniają stałe felietony Haliny Bortnowskiej i Jerzego Surdykowskiego, recenzje i omówienia, a także rubryka młodych "Rok 1984” (poświęcona "magicznym spotkaniom”).
FRAGMENT:
Literatura a religia (fragment)
Michał Masłowski
Związki literatury z religią są tak liczne i fundamentalne, że właściwie niemożliwe do ogarnięcia. Czyż Biblia nie znaczy "Pismo”, co jest synonimem literatury - Czyż Syn Człowieczy nie jest nazwany Słowem wcielonym – Verbum po łacinie, Logos po grecku, a to oznacza albo słowo, albo wręcz "dyskurs”. Czyli w szerokim znaczeniu literaturę. Nasza religia objawia się przede wszystkim przez słowo performatywne, działające, a wszelka twórczość literacka, nawet najbardziej czarna, pesymistyczna – ma swój jawny czy ukryty wymiar religijny, jak to podkreślał Jan Paweł II w Liście do artystów. Tak jest we wszystkich religiach księgi: w judaizmie, chrześcijaństwie, islamie. Ale także w dużym stopniu i w innych : w hinduizmie, w buddyzmie, w taoizmie, a również i w politeizmie greckim – wszak epopeje Homera kodyfikowały wierzenia epoki, i z nich to czerpali tematy wielcy tragicy złotego wieku Aten. Mimo wagi zagadnienia, Świętymi Księgami nie będziemy się tu jednak zajmować.
Następna trudność: wszelka kultura, zgodnie z aktualnym stanem wiedzy, jest więcej czy mniej jawną "wielką narracją”, odwołującą się do wierzeń religijnych. Czyli w pewnej mierze temat nasz obejmuje całe kulturoznastwo. Paul Ricśur rozróżnia cztery typy mitów: (1) mity początku, (2) historii świętej, (3) eschatologiczne (profetyczne) i (4) heroiczne. Jeśli się zastanowić, obejmuje to całość tematyki egzystencjalnej i kosmologicznej, czyli prawie całą tematykę literacką. Tyle że nie zawsze pojawiają się w niej "przeżycia metafizyczne”, jak powiedziałby Witkacy. Można więc prowizorycznie uznać, że nie tematyka ani nawet motywy biblijne czy zgodność z nauką Kościoła(ów) się liczy, a pragnienie, zrealizowane lub nie, kontaktu z Absolutem. Nie sacrum przeciwstwiane profanum (rozróżnienie pogańskie, gdyż w momencie śmierci Jezusa zasłona w świątyni została rozdarta), ale żywy kontakt z osobowym Bogiem, pragnienie tego kontaktu bądź przeżywanie jedności świata. Wtedy kryteria formalne są kruche i niepewne. Niemniej taka właśnie postawa jest najbliższa współczesności. Czyż nie rozróżnia się dzisiaj religii jako społecznego zespołu wyobrażeń i technik ciała, instytucjonalnie zorganizowanego, od wiary, czyli indywidualnej, spersonalizowanej ich asymilacji - Interesuje nas tutaj wiara, czyli religia żywa. Tak, ale wtedy zatrzeć się może rozróżnienie między religią instytucjonalnie głoszoną a tzw. religią prywatną, czyli zespołem wierzeń dobranych przez jakąś jednostkę według jej przeżyć lub widzi-mi-się. Literatura współczesna zbliża się często do tak pojętej religijności, i trzeba to wziąć pod uwagę.
Więcej na łamach grudniowego "Znaku”.
Wszyscy prenumeratorzy miesięcznika otrzymają w grudniu prezent na CD: wybór najważniejszych tekstów o tomizmie drukowanych w "Znaku” od 1946 r.

Książka "Znak. Miesięcznik 619/2006. Bóg ukryty w literaturze polskiej" - oprawa miękka - Wydawnictwo ZNAK.