Znak. Miesięcznik 614-615/ 2006. Metafizyka podróży

Opis książki:

Ludzie wędrują od początku swojego istnienia. Przymusowe migracje, powodowane koniecznością ucieczki przed biedą i wojnami, są nadal smutnym elementem rzeczywistości. Trudy pielgrzymowania do miejsc świętych pokornie znoszą ludzie starsi i chorzy. Gros tych, którzy na dwutygodniowe wakacje wylatują z Polski lotami czarterowymi, ucieka po prostu na zamknięte plaże podobnych na całym świecie hoteli, gdzie kontakt z miejscową kulturą ogranicza się zwykle tylko do oryginalnie brzmiących nazw w kawiarnianym menu.
Wakacyjny numer "Znaku” to bilet na podróż do środka każdego z nas. Otwiera go rozmowa z Ryszardem Kapuścińskim, który opowiada o swoich pierwszych wyprawach, specyfice pracy korespondenta wojennego oraz o najbliższej podróży na wyspy Pacyfiku. W rozmowach z Haliną Bortnowską i Ewą Szumańską padają pytania o tożsamość wędrowcy, o to, czy dobrze jest tęsknić i jaką rolę odgrywa miejsce, do którego wraca się po skończonej wyprawie. Polecamy też lekturę wspomnień Ryszarda Czajkowskiego, autora popularnych w latach 80. i 90. programów telewizyjnych Przez lądy i morza, a także tekstów Piotra Kłodkowskiego (tegorocznego laureata Nagrody im. ks. J. Tischnera, autora książki Doskonały smak Orientu) oraz Michała Bardela, który przedstawia jak podróżowano w świecie starożytnym.
W numerze także specjalna wkładka z kolorowymi zdjęciami Andrzeja Mazurkiewicza.
W wakacyjnym "Znaku” drukujemy ponadto m.in. drugą część kalendarium historii miesięcznika "Znak” oraz refleksje po majowej pielgrzymce Benedykta XVI do Polski.
FRAGMENT:
"Wszystko mi jedno, muszę jechać”
Rozmowa z Ryszardem Kapuścińskim (fragment)
W dorosłym życiu podróżował Pan według schematu: wyjazd, w szerokim świecie niezwykłe przygody, a potem powrót do domu i opowieść o podróży. Warszawa stała się dla Pana centrum.
W moim przypadku bardzo ważne było miejsce, o którym wiedziałem na pewno, że do niego wrócę. Okręt nie może wyjść w morze bez kotwicy, a dla mnie taką kotwicą była Warszawa. Dzięki niej mogłem przycumować po podróży. Jadąc, zawsze wiedziałem, kiedy chcę wrócić. Dla kogoś, kto traktuje jeżdżenie jako przygodę młodości, nie ma to takiego znaczenia, ale gdy podróżowanie staje się zawodem, sensem życia i pracy, niesłychanie istotna okazuje się świadomość, że istnieje miejsce, do którego trzeba powrócić, aby zdać sprawę z podróży. Właśnie ta świadomość powrotu, którą miał Odys. Ona pozwala organizować czas.
Ale Odys wałęsał się po świecie przez dziesięć lat...
Niezależnie od tego, ile trwa wyprawa, należy mieć przede wszystkim przekonanie, że podróżowanie jest tylko epizodem. Nawet jeżeli ten epizod ogarnia większość życia.
Człowiek w gruncie rzeczy ma naturę sedentarną, jeśli nie musi, nie podróżuje (poza okresem młodości). Bardzo nieliczne osoby jeżdżą przez całe życie. Większość ludzi podróżuje pod wpływem różnego rodzaju przymusów, na przykład gdy pojawia się konieczność poszukania lepszej pracy, lepszych warunków życia, a często także konieczność ucieczki przed tragedią – wojną, głodem, zarazą czy przed niebezpieczeństwem. Czyli do podróży popycha przymus biologiczny i ekonomiczny.
Odkąd pojawiło się rolnictwo, znakomita część naszego gatunku czuje się przywiązana do ziemi. Dlatego właśnie wszystkie manifestacje wspólnotowości i potrzeb społecznych odnosiły się do bardzo określonego kawałka ziemi. Manifestacja tożsamości była więc zawsze manifestacją związku z daną ziemią. Nawet nazwiska często nadawano wedle miejsca pochodzenia, ciekawy dla mnie przykład stanowi choćby amerykański poeta żydowski Robert Piński. Wszystko to dotyczyło ziem plemiennych, narodowych, wreszcie – państwowych. I stąd wziął się problem granic.
U nas przybrało on formę słynnych kłótni o miedzę.
Tak, od miedzy się zaczyna, potem walczy się o granice powiatów i województw, a na końcu państw.
Skąd w takim razie biorą się ludzie tacy jak Pan, którzy sami pragną jeździć?
To fascynaci. Rodzą się z tą pasją, dosyć trudną i niebezpieczną. Jeśli wziąć do ręki słownik podróżników [Ryszard Kapuściński bierze z półki i wertuje Słownik podróżników polskich Wacława i Tadeusza Słabczyńskich], można się przekonać, że ci ludzie na ogół krótko żyli. Ginęli od chorób tropikalnych, przede wszystkim malarii, także cholery i dżumy, tracili życie w wypadkach, w konfliktach z tubylcami. Chorowali, cierpieli psychicznie – popadali w obłęd i w depresję. Niemiecki podróżnik Hienrich Barth, który dotarł do Timbuktu, opisywał, jak pokonując Saharę i cierpiąc z pragnienia, nadgryzał własne żyły i pił krew.
Podróżowanie było zawsze, a już szczególnie w dawnych czasach, ryzykowne, zwłaszcza że jeździ się zwykle samotnie lub w kilka osób. Taka podróż nie znosi wielkich grup.
Rozmawiała Krystyna Strączek

Książka "Znak. Miesięcznik 614-615/ 2006. Metafizyka podróży" - oprawa miękka - Wydawnictwo ZNAK.