Z badań nad prawdą, nauką i poznaniem

Opis książki:

Pomieszczone w niniejszym tomie rozprawy dotyczą zarówno problemów ujętych w ich klasycznym kształcie, jak też problemów przeformułowanych, niejako stworzonych w aktualnych dyskusjach czy też dowartościowanych przez obecną modę filozoficzną.
Badania nad prawdą dotyczyć mogą prawdy w jej klasycznym, seman-tycznym (korespondencyjnym) wymiarze. Wówczas badania mogą być próbą rozszerzenia takiego pojęcia prawdy, by kosztem pewnych modyfikacji (może wzbogacenia pojęcia) objąć przypadki do tej pory uważane za zbyt skomplikowane albo też z założenia nie mieszczące się w ramach klasycznej analizy semantycznej. Taką próbę wzbogacenia pojęcia prawdy zawiera artykuł Andrzeja Biłata. Równoważność dwóch definicji prawdy w języku modalnym. Autor dowodzi równoważności między predykacyjną wersją klasycznego pojęcia prawdy, które wymaga odwołania się do pojęcia faktu, i semantycznej relacji zgodności. Współczesne badania nad prawdą dotyczą zazwyczaj pojęcia prawdy uwikłanego w spory realizmu i antyrealizmu. Wówczas problem prawdy koncentruje się na opozycji korespondencyjnego i epistemicznego pojmowania prawdy. W ostatnim wypadku istotne własności prawdy narzucone są przez akceptację pewnych wersji weryfikacjonizmu czy pragmatyzmu. Aktualne dyskusje nad takimi koncepcjami prawdy, omawiając krytycznie ich rezultaty, przedstawia artykuł Małgorzaty Czarnockiej "Korespondencyjna, a epistemiczna natura prawdy". Artykuł Elżbiety Kałuszyńskiej "Dwa pojęcia prawdziwości" sytuuje się pomiędzy powyżej przywołanymi nurtami badafi nad prawdą - zachowując istotę klasycznego (semantycznego) pojmowania prawdy, autorka próbuje niejako "znaleźć miejsce" w interpretacji Tarskiego teorii prawdy dla epistemicznych treści, jakie dołącza się do koncepcji Tarskiego, by zrozumieć przy okazji niejako, czym jest prawda w rzeczywistym procesie badań naukowych.
Znajdujące się w niniejszym tomie artykuły dotyczące badań nad nauką dyskutuja dwa zagadnienia: kryterium demarkacji i tezę o niewspólmierności. Pierwsze z nich, ożywiające filozofię nauki pierwszej połowy XX wieku, ma charakter już historyczny, co podkreślone jest w tytule artykułu Larryego Laudana "Zgon problemu demarkacji". Autor opowiada się za nierozstrzygaliioscią sporu o naukowość przekonań dobrze ufundowanych w nauce. Analizę problemu rozstrzygalności sporu o naukowość prowadzonego przez K. Poppera i I. Lakatosa na tle szerszych dyskusji w filozofii nauki obszernie omawia w swoim historycznie udokumentowanym opracowaniu Artur Koterski "Falsyfikacjonistyczne kryteria demarkacji: Popper i Lakaios", dokonując jednocześnie oceny proponowanych rozstrzygnięć kryterium demarkacji. Drugim zagadnieniem z dziedziny filozofii nauki poruszanyin w tym tomie jest problem niewspółmierności. Wywoływał on wiele konkrowersji w latach siedemdziesiątych, a obecnie funkcjonuje już na poboczu głównych problemów dyskutowanych w filozofii nauki. Jak często bywa z takimi dyskusjami, zostawiają one pewne ustalenia, do których później można odwoływać się, gdy dany problem pojawia się znowu, choć często w tle innego zagadnienia. W ten sposób teza o niewspółrnierności funkcjonuje w artykule Kazimierza Jodkowskiego "Niewspólmiemość. Studium przypadku: ewolucjonizm-kreacjonizm". Autor ustalone już rozumienie tej tezy ilustruje wybranym i szczegółowo przedstawionym studium sporu toczącego się na marginesie nauki między ewolucjonistami i kreacjonistami. Inny aspekt tezy o niewspółmierności wydobywa artykuł Zbysława Muszyńskiego "Niewspółmierność, ekwiwokacja i problemy znaczenia". Odnosząc się do spotykanej w literaturze argumentacji przeciwko niewspółmierności, odwołującej się do błędu ekwiwokacji blokującego pojawienie się niewspółmierność, wskazuje on na rolę odpowiedniej teorii znaczenia przy analizie obu zjawisk w procesie badań naukowych. Odpowiednia teoria znaczenia i referencji winna umożliwić jednoczesną analizę obu zjawisk, tj. niewspółmierności i ekwiwokacji, nie mieszając ich ze sobą, ale pokazując ich wzajemne powiązanie i odrębność.
Badania nad poznaniem, zawarte w niniejszym tomie, obejmują problemy analizy samego pojęcia poznania, jego istotnych cech i warunków zadowalającej realizacji, tak jak jest ono ujmowane w klasycznej teorii poznania, oraz pewnych szczególnych aspektów procesu poznania i kryteriów jego oceny. Pierwszy problem, czym jest samo poznanie, przedstawiony został w artykule Józefa Dębowskiego "Co to znaczy "poznać" coś ". Zawiera on analizę podstawowych pojęć związanych z poznaniem oraz argumentacje przeciwko tezie o pośredniości i propozycjonalności wszelkiej wiedzy. Problem szczególnych kryteriów oceny wytworów poznania, logicznych podstaw naszej wiedzy omawiany jest w artykule Roberta Poczobuta "Klasyczne i parakonsystentne podejście do zagadnienia niesprzeczności wiedzy ludzkiej". Te szczególne kryteria odnoszą się do sytuacji, gdy w systemie wiedzy nie jest respektowana podstawowa zasada logiki klasycznej - zasada niesprzeczności. Ocena warunków prawomocności i wartości poznawczej takiego systemu wiedzy wymaga odwołania się do parakonsystentnych systemów logicznych. Andrzej Łukasik w artykule "Fizyka i zagadnienie granic poznania" przedstawiając problem obiektywności granic poznania we współczesnej fizyce, odwołuje się do ograniczeń, jakim podlega podmiot poznania, gdy świat jest taki, jakim opisuje go współczesna fizyka. Problem ten jest szczególnie ważny obecnie, gdy rozpowszechnia się naturalistyczne ujmowanie niektórych zagadniefi filozofii klasycznej.
Do problemów związanych z poznawaniem pośrednio należą również zagadnienia przedmiotu poznania. Realnie istniejące przedmioty stanowią naturalne, w różnym sensie naturalności, przedmioty poznania i są ściśle związane z samym procesem poznawania. Jednakże przedmioty fikcyjne stanowią szczególny rodzaj przedmiotów, o których również mówi się w dyskursie epistemologicznyni. Artykuł Jacka Gurczyńskiego "O zastosowaniu ontologii Leśniewskiego do analizy przedmiotów fikcyjnych" odnosi się do logicznych podstaw konstytuowania, mówienia i poznawania przedmiotów fikcyjnych. Próba analizy problemu dokonana jest w ramach logiki Leśniewskiego. Do podobnej problematyki przedmiotów fikcyjnych analizowanych w ramach ontologii Ingardena i Meinonga nawiązuje artykuł Barryego Smitha "In-garden versus Meinong o logice fikcji".

fragment wstępu

Książka "Z badań nad prawdą, nauką i poznaniem" - Zbysław Muszyński (red.) - oprawa miękka - Wydawnictwo Uniwersytet Marii Curie - Skłodowskiej.