Wykluczanie

Opis książki:

W opracowaniu tym analizuję wyniki trzeciego w przeciągu ćwierćwiecza badania empirycznego nad selekcjami społecznymi na pierwszym progu rozwidlenia dróg szkolnych młodzieży po ukończeniu powszechnej szkoły jednolitej, przeprowadzonego na pełnej populacji uczniów klas pierwszych wszystkich typów szkół ponadpodstawowych w regionie toruńskim (Toruń i obszar powiatu toruńskiego). Pierwsze koordynowane przeze mnie badanie z jesieni 1972 roku zapoczątkowało długoletnie zespołowe badania podłużne, a jesienią 1998 roku jego kolejną fazą, gdy badani z głównej kohorty mieli po 40 lat, kierowała prof. Krystyna Szafraniec. Analizowana tu autorsko przeze mnie cząstka badań jest próbą odpowiedzi na pytania o związki losu szkolnego i życiowego (na pierwszym progu jego rozwidlenia się) oraz poziomu osiągnięć szkolnych, mierzonych tu testem cichego czytania ze zrozumieniem (kluczowej kompetencji szkolnej i kulturalnej) i przez oceny szkolne, z położeniem rodzinnym młodzieży, jej środowiskiem rozumianym jako klimat kulturalny domu (wykształcenie rodziców), typ miejsca zamieszkania (wielkość miejscowości) i poziom rozwoju regionu.
Wnioski z masowych badań w rejonie o względnie środkowym położeniu na hipotetycznym continuum rozwojowym Polski pozwalają na zasadzie indukcji eliminacyjnej ekstrapolować je na populację generalną. Trzeci pomiar w rytmicznych odstępach czasu (lata 1972,1986 i 1998) pozwala na uchwycenie dynamiki. Porównanie zaś z wynikami równoległych badań w regionie o nieco mniejszym zaawansowaniu rozwojowym (Warmia, byłe województwo olsztyńskie) pozwolą uchwycić znaczenie szerokiej okolicy, regionu jako czynnika współdeterminującego poziom funkcjonowania szkolnictwa i poziom rozwoju umiejętności kulturalnych młodzieży. Pozwolą też bardziej ugruntować wnioski z toruńskich badań powtarzalnych.
Były to badania na dużych zbiorowościach prowadzone jednolicie przez wyszkoloną ekipę w dużym tempie jesienią 1998 roku. W Toruńskiem przebadano wszystkich zastanych uczniów - 4527 osób, a w Olsztyńskiem - regionie znacznie większym - próbę reprezentatywną liczącą 2169 osób.
Po przeszkoleniu ekipy toruńskimi badaniami kierowały Panie prof. Krystyna Szafraniec, która je także sfinansowała ze swego grantu badawczego KBN, i Monika Kwiecińska-Zdrenka z Instytutu Socjologii UMK. Badaniami olsztyńskimi kierowałem z wydatną pomocą organizacyjną i finansową Pani prof. Eugenii Malewskiej i zespołu doktorantów z Instytutu Nauk o Wychowaniu UWM. Trzem wymienionym Paniom oraz wykonawcom badań terenowych studentom UMK w Toruniu oraz studentom i doktorantkom UWM w Olsztynie bardzo serdecznie dziękuję.
Kilka zdań do drugiego wydania tego raportu. Pierwsze wydanie było zaadresowane do osób profesjonalnie zajmujących się problematyką selekcji szkolnych i nierówności społecznych w szkolnictwie - w badaniach, w kształceniu akademickim oraz w polityce oświatowej i zarządzaniu szkolnictwem. Ku pewnemu mojemu zaskoczeniu okazało się, że w tym dość szerokim kręgu badaczy, nauczycieli akademickich i decydentów brakuje nie tyle debat teoretycznych, co wyników badań. Dlatego też, stojąc przed potrzebą i możliwością dodruku tej książeczki, wniosłem do jej tekstu poprawki i dość znaczne uzupełnienia analityczne, szczególnie dotyczące wyników badań w porównawczym - dla podstawowych badań powtarzalnych - regionie warmińskim. Nie zmieniam jednak formuły tej publikacji. Pozostaje ona raportem z badań empirycznych, w którym świadomie nie podejmuję szeregu cisnących się pytań teoretycznych, ideologicznych i praktycznych o źródła nierówności społecznych pośredniczonych poprzez szkolnictwo, o ocenę ich funkcjonalności czy niesprawiedliwości, o możliwości powszechnego wyrównywania szans dostępu do kultury symbolicznej z udziałem edukacji dostępnej przez całe życie. Niechże ten raport pozostanie źródłem dla dyskusji i stawiania pytań bardziej, niż gotową na nie odpowiedzią.

Książka "Wykluczanie" - Zbigniew Kwieciński - oprawa miękka - Wydawnictwo Uniwersytet Mikołaja Kopernika.