Wygrani i przegrani polskiej transformacji

Opis książki:

"Transformacja polskiego systemu polityczno-gospodarczego jest ogromnym sukcesem naszego kraju. Tak też jest oceniana przez międzynarodowych ekspertów, dziennikarzy i uczonych. W światowej literaturze naukowej i publicystyce, zwłaszcza najnowszej, przykład Polski przywoływany jest z reguły jako argument na rzecz możliwości racjonalnej przebudowy niewydolnej gospodarki realnego socjalizmu w prężną i rozwojową gospodarkę rynkową. I w inny zupełnie kraj - Polskę niepodległą, demokratyczną, wolną. Potwierdza to analiza wskaźników podstawowych efektów reformowania gospodarki: Polska jest liderem przemian w pokomunistycznych krajach Europy.
Inaczej widzimy transformację, jeśli przedmiotem rozważań uczynimy dysproporcje między bogactwem a biedą. Problem w tym, że tereny najbardziej zacofane, miasta, miasteczka i wioski, dla których inwestycje kapitału polskiego czy zagranicznego są kwestią życia i śmierci, rozwoju bądź stagnacji i obumierania, absolutnie nie interesują potencjalnych inwestorów. Z ich bowiem punktu widzenia irracjonalne jest inwestowanie w zakup denacjonalizowanych przedsiębiorstw (bądź zakładanie nowych firm) tam, gdzie nie ma odpowiedniej infrastruktury, powiązań kapitałowych czy zaplecza produkcyjnego. W tej sytuacji rzeczą nowej klasy politycznej, a zwłaszcza wyłonionych spośród niej decydentów, jest wyznaczenie priorytetów gospodarczej (i społecznej) polityki kraju. W tym przypadku polegające na dokonaniu wyboru: czy należy wspierać najlepiej prosperujące regiony kraju, czy też raczej stymulować niwelowanie różnic między tymi najlepszymi a zacofanymi - i w dającej się przewidzieć przyszłości doprowadzić do zmniejszenia terytorialnych i społecznych dystansów?
Rzecz w tym, że realizacja programu zawartego w drugim członie alternatywy szanse ma raczej niewielkie. Co ma określone reperkusje nie tylko w kraju, ale i poza nim. Zdaniem Unii Europejskiej i Międzynarodowej Organizacji Pracy, to państwo powinno wpływać na kształtowanie w miarę harmonijnego ekonomicznego i społecznego rozwoju kraju, nawet wtedy kiedy jest to zadanie bardzo trudne, ponieważ zaniedbania w tej materii grożą poważnymi konsekwencjami społecznymi.
Tradycyjnie ukształtowany podział regionalny na część "lepszą" i "gorszą" występuje w większości krajów świata. W Polsce chodzi o coś poważniejszego: o utrwalanie się niekorzystnych tendencji zjawiska. Dawny historyczny podział na Polskę A i Polskę B bowiem nie tylko przetrwał, ale w wyniku transformacji się pogłębił. Rozwój przedsiębiorczości prywatnej i inwestycje zagraniczne znacząco wzmocniły potencjał gospodarczy tylko w regionach dobrze uprzemysłowionych. W regionach słabo zindustrializowanych i rolniczych natomiast skupiły się negatywne skutki transformacji, co potęguje ich zapóźnienie rozwojowe. To jakie miejsce w materialnej i społecznej strukturze nowego ładu zajmą określone grupy, zależy od bardzo wielu przesłanek. W dużej jednak mierze - od cech i predyspozycji ukształtowanych w środowisku miejskim czy wiejskim, regionie produkcyjnym czy zacofanym, w rodzinie biednej czy bogatej, której status jest - i był już w późniejszym okresie ancien régime`u - z reguły dziedziczony.
Istnieje przy tym syndrom biedy, w którym analizowane zmienne społeczno-demograficzne - ale także osobowościowe - zazębiają się i wzmacniają. Na granicy minimum biologicznego, lub poniżej, znajdują się rodziny wielodzietne, najczęstsze w środowiskach wiejskich i rejonach gospodarczo i społecznie upośledzonych. Potomkowie tych rodzin nie mają w zasadzie szans na poprawę losu w dającej się przewidzieć przyszłości. Zwłaszcza, że ich edukacja kończy się na szkole podstawowej lub zawodowej niższego szczebla. Co też prawie zawsze wyznacza i petryfikuje ich status - przegranych nowego systemu.
Te i inne strony polskiej rzeczywistości stały się przedmiotem analiz przedstawionych w tej książce. Autorami kolejnych rozdziałów są - wchodzący w skład multidyscyplinarnego zespołu badawczego - specjaliści różnych, zazębiających się dyscyplin naukowych: socjologii, politologii, prawa czy ekonomii, z Instytutu Studiów Politycznych PAN, Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego, Centrum Europejskich Studiów Regionalnych i Lokalnych (EUROREG) Uniwersytetu Warszawskiego, Kolegium Ekonomiczno-Społecznego Szkoły Głównej Handlowej, Instytutu Socjologii Uniwersytetu Łódzkiego, Instytutu Pracy i Spraw Socjalnych oraz Wyższej Szkoły Przedsiębiorczości i Zarządzania im. Leona Koźmińskiego.
Każdy z rozdziałów dotyczy jakiegoś fragmentu polskiej transformacji: społeczności lokalnych i członkostwa Polski w Unii Europejskiej, ewolucji własności publicznej, strategii przetrwania i rozwoju gospodarstw domowych oraz przyszłości dzieci w latach wielkiej zmiany, a także - położenia i szans robotników w okresie przebudowy kraju, bezrobocia, biedy i pomocy społecznej, funkcjonowania społeczności lokalnych i postaw elit wobec zagrożenia patologią społeczną. Przedmiotem ostatniego rozdziału są sukcesy i błędy transformacji w opinii jej autorów, aściślej - klasy politycznej odpowiedzialnej za kształt i kierunki polskich przemian. Każdy z rozdziałów zawiera odrębną część analizy polskiej rzeczywistości i jej postrzegania łącznie zaś - wraz z zawartością innych książek:
Pułapki prywatyzacji. (Prywatyzacja w Polsce 1990-2002), Maria Jarosz - (red.), Warszawa 2003, Instytut Studiów Politycznych PAN Władza. Przywileje. Korupcja, (Maria Jarosz), Warszawa 2004, Wyd. Naukowe PWN, Instytut Studiów Politycznych PAN Polska, ale jaka?, M. Jarosz (red.), Warszawa 2005, Oficyna Naukowa, Instytut Studiów Politycznych PAN
Bezrobocie i instytucje rynku pracy, (Marta Danecka), Warszawa 2005, Instytut Studiów Politycznych PAN
opartych na projekcie "Syndrom wielkiej zmiany" - stanowi wiarygodne źródło wiedzy o wymiarach, przejawach i skutkach wielkich polskich przemian".

Książka "Wygrani i przegrani polskiej transformacji" - Maria Jarosz (red.) - oprawa twarda - Wydawnictwo ISP PAN. Książka posiada 324 stron i została wydana w 2005 r.