Współczesne państwo w teorii i praktyce. Wybrane elementy

Rozdział I. Termin, rozumienie i ujęcia państwa ( Jerzy Oniszczuk )

1. Termin ?państwo/"

2. Ujęcia państwa

Rozdział II. Określenie państwa współczesnego ( Jerzy Oniszczuk )

1. Definicja państwa

2. Państwo jako organizacja społeczna

3. Państwo jako organizacja polityczna

4. Państwo jako władza państwowa

5. Państwo jako organizacja przymusowa

6. Państwo jako organizacja terytorialna

7. Państwo jako organizacja suwerenna

8. Państwo jako organizacja klasowa

9. Państwo jako organy państwowe (aparat państwowy)

10. Państwo jako grupa celowa

Rozdział III. Socjologiczne i politologiczne ujęcia władzy jako korelatu państwa i społeczeństwa ( Anna Kociołek-Pęksa )

1. Wstęp

2. Państwo

3. Władza

4. Różne ujęcia władzy

5. Władza a prawo - władza państwowa

6. Władza polityczna

7. Podsumowanie

Rozdział IV. Forma państwa ( Bogusław Pytlik )

1. Uwagi ogólne

2. Pojęcie i rodzaje współczesnych typów państwa

3. Pojęcie formy państwa

4. Forma rządów

5. Ustrój terytorialny

6. Styl rządów (reżim polityczny)

Rozdział V. Cele i funkcje państwa ( Bogusław Pytlik )

1. Uwagi wstępne

2. Cele państwa

3. Funkcje państwa i ich klasyfikacje

Rozdział VI. Rządy prawa. Republika i demokracja. Tradycja Kantowska ( Jerzy Oniszczuk )

1. Uwagi ogólne

2. Społeczeństwo obywatelskie i państwo

3. Społeczeństwo obywatelskie i pryncypia równości, niezależności, wolności

4. Człowiek jako istota wolna

5. Prawo pozytywne jako przesłanka wolności. Warunki prawa pozytywnego. Prawo jako mechanizm uzgodnienia wolności. Uniwersalność ustawy jako warunek sprawiedliwości prawa

6. Warunki tworzenia społeczeństwa i państwa. Znaczenie umowy pierwotnej Kanta. Pryncypia stanu prawnego

7. Republika wolności jako optymalna forma wspólnoty tworzonej umową. Republikanizm jako zasada oddzielenia rządu od ustawodawcy

8. Zasada reprezentacji (rząd reprezentatywny)

9. Dominacja zasady praworządności. Władza ludu w ujęciu Kantowskim. Ewolucja władzy wykonawczej niewłaściwego ustroju

9.1. Dominacja zasady praworządności

9.2. Forma i sposób realizowania władzy. Władza ludu (demokracja) i populizm

9.3. Kantowskie wyjście z demokratycznego chaosu. Udział natury w układaniu praworządnych relacji wewnątrz i na zewnątrz państw

10. Moralność i polityka oraz prawo publiczne

11. Jawność jako kryterium oceny sprawiedliwości roszczenia

12. Próba połączenia wizji państwa prawnego i państwa demokratycznego Aktualność zasady rozumu publicznego. Przydatność poglądów dotyczących republiki dla wizji demokracji

Rozdział VII. Państwo prawne. Problemy państwa i prawa ( Jerzy Oniszczuk )

1. Uwagi ogólne

2. Ogólna podstawa rządów prawa. Rozumienie prawa w państwie prawnym

2.1. Modernistyczno-oświeceniowe źródła rządów prawa. Mechanika ustawy i duch w ?maszynie/" ustawy

2.2. Pojmowanie prawa w koncepcji państwa prawnego. Norma prawna

2.3. Warunki porządku prawnego państwa prawnego

3. Wykształcanie wizji państwa prawnego. Znaczenie formy ustawowej

4. Porządek prawny i rządy prawa

4.1. Porządek prawny. Warunki wykształcenia i utrzymywania porządku. Ograniczone znaczenie przymusu

4.2. Praworządność. Rządzenie za pomocą prawa. Legalizm

4.3. Wolność człowieka jako podstawa przestrzegania prawa. Cecha ochrony wolności i praw jednostki jako fundamentalny element prawa porządku państwa prawnego

4.4. Katalog zasad państwa prawnego

5. Pluralizm normatywny w państwie. Znaczenie konstytucji

6. Niektóre problemy porządku państwa prawnego. Pluralizm (policentryczność) prawnych porządków. Prawo krajowe a międzynarodowe i europejskie (Wspólnot Europejskich)

7. Rządzenie za pomocą prawa w sferze jego stosowania

Rozdział VIII. Demokracja ( Jerzy Oniszczuk )

1. Rozumienie demokracji

2. Demokratyczny sposób sprawowania władzy

3. Warunki dochodzenia do demokracji i jej istnienia

4. Podmiot demokracji

5. Relacja władza-społeczeństwo

6. Zamożność społeczeństwa

7. Kultura i edukacja w demokracji

8. Aktywność społeczeństwa obywatelskiego

9. Decydowanie w demokracji

10. Samoograniczenie władzy w demokracji

11. Demokratyczne kształtowanie władz

12. Instytucjonalne uwarunkowania demokracji

13. Zaufanie obywatela do demokratycznego państwa

14. Sprawność demokracji

15. Równowaga między wolnym rynkiem a demokracją

16. Społeczna gospodarka rynkowa

17. Demokracja skonsolidowana

18. Niektóre problemy i zagrożenia demokracji. Krytyka demokracji

Rozdział IX. Demokratyczne państwo prawne i zaufanie ( Jerzy Oniszczuk )

1. Wstęp. Prawo, zaufanie i skuteczność

2. Zakwestionowanie tradycyjnego znaczenia zaufania. Ponowoczesny brak zaufania do wielkich wizji

2.1. Problem kwestionowania zaufania jako spoiwa społecznego

2.2. Zaufanie w warunkach płynnej ponowoczesności

2.3. Żądanie zaufania za stworzenie warunków do zaspokajania pragnień konsumpcyjnych. Żądanie zaufania za sprawne administrowanie

3. Ogólny sens tradycyjnego zaufania do prawa. Konwencjonalny i polityczny charakter prawa. Konieczność powtarzalności

3.1. Znaczenie zaufania do państwa i prawa. Instytucjonalizacja zaufania przybierająca postać podstawowej zasady konstytucyjnej. Globalizacyjna kwestia pod adresem zasady zaufania do prawa

3.2. Konwencjonalność prawa jako podstawa zaufania w państwie. Prawda jako rezultat powszechnego uznania

3.3. Powtarzalność jako podstawa zaufania. Uporządkowanie (konwencjonalizacja) jako warunek zaufania

4. Konstytucyjna zasada zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa

4.1. Pojmowanie i charakter konstytucyjnej zasady zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa. Zasada lojalności państwa jako korelat reguły zaufania

4.2. Treść zasady zaufania jednostki do prawa i stanowiącego je państwa. Wolność, równość służące godności ludzkiej jako podstawa rozumowej zasady zaufania do prawa. Szczegółowe reguły - składowe zasady zaufania

5. Prawo mechanizmem podważania zasady zaufania. Konstytucyjne granice swobody ustawodawcy. Zasada zaufania w administracji i relacjach prywatno-prawnych

5.1. Konstytucyjne rozwiązania podważające zaufanie do demokracji praworządnej (przykład)

5.2. Pluralizm systemów normatywnych jako mechanizm podważenia zaufania do prawa

5.3. Problem swobody ustawodawcy. Warunki odstępowania od treści reguł składowych ogólnej konstytucyjnej zasady zaufania

5.4. Zasada zaufania jako zasada działania administracji publicznej

5.5. Niezbędność zaufania do prawa w kontraktowych stosunkach prywatnych

6. Zaufanie a sprawiedliwość prawa i uwzględnianie przez prawo pozaustawowych reguł społecznych

6.1. Zaufanie i sprawiedliwość prawa

6.2. Zaufanie do prawa liczącego się z pozaustawowymi regułami społecznymi

7. Zaufanie i skuteczność prawa

7.1. Problem gotowości do postępowania zgodności z prawem

7.2. Zależność skuteczności prawa od postawy wobec prawa

8. Zaufanie a odpowiedni poziom stanowienia i stosowania prawa

9. Niezdolność państwa i prawa do prognozowania kierunków rozwoju. Prawo państwowe jako jedno z ryzyk pogarszania ładu i zaufania społecznego

10. Zakończenie

Rozdział X. Władza i stosunki publicznoprawne we współczesnych państwach ( Waldemar J. Wołpiuk )

1. Władza. Zagadnienia ogólne. Aspekty podmiotowe i przedmiotowe

2. Atrybuty władzy

3. Formy wykonywania władzy

4. Władza w państwie, władza wykonywana w imieniu państwa i członków wspólnoty państwowej

5. Władza państwowa, władza publiczna, władza uspołeczniona

Rozdział XI. Państwo, sprawiedliwość i prawo ( Jerzy Oniszczuk )

1. Uwagi wstępne

2. Niektóre podejścia do sprawiedliwości

3. Sprawiedliwość społeczna

4. Sprawiedliwość materialna i formalna

5. Sprawiedliwość legalna

6. Wiązanie prawa ze sprawiedliwością

Rozdział XII. Liberalizm. Dobro wspólne w demokracji liberalnej ( Jerzy Oniszczuk )

1. Liberalizm

2. Dobro wspólne w demokracji. Państwo i prawo jako dobra wspólne

2.1. Problem rozumienia dobra wspólnego

2.2. Niektóre koncepcje dobra wspólnego. Spór między liberalizmem i komunitaryzmem

Rozdział XIII. Kultura i wartości państwa i prawa ( Jerzy Oniszczuk )

1. Rozumienie kultury

2. Niektóre podejścia do kultury

3. Kultura polityczna i prawna

4. Wartości

Rozdział XIV. Prawa i wolności jednostki w państwie ( Jerzy Oniszczuk )

1. Pojęcie wolności i praw jednostki

2. Geneza oraz rozwój wolności i praw jednostki

3. Nowoczesne ujęcie praw i wolności człowieka

4. Katalog podstawowych wolności i praw człowieka

5. Równość

6. Poszanowanie i ochrona godności człowieka

7. Zasada ochrony prawnej wolności człowieka

8. Problem dopuszczalności ograniczeń wolności i praw jednostek

9. Zasada proporcjonalności ograniczeń wolności i praw

10. Zakaz naruszania istoty ograniczanego prawa lub wolności

Rozdział XV. Państwo i ciała wpływające na wykonywanie władzy ( Katarzyna Pisarska )

1. Uwagi wstępne

2. Organizacje społeczne w systemie władzy państwowej

3. Pojęcie i system partii politycznych

3.1. Partie polityczne - cechy, funkcje i klasyfikacja

3.2. Systemy partyjne

4. Grupy nacisku i lobbing

5. Inne organizacje społeczne

6. Podstawowa krytyka

Rozdział XVI. Samorząd terytorialny we współczesnym państwie ( Marcin Sakowicz )

1. Ogólna charakterystyka samorządu terytorialnego

1.1. Pojęcie i rodzaje samorządów

1.2. Aksjologia samorządu terytorialnego

1.3. Istota samorządu terytorialnego

2. Uwarunkowania współczesnego samorządu terytorialnego

2.1. Prawne podstawy funkcjonowania samorządu terytorialnego

2.2. Samorząd terytorialny w ujęciu instytucjonalnym

2.3. Znaczenie samorządu terytorialnego w finansowaniu usług publicznych

3. Organizacja samorządu terytorialnego w Polsce

3.1. Struktura samorządu terytorialnego

3.2. Ustrój jednostek samorządu terytorialnego

4. Perspektywy rozwoju samorządu terytorialnego

4.1. Reforma i modernizacja samorządu terytorialnego

4.2. Europeizacja i wieloszczeblowe zarządzanie

4.3. Partnerstwo z sektorem prywatnym i organizacjami pozarządowymi

4.4. Elektroniczna administracja i demokracja

5. Podsumowanie

Rozdział XVII. Państwo i gospodarka ( Izabela Zawiślińska )

1. Uwagi wstępne

2. Teoretyczne koncepcje roli państwa w gospodarce

2.1. Liberalizm i koncepcja państwa minimum

2.2. Nurt interwencjonistyczny

3. Państwo jako podmiot gospodarczy

3.1. Państwo jako jeden z podmiotów gospodarczych

3.2. Państwo jako organizator ładu instytucjonalno-prawnego

3.3. Państwo jako nabywca

3.4. Państwo jako producent

4. Państwo w warunkach kryzysu gospodarczego

5. Podstawowa krytyka - argumenty za i przeciw

Rozdział XVIII. Państwo w przestrzeni międzynarodowej ( Artur Nowak-Far )

1. Pojęcie państwa jako podmiotu relacji międzynarodowych

2. Suwerenność państwa a prawidłowości współczesnych stosunków międzynarodowych - analiza teoretycznoprawna

1. Suwerenność państwa a prawidłowości współczesnych stosunków międzynarodowych - analiza prawno-ekonomiczna

2. Państwo a podmioty niepaństwowe w przestrzeni międzynarodowej

3. Przekazanie (transfer) uprawnień władzy państwowej - kazus Unii Europejskiej

4. Wnioski

Rozdział XIX. Niezbędność państwa w dobie globalizacji oraz jego współczesne modele ( Joachim Osiński )

1. Dlaczego państwo musi istnieć?

2. Modele państw współczesnych i ich istota

3. Państwo w warunkach kryzysu ekonomicznego

3.1. Tradycyjne i współczesne pojmowanie istoty i zadań państwa

3.2. Tradycyjne i współczesne dziedziny aktywności państwa

3.3. Podsumowanie

4. Czy współczesne państwo może zbankrutować?

Podsumowanie