Wrażliwość a podmiotowość. Teoria Emmanuela Levinasa i praktyka Janusza Korczaka

Opis książki:

Właściwym celem książki Wrażliwość a podmiotowość. Teoria Emmanuela Lévinasa i praktyka Janusza Korczaka Anny Kamińskiej jest rekonstrukcja rozproszonej, niesystematycznie zarysowanej, ukrytej za niesłychanie nowatorskim językiem, kategorii wrażliwości. Metodą podjętych badań jest studiowanie, analizowanie, interpretowanie oraz porównywanie tekstów Lévinasa i Korczaka. Praca składa się z dwóch części. W pierwszej, poświęconej Lévinasowi, autorka stara się najpierw wypracować, ujęte w różnorakich kontekstach, pojęcie wrażliwości, potem zaś pojęcie podmiotowości, aby wykazać w końcu, że wrażliwość jest podstawowym warunkiem podmiotowości. Natomiast w części drugiej ukazuje dzieło życia, działalności i twórczości Janusza Korczaka jako antycypacę Lévinasowskiej idei podmiotowości jako wrażliwości. Część lévinasowska składa się z trzech głównych rozdziałów: Rozdział pierwszy, "Lévinasowskie pojęcie wrażliwości zawiera analizy dotyczące różnych aspektów wrażliwości: wrażliwości ontologicznej, zmysłowej wrażliwości na świat, metafizycznej wrażliwości na Boga, oraz etycznej wrażliwości na drugiego człowieka. Autorka analizuje trzy aspekty wrażliwości zmysłowej: odczuwanie własnej przyjemności i radości w relacji podmiotu do świata jako bezosobowego żywiołu, odczuwanie własnego bólu, oraz odczuwanie bólu innego człowieka umożliwiające poświęcenie siebie. Wyodrębnia także doświadczenie śmierci, doświadczenie cierpienia oraz doświadczenie rozkoszy, jako relacji z wrażliwością drugiego człowieka. W podrozdziale "Metafizyczna wrażliwość na Boga analizuje doświadczenie Boga w relacjach międzyludzkich, ateizm jako rodzaj metafizycznej wrażliwości oraz "szaleństwo etycznej nadwrażliwości. W drugim rozdziale lévinasowskiej części Kamińska stara się wyklarować "Lévinasowskie pojęcie podmiotowości. Aby dowieść, iż wrażliwość istotnie warunkuje podmiotowość człowieka, postanowiła autorka odnieść ją do konkretu ludzkiej egzystencji. Temu służy ostatnia część pracy: "Dzieło Janusza Korczaka antycypacją Lévinasowskiej idei podmiotowości jako wrażliwości. W pierwszym rozdziale korczakowskiej części pracy, zatytułowanym "Przeczucie zagłady, wykazuje, iż etyczna wrażliwość Korczaka, będąca przeczuleniem na obojętność wobec ludzkiego cierpienia, na wiele lat przed II wojną światową pozwoliła mu przeczuć zbliżanie się zła, o którym znacznie później pisał Lévinas. W rozdziale tym stara się dowieść, iż nie wystarczy myśleć, aby być człowiekiem, że rozum obojętny na cierpienie drugiego, może okazać się zbrodniczy, oraz, że etyczna wrażliwość na innego kształtuje nie tylko własne człowieczeństwo, ale również oblicze świata. W dwóch następnych rozdziałach: "Dziecięcy pokój stan dzieciństwa jako Lévinasowskie il y a oraz "Stan dzieciństwa jako Lévinasowskie rozkoszowanie się, zestawia Kamińska biografię i twórczość Korczaka z filozofią Lévinasa oraz z filozofią Gastona Bachelarda, wykazując, iż Lévinasowskie przeczulenie z powodu nieusuwalności istnienia oraz jego idea rozkoszowania się (la jouissance) uzupełnia się z Bachelardowską "poetyką marzenia i wpisuje się w podmiotowość Janusza Korczaka. Filozofia Gastona Bachelarda pomaga zrozumieć, w jaki sposób lévinasowska kategoria il y a zarówno w znaczeniu wrażliwości jako konieczności i bolesności istnienia, jak i w znaczeniu wrażliwości jako żywiołu rozkoszowania się zrealizowała się w życiu Korczaka. Niemożność zrozumienia świata ma wymiar zarówno negatywny, jak i pozytywny. W kolejnych trzech rozdziałach przedstawia Kamińska, jak życie Korczaka potwierdza w praktyce teorię Lévinasa dotyczącą samotności, cierpienia, śmierci i samobójstwa, oraz wrażliwości na Boga. W rozdziale "Wrażliwość na innego pokazuje, iż Korczak jest przykładem Lévinasowskiego podmiotu etycznej wrażliwości. W rozdziale "Inny we mnie jako dziecko we mnie dowodzi, iż podmiotowość Korczaka jest szaleństwem etycznej nadwrażliwości. W rozdziale ostatnim: "Urzeczywistnianie etyki poprzez czyn, wskazuje, iż dobroć, o której pisze Lévinas nie może być tylko biernością, ale wymaga odwagi i siły, gdyż Lévinasowska etyka urzeczywistnia się poprzez heroiczny czyn, który realizuje się na przekór złu. Życie i śmierć Korczaka to dowód możliwości realizacji Lévinasowskiej idei człowieka zdolnego przekroczyć wrażliwość na siebie samego w stronę wrażliwości na innego oraz potwierdzenie tezy, iż wrażliwość warunkuje podmiotowość człowieka. Z recenzji: "Trzeba zatem szczerze pogratulować Autorce niebanalnego pomysłu, gdyż dzięki jego realizacji otworzyła się nowa przestrzeń konfrontacji sensów. Zrozumienie potworności zła i uchwycenie świętości dobra rozciąga się na rejony dotąd niezbadane. Pytania Lévinasa stają się naprawdę poważne, kiedy zadaje się je w imieniu Janusza Korczaka. Polski "Stary Doktor /" przybiera zaś najwyższy, hieratyczny wymiar dopiero w świetle teorii, która zdolna jest wejrzeć poza kulisy prostych rozstrzygnięć i sięgnąć aż do wymiarów Absolutu, objawiającego się w człowieku. Dzięki subtelnym i wnikliwym rozważaniom Anny Kamińskiej właśnie, okazuje się, że obydwa aspekty nazwijmy je "teoretyczny /" i "praktyczny /" przenikają się wzajemnie, a siła sugestii tego tekstu jest tak ogromna, iż doprawdy trudno będzie uwolnić się od zaproponowanych skojarzeń. Dzięki umiejętnie przeprowadzonej operacji zestawień i porównań Levinas i Korczak stają się nośnikami tej samej wrażliwości i wykładnikami podobnej, a może nawet wspólnej wizji świata. Prof. dr hab. Józef Lipiec UJ

Książka "Wrażliwość a podmiotowość. Teoria Emmanuela Levinasa i praktyka Janusza Korczaka" - Anna Kamińska - oprawa miękka - Wydawnictwo Maximum. Książka posiada 314 stron i została wydana w 2011 r.