Więź nr 08-09/2002. Sierpień-wrzesień

Pożegnanie Krystyny Konarskiej-Łosiowej

Od redakcji

Pisane na gorąco

TOMASZ WIŚCICKI
Europa i najsłabsi

• Choć uchwała Parlamentu Europejskiego, zalecająca powszechny dostęp do aborcji, nie wywołuje żadnych bezpośrednich skutków prawnych, bezdyskusyjny jest jednak wpływ nawet nie wiążących prawnie stanowisk organów unijnych na ogólny klimat kulturowy.

WOJCIECH WIECZOREK
Życzenia Edmunda Stoibera

• Poważniejsza niemiecka historiografia i literatura lubią postrzegać dialektykę stosunków polsko-niemieckich z punktu, by tak rzec, defensywnego. Dziś tym punktem bywa rok 1945. Przed ostatnia wojną - lata 1919-1921 i "krwawiąca granica". U schyłku średniowiecza - rok 1466 i "niesprawiedliwy pokój toruński", po którym wielki mistrz Zakonu Niemieckiego (czyli Krzyżaków) musiał wyprowadzić się z Malborka. Gdy się to wszystko zestawi, łatwo można dojść do wniosku, że pseudonaukowym szalbierstwem jest wymysł o jakimś niemieckim Drang nach Osten, bo tak naprawdę to był tylko polski Drang nach Westen. A to kształtuje i atmosferę życia publicznego i poglądy i jest niepokojące.

JACEK BORKOWICZ
Jedwabne 60 + 1

• Co do udziału polskiej ludności w dokonaniu zbrodni, należy przyjąć, iż była to rola decydująca w zrealizowaniu zbrodniczego planu - oświadczył w przededniu 61 rocznicy masowego morderstwa na Żydach w Jedwabnem prokurator Radosław Ignatiew, prowadzący śledztwo z ramienia Instytutu Pamięci Narodowej. Choć postępowanie prawne nie jest jeszcze formalnie zakończone, można już powiedzieć, że jego podstawowe ustalenia, podane do wiadomości publicznej, mają charakter ostateczny.

GEORGE WEIGEL
Poznać go w pełni

• Dogłębnie zsekularyzowana kultura, z której zniknęły transcendentne punkty odniesienia dla ludzkiego myślenia i działania, źle służy sprawie ludzkiej wolności i demokracji, ponieważ demokracja w ostateczności opiera się na przekonaniu, że osoba ludzka posiada niezbywalną godność i wartość, a wolność nie jest zwykłą samowolą. Jednak nawet zanim dotrzemy do tych spraw publicznych czy "systemowych", zauważymy, że dogłębnie zsekularyzowany świat jest zły dla ludzkich istot.

STEFAN FRANKIEWICZ
Znane i nieznane oblicza miłosierdzia

• Uderzające jest w obecnym pontyfikacie to szczególne sąsiadowanie rozległej działalności ad extra, dialogu ze współczesnością, zafascynowania zmysłowym pięknem świata i człowieka, łącznie z jego płciowością - z wyjątkowym wyeksponowaniem Krzyża.

LUDMIŁA GRYGIEL
Miłosierdzie wystarczy

• Ludzie żyjący w XX wieku są bardzo uprzywilejowani, gdyż ich współczesnymi są żarliwi świadkowie Bożego Miłosierdzia - święta Faustyna Kowalska i papież Jan Paweł II, którzy odgrzebują ślady Bożego Miłosierdzia spod piasku niewierności i kurzu nieufności.

KS. STEFAN MOSZORO DĄBROWSKI
Powrót starszego brata

• Czy my - uważający się za wiernych synów i córki Kościoła - jesteśmy naprawdę dobrym przykładem dla naszych "młodszych braci" (tych, co odeszli z domu Ojca)? Wielokrotnie słyszeliśmy: "Wy jesteście światłem świata, solą ziemi..." - ale przecież zaraz dodaje Pan, że sól może zwietrzeć.

KRYSTYNA MIŁOBĘDZKA
*** [przepraszam za tu...],*** * [pisz pisz aż...]*** [zakwitło ziemię konwalią]***[powiedz coś...]

TADEUSZ MAZOWIECKI
Europa, jakiej chcemy

• Różnorodność narodowa Europy domaga się jej potwierdzania. Wybuchy separatyzmów na naszym kontynencie świadczą o tym, jak niebezpieczny byłby brak poszanowania tej różnorodności. Dlatego też powiedziałbym, że w perspektywie, którą można sobie wyobrazić, Unia Europejska pozostanie związkiem państw, społeczeństw, regionów, a nie superpaństwem, "Stanami Zjednoczonymi Europy".

Nie obrażajmy się na rzeczywistość
rozmowa z prof. Markiem Safjanem

• Wariant pesymistyczny polega na tym, że nasza wspaniała demokratyczna Europa w przyszłości unicestwi się w drodze konsensusu. To może nastąpić - tego nie można wykluczyć, ale po prostu nie potrafię zaproponować innego wyjścia niż mechanizm demokratycznego konsensusu, bo alternatywą jest system totalitarny, w którym narzucamy jakiś system wartości drogą inną niż demokratyczna.

MAREK A. CICHOCKI
Ile Boga w Unii?

• Dopóki integracja europejska dotyczyła jedynie wspólnego rynku i wolnej konkurencji, Parlament Europejski stanowił wyłącznie kosztowny i niepotrzebny ornament, a Komisja Europejska była po prostu rozbudowanym urzędem, bez ambicji stania się europejskim superrządem, można było jeszcze wierzyć, że Wspólnoty Europejskie są absolutnie neutralną światopoglądowo strukturą prawnych norm. Jednak kiedy tylko przystąpiono do nadania Unii bardziej wyrazistego oblicza politycznego i ideowego, natychmiast pojawiły się na nim wyraźne rysy.

MAREK ORZECHOWSKI
Czas na przewietrzenie

• My wszystkim rzucamy się w oczy, o nas każdy się potyka. Jesteśmy wprawdzie częścią "wielkiego historycznego przedsięwzięcia" i naturalnie bez nas "Europa będzie tylko bezgłowym korpusem", ale jednocześnie doświadczamy tego zaszczytu, że jesteśmy problemem. Właściwie jedynym. "Unia już dawno przyjęłaby nowych członków, gdyby nie Polska" - słyszy się często w Brukseli.

JANUSZ SZUBER: Wiersze z kociej szafy
Zapamiętane * List do Telemacha * Mimesis * Kartkując rodzinny album * Suplika

JOANNA SKAWIŃSKA
Widok z Manhattanu (felieton)
Lato

• W USA w zasadzie nie funkcjonuje pojęcie wakacji w europejskim znaczeniu tego słowa, co jest związane z zupełnie innym stosunkiem do pracy, a co za tym idzie - do wypoczynku. Amerykanie mają wprawdzie zagwarantowane prawo do urlopu - w wielu wypadkach 26-dniowego (w zależności od stażu i firmy), ale o wyjeździe dłuższym niż tydzień myśli niewielu. Przeciętny "biały kołnierzyk", niezależnie od zajmowanego stanowiska, skupiony jest na przekonywaniu pracodawcy o swojej niezbędności w firmie - człowiek niezbędny nie może być nieobecny dłużej niż pięć dni, to oczywiste!

Dekalog internauty

KS. ANDRZEJ DRAGUŁA
Ecclesia electronica?
Internet a mistyczne Ciało Chrystusa

• Zdaje się, że mimo wielu zastrzeżeń, internetowa komunikacja rzeczywiście może na nowo obudzić w człowieku zdolność do dostrzegania w świecie wymiaru duchowego, religijnego czy sakralnego. Będzie to jednak najprawdopodobniej jakaś "dzika" sakralność, bliska pierwotnej czy naturalnej.

DARIUSZ KOWALCZYK SJ
O możliwości spowiedzi przez internet

• Póki co Kościół nie wypowiedział się w sposób jasny co do możliwości spowiedzi przez internet lub telefon, a zatem nie można w praktyce proponować takiej formy spowiedzi. Można jednak rozważać jej teoretyczną możliwość, która mogłaby przejść w praktykę, gdyby Stolica Apostolska pozytywnie i jednoznacznie na ten temat się wypowiedziała.

PIOTR WOJCIECHOWSKI
Jeden świat, jeden mózg (felieton)
Podziały ponad porozumieniami

• Środowisko pisarskie - ileż tam zabawnego dziwactwa, ile nadętej megalomanii, naiwnej lub przebiegłej grafomanii, zawiści bezinteresownej i interesownych podgryzań. Ile błędów w ocenie kulturowej sytuacji, szarpania się wobec logiki rynku, ile roszczeń buńczucznych, ile cichej rozpaczy. A jednocześnie to zbudowany z ludzi chram Słowa, to sanktuarium tradycji, to laboratorium, bez którego marniałoby polskie myślenie, uschłaby polska świadomość symboliczna i mityczna.

Z NAJNOWSZEJ HISTORII POLSKI

MARCIN KULA
Paryż polskich historyków

• Robiła na nas wrażenie stabilizacja życia we Francji. Rządy mogły się zmieniać - ale codzienne życie było stabilne, zupełnie inaczej niż u nas. Paryż nieustająco stał na swoim miejscu. (...) Pamiętam moje wrażenie, gdy w 25 lat po kupieniu wiecznego pióra wszedłem do tego samego sklepu na Boulevard Saint Michel, by wymienić stalówkę. Sprzedawca potraktował to jako rzecz całkowicie normalną. Umówiliśmy się na kolejne spotkanie za następne ćwierć wieku. Jeśli nie przyjdę na nie, to zdarzy się tak nie z winy Paryża, lecz dlatego, że w międzyczasie ukradziono mi owo pióro.

POLACY I ICH SĄSIEDZI

MYROSŁAW MARYNOWICZ
Ukraina - odrzucony kamień

• Ukraińcy muszą pokonać kompleks mniejszości, który zakorzenił się na przestrzeni wieków; Rosjanie - kompleks imperialnej dumy, który też stał się ważną składową ich psychologii etnicznej. Obydwa kompleksy są nadzwyczaj bolesne, chociaż pokonać ten pierwszy i uwierzyć w siebie jest chyba jednak łatwiej, niż uznać za sprawiedliwe utratę terytoriów, dominacji i prestiżu.

Cmentarze Łyczakowa - pomniki chwały i niedoskonałości.
List pasterski kard. Lubomyra Huzara

• Dyskusje i spory wokół sposobu uczczenia pochówków wojskowych nagromadziły tyle argumentów politycznych, historycznych i psychologicznych, że coraz trudniejsze staje się dojrzenie za nimi prawdy. W efekcie nad doczesnymi szczątkami Łyczakowa nagromadziły się chmury naszych wzajemnych podejrzeń i uraz, które z wolna zatruwają nasze dusze. Każdy chrześcijanin wie, że tej atmosfery nie uda się rozładować nowymi, jeszcze bardziej wymyślnymi argumentami. Jedynym lekarstwem może być tutaj wspólna modlitwa.

BOHDAN SKARADZIŃSKI
Uwaga na Wschód (felieton)

Białoruska zagadka

• Aleksander Łukaszenko to nie jest mój idol. (...) Lecz czasem wypada mi bronić białoruskiego prezydenta przed zarzutami. Zwłaszcza, gdy ktoś podnosi niedemokratyczny styl jego władzy. Prawda, dogmatykiem parlamentarnych procedur on nie jest. Lecz woli i sympatii swego narodu - w wyraźnej przecież większości - wcale nie uchybia. Niestety, chciałoby się rzec...

KOŚCIÓŁ W ŚWIECIE

Kronika religijna

PEJZAŻ KULTURALNY

BOHDAN POCIEJ
O pięknie muzycznym

• Rzecz jednak w tym, że z trzech głównych transcendentaliów - Dobra, Prawdy, Piękna - piękno ma rdzeń najbardziej irracjonalny. Nie może więc być p o z n a n e, a tylko d o z n a n e - w intuicji, w odczuciu. Piękno w istocie jest t a j e m n i c ą. I takie też pozostanie: niepoznawalne, a-pojęciowe, irracjonalne, dane nam do przeżywania w iluminacji, objawieniu.

MAGDALENA LEBECKA
Realistycznie i mistycznie

• Krakowski Festiwal Filmów Krótkometrażowych (...) nie jest z pewnością odpowiednikiem World Press Photo - czyli katalogiem wszelkich nieszczęść i aktualnych problemów nękających ziemię. (...) Od sztuki - także od tej, którą bywa film dokumentalny - wciąż jeszcze oczekujemy, aby pomogła nam rozeznać się w chaosie świata, przepuszczając informacyjny hałas przez filtr wrażliwości twórcy, któremu zaufaliśmy.

NAD KSIĄŻKAMI

JANUSZ SZUBER
Czytając wiersze Julii Hartwig

• Nie sądzę, aby niezbędne były tu szkolarskie wywody, mozolnie uzasadniające niekwestionowaną przecież wysoką, bardzo wysoką, pozycję poezji Julii Hartwig ["Nie ma odpowiedzi", "Wiersze amerykańskie"]. Dla nas, wiernych jej czytelników, jest ona oczywista, podobnie jak oczywiste powinno być, że niezbyt łaskawe w czym innym losy obdarowały nas hojnie tu i teraz konstelacją wielkich poetów.

WOJCIECH WIECZOREK
Dzieje Pomorza Zachodniego

• Książka "Pomorze zachodnie przez wieki" pod red. Jana M. Piskorskiego obliczona jest na popularyzację wiedzy o dziejach Pomorza Zachodniego, za co uhonorowana została nagrodą "Klio". Jest również wynikiem kooperacji polskich i niemieckich historyków, autorów poszczególnych rozdziałów. Wydana została w obu językach. Jej lektura pozwala na gruntowne zapoznanie się z falowaniem politycznych i gospodarczych koniunktur, ewolucją stosunków etnicznych, wyznaniowych i społecznych oraz z życiem kulturalnym tego regionu.

PIOTR MAJEWSKI
Polska i Rosja - żywoty równoległe

• Trudno podzielać optymizm Klausa Zernacka, autora pracy "Polska i Rosja. Dwie drogi w dziejach Europy", iż rok 1989 w stosunkach polsko-rosyjskich musi oznaczać przełom na miarę czasów, w których walił się berliński mur i upadał Związek Radziecki. Trudno się z nim zgodzić, iż uzyskanie przez Polskę i Rosję szansy na rozwój polityczny i gospodarczy, zbliżony do sprawdzonych standardów, musi oznaczać przejście do porządku nad rachunkami krzywd.

JULIA HARTWIG
Miejsce przy oknie

Felieton wakacyjny

• A więc wakacje. Czyli nic nie musisz, czas przydzielony ci jest na próżnowanie. I wtedy właśnie głowa, uwolniona od rutynowych obowiązków, korzystając z uzyskanej nagle swobody, zaczyna pracować na własny rachunek, powraca w rejony zaniedbywanej wyobraźni i do niecierpliwie, w codziennych zatrudnieniach, odsuwanych pytań, do wspomnień sprzed wielu lat.

Fakty i komentarze

ZBIGNIEW NOSOWSKI
Jak nie godzi się pisać.

• Można było się spodziewać, że po ujawnieniu zarzutów wobec abp. Juliusza Paetza pojawią się wkrótce inne, podobne oskarżenia pod adresem polskich duchownych katolickich. Niestety, sposób podjęcia następnego tego rodzaju przypadku nasuwa wiele wątpliwości etycznych.

KS. ADAM BONIECKI
Człowiek międzywojenny. Wspomnienie o Andrzeju Ruszkowskim

• Andrzej Ruszkowski był jednym z tych, którzy wynikające z inspiracji katolickiej i patriotycznej zaangażowanie w sprawy publiczne łączyli z profesjonalną, stale pogłębianą kompetencją. Był jednym z tych, którzy w różnych ważnych miejscach świata godnie reprezentowali Polskę.

Zmarli

MAŁGORZATA BORKOWSKA OSB
Nasze pytania do Niego
Ile razy mam przebaczyć, czy aż siedem razy?

• Już i te siedem przychodzi nam z trudem, ale no, ostatecznie, dla dobra sprawy. A Chrystus jest w tej sprawie absolutnie nieubłagany.

Listy do Redakcji

KS. MICHAŁ CZAJKOWSKI Fałszywka

RYSZARD TYNDORF Kto ma szukać brakujących Żydów?