Wiek teorii. Antologia 1

Opis książki:

Monografia reprezentuje studium, antologia - punctum. Ich stowarzyszone funkcjonowanie pozwala połączyć dwa tryby lektury: "z daleka", który ogarnia panoramę, i "z bliska", który uwidacznia detal. Dlatego przedkładana antologia powtarza kompozycję monografii. Została uporządkowana wedle tych samych zasad, krzyżujących układy problemowy i chronologiczny. Pierwszy układ wyznaczają tzw. "tematy kulturowe", drugi - przemiany, jakie się w ich ujęciach dokonywały w trójfazowym rytmie od Awangardy Literaturoznawczej Pierwszej, z lat 30. XX wieku, przez Awangardę Drugą (z wieku XX połowy, dominującą w przybliżeniu w dekadach od szóstej do ósmej), po Awangardę Trzecią (datowaną, nie bez rozterek, na lata 90. i pierwsze dekady XXI stulecia).

Porządek czasowy wyznaczony przez trzy Awangardy pozwala ujawnić trwałość funkcjonowania literaturoznawczych tematów i kontrtematów - ich "długomyślność", trudniejszą do wykrycia niż radykalna zmiana (przełom, zwrot), którą eksponują ujęcia kierujące się linearną koncepcją procesu historycznego, upływającego w rytmie generacyjnych zmian warty, walki młodych ze starymi lub kanonizacji - dekanonizacji.

Trudniej wybronić sam wybór tekstów. Niektóre - jak, dla przykładu, list Władysława Strzemińskiego do Juliana Przybosia - z pewnością wzbudzą wątpliwości. Decyzję ich pomieszczenia uzasadnia konceptualizacja literaturoznawstwa nowoczesnego jako emergentnej, dynamicznej i ustawicznie zmiennej, ale rozpoznawalnej jako całość przestrzeni myślowej o nieostrych granicach przecinających ją od wewnątrz i odcinających z zewnątrz. Podziały ustanawiane pomiędzy odosobnianymi odmianami badań literackich, kontrowersyjne już od 2. połowy XIX wieku: pomiędzy historią literatury, krytyką literacką i literatury teorią, w 1. połowie XX wieku - pomiędzy literaturoznawstwem i językoznawstwem, literaturoznawstwem i etnologią, literaturoznawstwem i filozofią sztuki, literaturoznawstwem i literaturą, zaś w wieku XX połowie 2. - pomiędzy teorią literatury, komparatystyką, translatoryką i literaturoznawczo zorientowaną antropologią oraz kulturoznawstwem, pomiędzy tekstami i pozatekstami, stale przesuwane granice między obszarami, dyscyplinami i sztukami, włączanie tych samych badaczy do różnych wyodrębnianych odmian studiów lub ich wyłączanie poza nie - pozwoliły uznać tę emergentną całość za obszar styków różnorodnego i historycznie zmiennego "pomiędzy".

(ze wstępu Danuty Ulickiej Siła antologii)

Książka "Wiek teorii. Antologia 1" - oprawa twarda - Wydawnictwo Instytut Badań Literackich PAN. Książka posiada 575 stron i została wydana w 2020 r.