Teoria oczekiwań. Analiza empiryczna Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie SA

Opis książki:

Wstęp:
Rozwój technik modelowania makroekonomicznego w ostatnim półwieczu jest istotnie związany z wprowadzeniem zmiennej, jaką są oczekiwania co do przyszłych zdarzeń – stanów. We współczesnym świecie makroekonomii zmienna ta jest nierozłącznym składnikiem procesów optymalizacyjnych oraz czynnikiem warunkującym poprawność funkcji prognostycznych. Jednym z ważniejszych czynników wpływającym na decyzje inwestorów są ich oczekiwania odnośnie do przebiegu przyszłych procesów ekonomicznych. W teorii ekonomii przypisuje się istotną rolę tej zmiennej, jako czynnikowi zmniejszającemu niepewność dzięki jej własnemu predykatywnemu charakterowi. Ekonomiści podejmują bieżące decyzje w oparciu o oczekiwania na temat przyszłych wydarzeń. Ekstrapolują główne zmienne ekonomiczne, takie jak inwestycje, konsumpcja na podstawie oczekiwanego popytu i dochodu permanentnego. Wpływ bieżącego otoczenia na przyszłe stany jest oczywisty. Fakt ten pozwolił wprowadzić zmienną oczekiwań immanentnie na rynki finansowe.

W ekonomii oczekiwania definiowane są jako prognozy przyszłych zdarzeń mające wpływ na podejmowane decyzje. Specyficzna istota oczekiwań wynika z faktu, że jako czynniki nieobserwowalne wyjaśniają ekonomiczne zjawiska o charakterze obserwowalnym. Rozważania na temat oczekiwań są dość nowym zagadnieniem poruszanym w teorii ekonomii. Ich formalny początek sięga roku 1930, kiedy to Irving Fisher sformułował model opisujący inflację jako różnicę pomiędzy nominalną a realną stopą procentową. Od tego czasu zmienna ta zaczęła odgrywać istotną rolę w modelowaniu makroekonomicznym. Mimo że oczekiwania weszły do kanonu literatury ekonomicznej na przełomie lat trzydziestych i czterdziestych XX w., można stwierdzić, że znaczna część badań pod względem istotności w procesie rozwoju tej teorii powstała dopiero w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych. Było to wynikiem rozwoju zarówno dynamicznego sposobu modelowania w makroekonomii, jak i metod ekonometrycznych, umożliwiających opis i analizę ich istotności. Obecnie analiza oczekiwań inwestorów na rynkach finansowych jest dynamicznie rozwijającym się segmentem współczesnej literatury ekonomicznej. Proces formułowania oczekiwań przez inwestorów w Polsce nie był dotąd przedmiotem szczegółowych analiz. Pierwsze przeprowadzone badania, dotyczą głównie zagadnienia efektywności Warszawskiej Giełdy Papierów Wartościowych (WGPW) w pierwszych latach jej funkcjonowania oraz analizują dzienne stopy zwrotu. Prace te badają i weryfikują hipotezę efektywnego rynku kapitałowego w Polsce dla powyższego horyzontu czasowego, nie badają zaś samego sposobu formułowania oczekiwań i ich wpływu na zmiany wartości instrumentów finansowych.

Cechy kształtowania oczekiwań inwestorów mają podstawowe znaczenie dla opisu, interpretacji i prognozowania zmian wartości aktywów na rynkach finansowych. Problem oczekiwań i ich wpływ na rynki finansowe można zatem uznać za interesujący i ważny. Powszechnie akcentowana w teorii ekonomii rola oczekiwań jako czynnika determinującego decyzje inwestycyjne wymaga głębszej analizy tego zagadnienia. Badanie przeprowadzone w niniejszej pracy umożliwia określenie istotności oczekiwań oraz ich ostateczny wpływ na zmiany wartości instrumentów finansowych.

Teza badawcza pracy została sformułowana następująco: Oczekiwania co do przyszłych stanów mają wpływ na zmiany wartości aktywów na rynkach finansowych. Weryfikacja istotności zmiennej oczekiwań oraz stopnia efektywności rynku kapitałowego umożliwia budowę modelu wyjaśniającego zmiany wartości instrumentów finansowych.

Cel pracy jest dwuetapowy. Pierwszy etap obejmuje wyjaśnienie następującego problemu badawczego: Czy oczekiwania inwestorów mają wpływ na zmiany wartości instrumentów finansowych oraz czy polski rynek kapitałowy jest efektywny? Otrzymane wyniki badań umożliwiają w drugim etapie osiągnięcie finalnego celu pracy, jakim jest budowa teoretycznego modelu rynków finansowych w oparciu o zmienną oczekiwań.

Układ pracy podporządkowany został badaniu wpływu oczekiwań na zmiany wartości indeksu WIG 20 oraz budowie teoretycznego modelu rynków finansowych. Przed przeprowadzeniem badań oraz zaproponowaniem modelu zostały naświetlone aspekty teoretyczne dotyczące zagadnienia oczekiwań w ekonomii. Rozprawa składa się ze wstępu, czterech rozdziałów oraz zakończenia. Dysertację uzupełniają: spis literatury, załączniki zawierające wyniki obliczeń wraz z testami statystycznymi oraz tabele z danymi, których zamieszczenie i prezentacja w tekście pomniejszałaby przejrzystość i czytelność rozprawy.

Rozdział pierwszy omawia rozwój koncepcji modelowania oczekiwań i ich roli w teorii ekonomii. Przedstawia metodę obserwacji, pomiaru i kwantyfikacji tej zmiennej. Prezentuje sposoby kształtowania oczekiwań, ich własności i metody testowania. Rozdział ten zawiera również krytykę racjonalnych oczekiwań, z jaką można się spotkać w literaturze, analizując główne nurty współczesnej makroekonomii.

Rozdział drugi analizuje problem efektywności rynków finansowych jako podstawową zależność prognostyczną odwołującą się do teorii oczekiwań. Ta część pracy poświęcona jest prezentacji i ocenie obszernej literatury na temat hipotezy efektywnych rynków.

Rozdział trzeci analizuje zawarty w literaturze dotychczasowy dorobek w zakresie modelowania rynków finansowych. Badane w nim modele mają zarówno charakter teoretyczny, jak i empiryczny.

Rozdział czwarty prezentuje badanie ankietowe, jako źródło danych na temat oczekiwań inwestorów co do zmian wartości aktywów na polskim rynku kapitałowym. Otrzymane zmienne stanowią podstawę przeprowadzenia dalszych analiz, umożliwiających weryfikację postawionej we wstępie hipotezy badawczej. Badana jest efektywność Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie. Analizowany jest problem istotności wpływu oczekiwań na zmiany wartości instrumentów finansowych. Weryfikowany jest sposób kształtowania oczekiwań wśród inwestorów na polskim rynku kapitałowym. W końcowej części rozdziału prezentowany jest teoretyczny model rynków finansowych. Stanowi on syntezę analizowanej teorii oczekiwań i wyników przeprowadzonego badania empirycznego.

Zakończenie zawiera syntetyczne podsumowanie wyników badania, dokonanej analizy teorii oczekiwań i sformułowanego modelu rynków finansowych. Uwagi końcowe – na tle otrzymanych wniosków – obejmują również propozycje kierunków rozwoju dalszych prac i badań w teorii oczekiwań.

Metody badawcze, które zostały zastosowane w części teoretycznej pracy, to metoda analizy literatury przedmiotu oraz metoda opisowa. Przy ich zastosowaniu przedstawiono aktualny stan wiedzy dotyczącej omawianych w pracy zagadnień. W części empirycznej użyte zostały metody statystyczne: analiza szeregów czasowych, analiza wskaźników, szacowanie parametrów funkcji regresji, testy potwierdzające statystyczną istotność i poprawność budowanych modeli. Do prezentacji zagadnień posłużyły tabele, rysunki oraz wykresy.

Jednocześnie chciałem podziękować wszystkim osobom, których pomoc przyczyniła się do powstania tej pracy. Szczególnie wdzięczny jestem za okazane wsparcie merytoryczne profesorowi Edwardowi Golachowskiemu oraz za cenne głosy krytyki ze strony profesorów Witolda Jurka i Bazylego Samojlika.

Za cierpliwość, codzienną pomoc i wiarę podziękowania należą się Kasi. Motywację zawdzięczam mojemu Mikołajowi.

Pracę dedykuję rodzinie...

Książka "Teoria oczekiwań. Analiza empiryczna Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie SA" - Marcin Z. Mucha - Wydawnictwo Szkoła Główna Handlowa w Warszawie. Książka posiada 154 stron i została wydana w 2009 r.