The Politics of Haunting and Memory in International Relations (Interventions)

Opis książki:

Czym jest "teologia Starego Testamentu", zdaje się wynikać w sposób jasny z samego pojęcia. Jednak tak nie jest. Tylko przy pobieżnym spojrzeniu można odnieść wrażenie, że to połączenie słów nie zawiera żadnych problemów; wiadomo, co to jest teologia, a Stary Testament określa się sam jako zamknięty w sobie zbiór pewnych ksiąg. Stary Testament, jak wiadomo, to określenie, które dotyczy stosunku zebranych w nim pism do Nowego Testamentu. Stan i zakres tego zbioru pism jest określony w rozstrzygnięciach tyczących kanonu Pisma Świętego, a nie tylko po prostu wyrosły z wewnętrznych powiązań. Teologia zaś oznacza, dosłownie, mówienie o Bogu; może ona być sama w sobie różnorodna, zależnie od powiązań i Sitz im Leben, w których się znajduje. Nie jest też z góry jednoznaczny stosunek obu terminów użytych w tytule "Teologia ST". Czy chodzi tu o teologię w ST, czy o teologię ST A może te rzeczy ściśle łączą się lub stapiają nawzajem W pierwszym przypadku należałoby wyjaśnić, jakie wypowiedzi w księgach starotestamentowych trzeba uważać za teologiczne i jak pojedyncze pisma i autorzy dochodzą do tego rodzaju wypowiedzi. Oczywiście należałoby przy tym także powiedzieć, co same te teologiczne wypowiedzi wyrażają. Nie można byłoby zatem wyłączyć składnika treściowego; jednak kryterium, co należy uznać za teologiczne, dochodziłoby z zewnątrz, właśnie od istniejącej już wiedzy o tym, co jest teologią, względnie czym ona była bądź czym mogła być w czasach powstawania ST. "Teologia ST" pozostawałaby zatem ograniczona do badań, wydobywających i uwydatniających teologiczne elementy ST. W ten sposób teologia ST byłaby nauką historyczną i jakcrtaka poddyscypliną religijnohistorycznych i fenomenologicznych badań religii izraelskiej, dla których głównym dokumentem jest ST. "Praca, której przyświeca taki cel, musi być tak zorientowana, by uwypuklić i opisać te religijne elementy ST, które mają znaczenie teologiczne". W ramach "teologii w ST" mogłoby też być tak, że tematy czerpałaby ona od teologii dogmatycznej, aby potem "być ogniwem łączącym pomiędzy teologią dogmatyczną i historyczną". Jednakże teologia ST nie jest ani jedną, ani drugą. ST musi wydać ją sam z siebie. Należałoby tutaj uwydatnić jego treści, podstawowe i przewodnie idee w ich różnorodnych przejawach. Nie powinno się także przeoczyć tego, co dla starotestamentowych autorów było ważne i co przekazali w ten sposób i według swego spojrzenia. To, co rzeczowe i treściowe, tak jak zawiera się i przedstawia w ST, zajmuje pierwsze miejsce. Także i to, w jaki sposób ostatecznie przedstawia się opracowane treści, powinno być podsunięte przez ST i jego prezentację. Jeśli na koniec chodzi o paralelność lub wzajemność dwu stanowisk: "teologia w ST" i "teologia ST", byłoby pożądane tak czy inaczej, o ile to możliwe, rozdzielenie ich. Jeśli ST sam ma dojść do głosu w swej teologii, to trzeba mu też pozwolić mówić, gdziekolwiek i w jakikolwiek sposób chciałby to czynić. Przedstawione wyżej pytania od czasu pojawienia się tej starotestamentalnej dyscypliny3 intensywnie i nieustannie nurtowały jej przedstawicieli. Historia tej do dzisiaj bynajmniej nie zamkniętej dyskusji oraz zarys poszczególnych stanowisk nie mogą być przedmiotem oferty w ramach tego tomu uzupełniającego do NEB4. Należy ona częściowo do problematyki hermeneutycznej, która zajmuje się chrześcijańskim podejściem do ST i musi zachować własną prezentację i ocenę. Chodzi tutaj o własne stanowisko, które leży u podstaw dalszych wywodów. Próbują one przedstawić teologię ST. ST mówi o Jahwe i chce o Nim świadczyć - o Bogu Izraela i całego świata, Bogu jedynym. Twierdzi i dowodzi, że objawiał się On w czasie swemu ludowi w różny sposób i stopniowo, prowadząc do lepszego i głębszego zrozumienia Jego woli i działania, do prawdziwego i określającego życie poznania Boga. Według ST Bóg objawia się w historii i słowie, jednak nie tak, że te dwa sposoby objawienia biegną obok siebie niezależnie, lecz współdziałają, aby dać obraz Boga, Jego działania, zbawienia i sądu, stworzonego przezeń człowieka oraz powołanego przez Niego do istnienia i podtrzymywanego w istnieniu świata. Izrael, do którego Bóg się zwraca, postrzega doświadczeniem wiary objawienie się Boga w swoim przeżyciu historycznym. To, czego tu doświadcza, zostaje przez niego, ale bardziej jeszcze przez pełnomocnych rzeczników, ubrane w słowo: mianowicie to, co Pan swoim działaniem komunikuje. Podobnie i nie oddzielone od tego Boże słowo skierowane do Jego ludu dociera przez usta tych, których w szerokim rozumieniu tego pojęcia można określić jako proroków. W tym słowie Bożym odsłania się Jego wolę i wskazuje na Jego istotę, która przekracza mówienie o tym, co człowiek może usłyszeć o Bogu w kierowanych przez Niego historycznych zdarzeniach. Jednak współgrają one razem. Jest to nie tylko ujęcie kanonu Biblii hebrajskiej z jego prorokami, wcześniejszymi (Joz - 2 Krl) i późniejszymi (Iz - Ml), ale także ujęcie ST. Łączy ono w znacznym stopniu słowo prorockie i historyczny opis. Teologii ST nie wolno również dokonywać podziału i przyznawać pierwszeństwa jednemu z dwóch sposobów objawienia, deprecjonując drugi jako mniej ważny czy wydajny. W obu doświadcza człowiek ST" jak coraz dalej zostaje wprowadzony w rzeczywistość Boga oraz coraz głębiej i wyraźniej uczy się rozumieć drogi tegoż Boga; dlatego można też później mówić o Nim nowymi słowami i czystszymi formami"5. Jeśli teologia ST osiągnie to u swoich czytelników, to spełniła swoje dzieło. "Teologia ST" ma zatem swoje zadanie, swoje znaczenie i swój własny przedmiot w całości i w kompleksie poszczególnych dyscyplin biblijnych. Śledzi ona mowę o Bogu w starotestamentowych pismach. Pragnie ją uporządkować i przygotować według treści i tematów, nie dając przewagi jednemu z nich a podporządkowując mu inne i nie pomijając różnorodności głosów oraz nie niwelując różnic świadectwa. W tle muszą pozostawać zawsze i być uwzględniane pytania i dociekania z zakresu historii religii. Ale teologia ST nie chce być historią religii Izraela. ST, jak wiadomo, nie jest raportem o warunkach, rozwoju i rozprzestrzenianiu się religii izraelskiej, lecz świadkiem wiary dla Boga Izraela, choć na pewno praktykowany kult Boży i zwyczaje religijne znalazły w nim swój wyraz. W jeszcze mniejszym stopniu teologia ST może być historią czy historią kultury Izraela. Nie opisuje ona "instytucji Izraela" bądź kulturowych danych tego ludu pośród jego sąsiadów. Musi jednak nieustannie brać pod uwagę inskrypcje i dane archeologiczne oraz ich interpretację przez fachowców. Podobnie musi zważać na rezultaty badań historycznych, które dotyczą Izraela. Objawienie Boże skierowane było bowiem do historycznego Izraela w jego duchowym horyzoncie i ze względu na jego zwyczaje życiowe; ma więc swoje Sitz im Leben. Oczywiście teologia ST opiera się zawsze na egzegezie tekstów biblijnych. Nie może ona nigdy rezygnować z jej wyników, które ma za zadanie przejąć, jednakże potem także zestawić w większy związek. Egzegezą jest tu w całej rozciągłości metodyczne trudzenie się, aby zrozumieć teksty biblijne. Nie może się ona ograniczać do teologicznego wprowadzenia do ksiąg starotestamentowych, żeby tylko scharakteryzować teologię poszczególnych autorów. Jednakże nie obywa się ona bez pytania o przesłanie i cel pojedynczych autorów czy kręgów autorów. Teologia ST znaczy także, że nie przystępuje się do pism starotestamentowych z zewnątrz, wychodząc od NT, aby ST od strony jego treści zarzucić pytaniami, wykluczyć czy poddać krytyce. Księgi staro-testamentowe powinny najpierw móc wyrazić to, co same od siebie mają do powiedzenia. Jest to konieczne, aby usłyszeć ich przesłanie w sposób możliwie obiektywny, nie zakładając uprzedzającego sądu, np. chrześcijańskiego punktu widzenia. Pismom nowotestamentowym przyznaje się konsekwentnie takie samo prawo. Dopiero wtedy można próbować sensownie wypracować jakąś "teologię biblijną". Wtedy także możliwe byłoby chrześcijańskie podejście do ST. Można by sądzić, że dla teologii ST ważny jest tylko tekst końcowy. Z pewnością jako to, co istnieje, jest on ważny przede wszystkim. Ale głosi on swój kerygmat w pełni tylko wtedy, kiedy bierze się pod uwagę także jego powstanie. Dlatego teologia ST nie może zrezygnować z metod egzegetycznych, i to nie tylko w tym sensie, ze traktuje poważnie ich wyniki, ale i sama je stosuje, gdzie tylko natrafia na pytania, które przenosi się z szerszego kontekstu na pojedynczy tekst. Całościowe tylko traktowanie czy nawet pobożne rozważanie interesującego tekstu biblijnego nie wystarcza. W obrębie wytyczonych tu ram niniejszy tom chciałby zająć swe miejsce6. Teologia - "mowa o Bogu" - jaką przedstawia ST, powinna więc być przedłożona ogólnie i zarysowo. Należy zatem określić zarys i strukturę: Jahwe znajduje się na początku, w środku i na końcu tego, co chce powiedzieć ST. Jemu należy się wszelka uwaga i zainteresowanie.

Książka "The Politics of Haunting and Memory in International Relations (Interventions)" - Josef Schreiner - oprawa twarda - Wydawnictwo Oficyna Wydawniczo-Poligraficzna.