Szkoła i nauczyciel. Indywidualizm a wspólnotowość

Opis książki:

Książka Szkoła i nauczyciel. Indywidualizm a wspólnotowość wpisuje się w cykl publikacji o wspólnym tytule głównym Szkoła i nauczyciel. Już sam tytuł zwraca uwagę na złożoność występujących w edukacji procesów, w które bezpośrednio uwikłane są podmioty edukacji, i eksponuje tym samym ważne aspekty dotyczące pracy polskiej szkoły i środowiska zawodowego nauczycieli. Autorzy poszczególnych tekstów podejmują się diagnozy kluczowych obszarów stanowiących o efektywności i jakości edukacji. W tym tomie rozmaite zagadnienia rozpatrywane są przez pryzmat dwóch centralnych kategorii: indywidualizmu i wspólnotowości. Obie na pierwszy plan wysuwają relacje między jednostką a wspólnotą. [...]

Zarówno priorytet indywidualizacji edukacji, jak i wspólnotowości, choć mocno uzasadnione w teorii i badaniach, nie zawsze współgrają w praktyce, tworząc harmonię w środowisku szkolnym. Czy współczesne uwarunkowania edukacji szkolnej umożliwiają takie zrównoważenie? Czy wizja harmonii jest realna, czy raczej to ideał, do którego możemy tylko zmierzać, bez szansy na jego pełne osiągnięcie? [...]

W naszym przekonaniu książka skłania do refleksji nad dążeniem do zrównoważenia – nie stałej równowagi, która może się okazać zbyt statyczna, zatem z czasem nieprzydatna, ale dynamicznego równoważenia. Procesu, który nieustannie będzie wypracowywany przez podmioty szkolne. Zapewni im przestrzeń rozwoju własnej niepowtarzalności na bazie autonomii i jednocześnie wzmocni wartość wspólnoty.

Wstęp

Książka   Szkoła   i   nauczyciel.   Indywidualizm   a   wspólnotowość   wpisuje   się w cykl publikacji o wspólnym tytule głównym Szkoła i nauczyciel. Już sam tytuł zwraca uwagę na złożoność występujących w edukacji procesów, w które bezpośrednio uwikłane są podmioty edukacji, i eksponuje tym samym ważne aspekty dotyczące pracy polskiej szkoły i środowiska zawodowego nauczycieli. Autorzy poszczególnych   tekstów   podejmują   się   diagnozy   kluczowych   obszarów   stanowiących o efektywności i jakości edukacji. W tym tomie rozmaite zagadnienia rozpatrywane są przez pryzmat dwóch centralnych kategorii: indywidualizmu i wspólnotowości. Obie na pierwszy plan wysuwają relacje między jednostką a wspólnotą.

Każdą grupę, większą i mniejszą społeczność tworzą jednostki, bez nich trudno mówić o wspólnocie. Z kolei jednostka może stać się pełnowartościowym człowiekiem w relacji z innymi – przez komunikowanie się, działania i aktywność relacyjną oraz współodczuwanie. W założeniach edukacja w codzienności szkolnej ma być z jednej strony dostosowana do potrzeb i możliwości indywidualnych uczniów, rozwijać wyjątkowość i niepowtarzalność osoby, z drugiej zaś musi być zgodna z celami i zadaniami wspólnymi dla wszystkich, w tym uwzględniać wyznaczoną podstawę programową. Chodzi zatem o potrzebę realizacji zarówno idei indywidualizmu, jak i wspólnotowości.

Misją edukacji jest rozwój indywidualizmu, jak również budowanie wspólnoty. Dzieje się to w procesie eksponującym znaczenie współpracy uczniów, zaufania członków społeczności szkolnej, okazywania sobie wsparcia, umiejętności wzajemnego wyrażenia różnych potrzeb oraz przywództwa edukacyjnego, które ma wprowadzać, utrzymywać i intensyfikować te procesy. Te wstępne i bardzo ogólne rozważania kierują uwagę na dalsze kwestie związane z wysoką jakością i efektywnością procesów edukacyjnych. Szczególnie ważne okazują się refleksje na temat potencjału kształtowania kultury organizacyjnej szkoły. Może ona generować zaangażowanie podmiotów edukacyjnych w realizację wartości organizacji. To kultura bowiem sprawia, że dana społeczność uzyskuje wiedzę o tym, co oznacza organizacja, i ma kluczowe znaczenie w poprawie funkcjonowania szkoły oraz wzroście jej efektywności. Wpływa na dynamikę tego, co członkowie organizacji postrzegają, oceniają i wykonują. Koncentruje to uwagę na dwóch bardzo istotnych kwestiach: wspólnocie członków organizacji i procesie uczenia się. Podejście takie uwypukla znaczenie współpracy, przyjacielskich relacji i przynależności – wszystkiego, co pozwala osiągnąć efekt synergii. Zapewnia jedność, bliskie relacje całej społeczności szkoły. Skupia się na konkretnej rzeczywistości i doświadczeniach oraz sprawach związanych z praktycznością i użytecznością. Wówczas procesy decyzyjne wewnątrz szkoły opierają się na zasobach ludzkich.

Warto zauważyć, że przyjęte przez nas kategorie i teorie, w których zostały one osadzone, nie są nowe. Wartość indywidualizacji została zauważona przez teoretyków i praktyków wychowania już dawno temu. Szczególnego znaczenia nabrała w ruchu nowego wychowania. W Polsce indywidualizacja edukacji zyskała na znaczeniu w latach 20. XX wieku i odegrała ważną rolę w konstytuowaniu szkolnictwa po odzyskaniu niepodległości. W omawianym podejściu do indywidualizacji edukacji coraz popularniejszy stawał się pogląd, że w kształceniu i wychowaniu założony program kształcenia i organizację pracy szkoły koniecznie trzeba dostosować do indywidualnych cech ucznia. Miało to służyć wypracowaniu strategii, które przyczynią się do osiągnięcia najlepszych rezultatów nauczania, a zarazem do wzmocnienia skuteczności uczenia się każdego ucznia. Chodziło o zachowanie poczucia dobrostanu ucznia oraz o to, by uczenie się stało się powodem zadowolenia z własnego rozwoju oraz przekraczania granic. Sądzono, że dzięki zróżnicowaniu treści i metod kształcenia można w praktyce zaobserwować bogactwo rozwiązań organizacyjnych i propozycji teoretycznych.

Współcześnie kategorie indywidualizmu i wspólnotowości są ważne w procesach zorientowanych na jakość i efektywność edukacji. Coraz większe znaczenie zyskuje też rozpoznanie uwarunkowań jakości i efektywności procesu dydaktyczno-wychowawczego, które w zmiennej rzeczywistości stanowią inny kontekst niż wcześniej. Konieczna jest więc dyskusja nad możliwościami realizacji założonych celów w różnych warunkach (wieś – miasto, szkoła słaba – szkoła dobra itp.).

Potrzeba zbilansowania zdobytych już osiągnięć oraz możliwości ich implementacji do innych warunków kontekstowych. Istotne okazuje się także rozpoznanie tych rozwiązań, które są nieprzemijające, i tych niewytrzymujących próby czasu. Na tej podstawie możliwe jest określenie kierunków, które wyznaczają dalsze poszukiwania, propozycje zmian, modernizacji czy innowacji, uwzględniających zrównoważenie indywidualizacji i wspólnotowości w edukacji i harmonię w środowisku szkolnym. Rzecz w tym, że obok zjawisk oczekiwanych pojawiają się inne, nowe, nieznane. Najczęściej stanowią one asumpt do podejmowania dalszych przedsięwzięć innowacyjnych oraz wzbogacania istniejącej wiedzy.

Podtytuł Indywidualizm a wspólnotowość skłania do dyskusji nad zagadnieniem napięcia wyłaniającego się w pracy nauczycieli w codzienności szkolnej. Zarówno priorytet indywidualizacji edukacji, jak i wspólnotowości, choć mocno uzasadnione w teorii i badaniach, nie zawsze współgrają w praktyce, tworząc harmonię w środowisku szkolnym. Czy współczesne uwarunkowania edukacji szkolnej umożliwiają takie zrównoważenie? Czy wizja harmonii jest realna, czy raczej to ideał, do którego możemy tylko zmierzać, bez szansy na jego pełne osiągnięcie?

Postawione przez nas pytania wyznaczyły autorom tekstów kierunek analiz. W poszukiwaniu odpowiedzi nie bez znaczenia okazał się ogląd wysoce efektywnych polityk i praktyk, kształcenia oraz doskonalenia nauczycieli opracowanych z perspektywy globalnej oraz lokalnych doświadczeń. Analizy wzmocnione prowadzonymi badaniami umożliwiły obserwację zjawisk edukacyjnych, które zostały osadzone w dwóch szerokich polach wyznaczających poszczególne części publikacji: Indywidualizm i wspólnotowość w szkole oraz Podmioty edukacji – między indywidualizmem a wspólnotowością.

W naszym przekonaniu książka skłania do refleksji nad dążeniem do zrównoważenia – nie stałej równowagi, która może się okazać zbyt statyczna, zatem z czasem nieprzydatna, ale dynamicznego równoważenia. Procesu, który nieustannie będzie wypracowywany przez podmioty szkolne. Zapewni im przestrzeń rozwoju własnej niepowtarzalności na bazie autonomii i jednocześnie wzmocni wartość wspólnoty. Pozwoli efektywnie i z korzyścią dla wszystkich zainteresowanych budować podstawy edukacji przyszłości, zorientowanej na kompetencje XXI wieku, w której indywidualizacja i wspólnotowość osiągną niezbędny poziom rozwoju i wzajemnego dopełniania się.

Inetta Nowosad
Mirosław J. Szymański

Książka "Szkoła i nauczyciel. Indywidualizm a wspólnotowość" - Inetta Nowosad, Mirosław J. Szymański, Mirosław Kowalski, Aleksandra Tłuściak-Deliowska (red.) - oprawa miękka - Wydawnictwo Oficyna Wydawnicza Impuls. Książka posiada 222 stron i została wydana w 2024 r. Cena 45.69 zł. Zapraszamy na zakupy! Zapewniamy szybką realizację zamówienia.