Szczecin, obywatele, samorząd. Przyczynek do retrospekcji 25 lat

Opis książki:

Publikacja współfinansowana ze środków Miasta Szczecin

Wprowadzenie

Jeden z autorytetów teorii demokracji, prof. Giovanni Sartori, napisał niegdyś, że definiowanie samorządu nie jest trudne, ponieważ „polega on na tym, że rządzimy sami sobą". Tak rozumiany samorząd to swoiste „bycie rządzonym z bliska, a nie z oddalenia" i w konsekwencji - przeciwstawienie dla centralistycznych form władzy. Z kolei prof. Marek Chmaj zwracał uwagę, że samorząd może być traktowany jako szkoła życia publicznego, w której społeczeństwo utrwala zdolności twórcze w dziedzinie życia zbiorowego. Jeszcze mocniej zaakcentował kooperacyjny charakter samorządności prof. Andrzej Chodubski, który pisał, iż „istota samorządu terytorialnego sprowadza się do współrządzenia państwa ze społeczeństwem", a współczesne zadania samorządu to m.in. pobudzanie aktywności społecznej, unowocześnianie państwa i jego organizowanie na płaszczyźnie gospodarczej.

W 2015 r. minęło 25 lat od pierwszych wolnych wyborów samorządowych w Polsce, a zatem od momentu, kiedy mieszkańcy polskich miast i wsi zaczęli sami sobą rządzić, rozwijając talenty życia zbiorowego oraz podejmując aktywność we współdecydowaniu z władzą państwową w sprawach własnych, lokalnych społeczności. Od tego momentu jeszcze sześciokrotnie mieszkańcy Polski lokalnej wybierali swoich przedstawicieli do organów władz samorządowych. Początkowo decyzje wyborcze mieszkańców wszystkich gmin zostały ograniczone tylko do możliwości wskazania radnych (gmin i miast). Począwszy od 1998 r. elekcje lokalne dotyczą kreacji trzech organów uchwałodawczych - rady gminy, rady powiatu, sejmiku województwa - a od 2002 r. mieszkańcy sami, w sposób bezpośredni określają również, kto ma zasiadać na fotelu wójta gminy oraz burmistrza lub prezydenta miasta.

Szczecin był wielokrotnie poddawany analizie przez wytrawnych znawców zagadnień samorządowych i obywatelskich, w różnych ich aspektach. W niniejszej publikacji podjęto różnorodne wątki związane z rozwojem społeczeństwa obywatelskiego i samorządności w Szczecinie. Wybór zagadnień ma charakter subiektywny, a co za tym idzie, publikacja nie stanowi kompendium wiedzy dotyczącej samorządności w mieście Gryfa, w zamierzeniu ma raczej wskazywać ścieżki i możliwe wątki do podejmowania dalszych, pogłębionych badań nad ćwierćwieczem samorządności szczecińskiej.

Tom otwiera diagnoza Renaty Podgórzańskiej, dotycząca społecznych i demograficznych aspektów funkcjonowania lokalnej społeczności, wszak te zagadnienia zawsze w pewnym stopniu determinują poziom obywatelskości. W kolejnym tekście, Przemysław Benken dokonuje przeglądu aktywności wyborczej szczecinian w różnych elekcjach ostatniego ćwierćwiecza. Zagadnienie partycypacji, tak ważkie w Polsce, w której poziom frekwencji wyborczej jest relatywnie niski, Czytelnik odnajdzie także i w innych miejscach książki, m.in. w rozważaniach Tomasza Czapiewskiego na temat preferencji partyjnych szczecinian, które, jak się okazuje, nie zawsze bywały zgodne z powszechnie znanymi obiegowymi opiniami. W trzech kolejnych rozdziałach Czytelnik znajdzie informacje dotyczące wyboru radnych w latach 90. XX w. (Justyna Kamrowska-Buciak, Dorota Urbaniak-Samborska), elekcjach XXI w. (Agnieszka Ignasiak), a także kształtowania się gremiów kierowniczych w kolejnych radach i miejskich egzekutywach (Piotr Chrobak).

Co zrozumiałe, w książce poświęcono stosunkowo dużo miejsca nie tylko kwestiom stricte związanym z wyborami, lecz także pewnym szczegółowym zagadnieniom pokazującym samorządność w innych wymiarach. Wojciech Paukszteło podjął się analizy funkcjonowania szczecińskich rad osiedli, które - choć nierozerwalnie związane z demokracją lokalną - nie odgrywają takiej roli, jaką mogłyby. Jerzy Jureczko zajął się wybranymi inicjatywami obywatelskimi, które w Szczecinie były dyskutowane, zwracając uwagę na rolę mediów lokalnych w ich przeprowadzaniu. Natomiast Bartosz Mazurkiewicz przyjrzał się szczecińskim organizacjom pozarządowym, a Małgorzata Kamola-Cieślik zajęła się interesującym aspektem kształtowania tożsamości lokalnej, czego pewnym przejawem są pomniki stawiane w przestrzeni publicznej przez lokalną wspólnotę. O procesach suburbanizacji, widocznym efekcie postępującego rozwoju współczesnych metropolii, zwłaszcza w kontekście podejmowania tego zagadnienia przez radnych szczecińskich, napisał zaś Radosław Adamski. Na końcu tomu, niejako tytułem ogólnego podsumowania tematyki, znalazły się refleksje dotyczące samorządności i obywatelskości. Niewątpliwym walorem publikacji są też indeksy: radnych wybieranych w minionym dwudziestopięcioleciu (z podaniem lat wyboru i reprezentowanych komitetów) oraz ugrupowań rywalizujących o miejsca radnych w latach 1990 - 2014 (z podaniem liczby zdobywanych mandatów).

Maciej Drzonek

Książka "Szczecin, obywatele, samorząd. Przyczynek do retrospekcji 25 lat" - Maciej Drzonek (red.) - oprawa miękka - Wydawnictwo Dante. Książka posiada 232 stron i została wydana w 2015 r.