Sylwester Kossow. Władyka białoruski, metropolita kijowski

Opis książki:

Sylwester Kossow otrzymał godność metropolity kijowskiego po wielkim poprzedniku Piotrze Mohyle. Kossow był współpracownikiem metropolity kijowskiego i oddanym przyjacielem. Metropolita Mohyła wyniósł Kossowa na wyżyny hierarchii cerkiewnej. Dzięki niemu pełnił odpowiedzialne funkcje w szkołach kijowskich i winnickich. Z rekomendacji Piotra Mohyły został biskupem mścisławskim. Mohyła widział potrzebę popierania ludzi zdolnych, wykształconych, otwartych na nowe tendencje oświatowe i kulturowe. W gronie tej kategorii duchownych znalazł się Sylwester Kossow. Kossow wyróżniał się talentem pisarskim i oratorskim. Znał doskonale teologię, filozofię i historię. Ukończył będące wówczas na wysokim poziomie szkoły w Wilnie, Lublinie, Zamościu, Ołomuńcu i Wiedniu. Podobnie jak Piotr Mohyła Sylwester Kossow łączył edukacje zachodnią z bizantyjską tradycją. Pochodzący z białoruskiej szlachty był doskonale zorientowany w sytuacji politycznej i społecznej. Cechy te predestynowały go do zajęcia wysokiej pozycji w hierarchy cerkiewnej.

W ciągu dziesięciu lat pełnienia funkcji metropolity (1647-1657) Sylwester Kossow wspierał działalność licznych drukarń i bibliotek. Metropolita rozumiał konieczność poszerzenia wiedzy wśród ludności prawosławnej, podniesienia świadomości wyznaniowej i narodowej. Z jego inicjatywy tylko w monasterze kupiatyckim ukazały się drukiem: "Tryfalogion” (1647), "Psałterz” (1650), "Nowy Testament” z "Psałterzem” (1652), "Bukwar” (1653), "Leksykon” (1653). Z drukarni bractwa mohylewskiego wyszedł drukiem "Bukwar” (1648) a wileńskiego: "Modlitewnik” (1652) i "Bukwar” (1652). Księgi liturgicznego i podręcznikowego charakteru były drukowane w Ławrze Kijowsko-peczerskiej. Owe zestawienie pozycji wydawniczych pokazuje ogromnego zainteresowanie Sylwestra Kossowa prawidłowym funkcjonowaniem szkolnictwa w Kościele prawosławnym. Metropolita popierał powstanie nowych szkół przykalsztornych i parafialnych. Szczególną rolę przywiązywał do działalności bractw cerkiewnych. Bractwa w czasach pełnienia godności metropolity przez Kossowa stawały się głównymi ośrodkami działalności oświatowej i charytatywnej.

Rządy Sylwestra Kossowa metropolią kijowską wypadły na burzliwe lata wojen i zamętu politycznego, zakończone ostatecznie podziałem metropolii kijowskiej. Metropolita był zwolennikiem porozumienia z Rzeczypospolitą. Podobnie jak wszyscy biskupi prawosławni początkowo dążył do ograniczenia powstania Bohdana Chmielnickiego, ale po ugodzie perejasławskiej poparł postulaty wyznaniowe i polityczne Kozaków. Kossow był jednak przeciwny połączenia się z państwem moskiewskim i odmówił złożenia przysięgi wierności carowi. Zdecydowanie przeciwstawiał się podporządkowaniu metropolii kijowskiej patriarchatowi moskiewskiemu. Szybko zachodzące zmiany polityczne spowodowały, że metropolita stał się częściowo zakładnikiem polityki Chmielnickiego. Wprawdzie po ugodzie zborowskiej udał się do Warszawy, aby zgodnie z jej ustaleniami objąć miejsce senatorskie, ale po nie zaakceptowaniu tego porozumienia przez sejm i klęsce kozackiej pod Beresteczkiem nowa sytuacja zmusiła go do ponownej bliskiej współpracy z hetmanem. Chmielnicki nie zawsze liczył się z opinią metropolity. Sprzeciw Kossowa wobec żądań Moskwy wywołał ze strony rosyjskich władz politycznych i cerkiewnych podejrzliwy stosunek wobec metropolii kijowskiej. Zarzucano mu uległość katolickiemu królowi polskiemu i niechęć w stosunku do cara moskiewskiego. Ze strony polskiej patrzono na metropolitę jako jednego ze sprawców seperatystycznych dążeń społeczności ruskiej i buntów kozackich. Działalność unitów z jednej strony i dążenie Moskwy do włączenia metropolii kijowskiej spowodowała wystąpienie Sylwestra Kossowa o uzyskanie niezależnej struktury kościelnej od Moskwy i Konstantynopola. Działania metropolity były zbieżne z oczekiwaniami władz Rzeczypospolitej obawiających się wpływów państw ościennych. Śmierć hierarchy przerwała starania o utworzenie samodzielnego patriarchatu. Idea ta stała się istotnym punktem działalności metropolity Dionizego Bałabana i współtwórcy ugody hadziackiej Iwana Wyhowskiego.

Sylwester Kossow, archimandryta peczerski, biskup białoruski, metropolita kijowski był jednym z ostatnich wielkich obrońców prawosławia w Rzeczypospolitej połowy XVII wieku. Ten wybitny hierarcha prawosławny próbował zachować niezależność Kościoła prawosławnego od patriarchatu moskiewskiego. Walczył też o prawa swojej Cerkwi w Rzeczypospolitej. Metropolita zarządzał Cerkwią w okresie największych rozstrzygnięć politycznych o losach państwa. Powstanie Bohdana Chmielnickiego, wojna z Moskwą, Szwecją i Siedmiogrodem zmusiły hierarchę do podejmowania trudnych decyzji wyboru. Co czynić w sytuacji konfliktów zewnętrznych i wewnętrznych państwa, narastania kontrreformacji i nietolerancji. W okresie kiedy część biskupów skłaniała się ku unii Sylwester Kossow został biskupem mohylewskim - jedynej diecezji prawosławnej na terenie Wielkiego Księstwa Litewskiego. Jego działania przyczyniła się do odrodzenia życia religijnego, reaktywowania struktury parafialnej. Biskup Sylwester Kossow z całą energią bronił praw cerkwi i monasterów prawosławnych z całej Rzeczypospolitej. Jako metropolita dążył do zachowania statusu prawnego całego Kościoła, niezależności od patriarchatu moskiewskiego i zakusów unitów. W sytuacji konfliktu z Turcją nie mógł nie uwzględnić trudnego położenia patriarchatu carogrodzkiego. Z tego też powodu powstała myśl o utworzeniu samodzielnego patriarchatu w Rzeczypospolitej. Rozwój zreformowanych szkół cerkiewnych miał dostarczyć nowej kadry Kościołowi prawosławnemu. Gwałtowna śmierć metropolity Sylwestera Kossowa przerwała owe zamierzenia. Już dla ówczesnych władyka Sylwester Kossow był symbolem postawy prawosławnego duchownego, wzorem dla następnych pokoleń. Sylwester Kossow, władyka białoruski, metropolita kijowski ma trwałe miejsce w historii Cerkwi prawosławnej w Rzeczypospolitej.

Prof. dr hab. Antoni Mironowicz, kierownik Zakładu Historii Kultur Pogranicza w Instytucie Socjologii Uniwersytetu w Białymstoku. Specjalizuje się w problematyce historii Kościoła wschodniego w Europie Środkowo-Wschodniej. Jest autorem licznych publikacji naukowych z tego zakresu. Najważniejsze opublikowane pozycje książkowe Antoniego Mironowicza: Supraśl jako ośrodek kulturalno-religijny w XVI wieku, Leimen 1984; Podlaskie ośrodki i organizacje prawosławne w XVI-XVII wieku, Białystok 1991; Nieznany herbarz Michała Szęciłty, Londyn 1992; Bractwo Objawienia Pańskiego w Bielsku, Bielsk Podlaski 1994; Prawosławie i unia zapanowania Jana Kazimierza, Białystok 1996; wyd. II, Białystok 1997; Teodozy Wasilewicz, archimandryta słucki, biskup białoruski, Białystok 1997; Księga cudów przed ikoną Matki Bożej w Starym Korninie dokonanych; Białystok 1997; Metropolita Józef Niehibowicz Tukalski, Białystok 1998; Katalog świątyń i duchowieństwa prawosławnej diecezji białostocko-gdańskiej, Białystok 1998.

Książka "Sylwester Kossow. Władyka białoruski, metropolita kijowski" - Antoni Mironowicz - oprawa miękka - Wydawnictwo Białoruskie Towarzystwo Historyczne.