Sylwester Czetwertyński - biskup białoruski

Opis książki:

Przedstawiamy sylwetkę kolejnego władyki białoruskiego, ordynariusza tak ważnej diecezji w dziejach Kościoła prawosławnego w Rzeczypospolitej. Po opracowaniu biografii Sylwestra Kossowa, Teodozego Wasilewicza, Józefa Nielubowicza Tukalskiego i Józefa Bobrykowicza pragnę przybliżyć postać Sylwestra Czetwertyńskiego. Wszystkie wymienione postacie łączy pobyt na katedrze białoruskiej (władyctwo mścisławsko-orszańsko-mohylewskie). Z biskupstwa białoruskiego Sylwester Kossow i Józef Nielubowicz Tukalski objęli godność metropolitów kijowskich. Józef Bobrykowicz był pierwszym władyką powołanym na katedrę w Mohylewie. Z kolei Teodozy Wasilewicz stał się symbolem walki o zachowanie eparchii białoruskiej. Wymienieni biskupi byli ordynariuszami diecezji białoruskiej w latach 1633-1678. W odróżnieniu od swych poprzedników Sylwester Czetwertyński pełnił funkcję biskupa w zupełnie innych warunkach, kiedy pozostała po 1702 r. jedyna eparchia prawosławna na terenie całej Rzeczypospolitej.

W ostatnich latach ukazały się liczne publikacje o dziejach Kościoła prawosławnego w Europie Środkowo-Wschodniej. Podnoszono jego rolę w historii państw tego regionu, omawiano status prawny i strukturę organizacyjną. Wiele miejsca poświęcono stosunkom między Kościołem wschodnim i zachodnim. Nowym zadaniem badawczym jest spojrzenie na losy Kościoła przez pryzmat doświadczeń wybitnych postaci tego czasu. Ukazanie działalności wybitnych hierarchów na tle dziejów Kościoła prawosławnego otwiera nowe możliwości badawcze, podnosi problem miejsca jednostki w całokształcie wydarzeń.

Postać Sylwestra Czetwertyńskiego ma charakter wyjątkowy, ponieważ władyka nie był biernym obserwatorem wielkich wydarzeń w pierwszej połowie XVIII w., ale sam w istotny sposób kreował ówczesną rzeczywistość. Czetwertyński pochodzący ze znakomitego rodu książęcego był jednym z wielkich postaci tego czasu. Należący do elity ówczesnego społeczeństwa prawosławnego, doskonale wykształcony stał się gorliwym obrońcą prawosławia, ktitorem wielu cerkwi i monasterów. Sylwester Czetwertyński jako mnich i archimandryta monasteru w swej rodzinnej Starej Czetwertnii został wybrany w 1707 r. biskupem białoruskim. Podobnie jak jego przodkowie posiadał duże możliwości oddziaływania na sytuację wyznaniową i polityczną Rzeczypospolitej. W tak trudnym dla kraju okresie nieustannych konfliktów wewnętrznych i wojny północnej musiał podejmować istotne decyzje o jakże brzemiennych dla losów całego Kościoła prawosławnego skutkach. Czetwertyński był oskarżany o zbytnią lojalność względem cara Piotra I, o nadmierną ambicję i chęć zawładnięcia majątkami klasztornym poza eparchią. Jakkolwiek oceniać jego działalność to trzeba przyznać, że biskup Sylwester Czetwertyński zawsze kierował się dobrem Kościoła prawosławnego. Nie zawsze zrozumiały przez duchowieństwo i metropolitę kijowskiego znalazł się w centrum wydarzeń religijnych i politycznych. Każda decyzja biskupa musiała uwzględniać uwarunkowania wewnętrzne i zewnętrzne Rzeczypospolitej. Wybór lepszego rozwiązania dla Kościoła prawosławnego często kolidował z posłuszeństwem wobec władz duchownych i lojalnością wobec państwa. W sytuacji wielkiego zamętu politycznego decyzje elit prawosławnych, a do nich należy zaliczyć Sylwestra Czetwertyńskiego, były często wypadkową wielu czynników, a zwłaszcza stanu aktualnych stosunków polsko-rosyjskich.

Ukazując najważniejsze etapy życia Sylwestra Czetwertyńskiego pragnę zwrócić uwagę na skomplikowaną sytuację wyznaniową w Rzeczypospolitej. Tylko w takim szerokim przedstawieniu sytuacji wyznaniowej można zrozumieć działalność wybitnego męża stanu i hierarchy Kościoła prawosławnego w I ćwierćwieczu XVIII – wiecznej Rzeczypospolitej.

Opracowanie biografii Sylwestra Czetwertyńskiego zostało dokonane w oparciu o nieliczne źródła i monografie poświęcone rodowi Czetwertyńskich. Autor wykorzystał wiele opracowań poświęconych dziejom Kościoła prawosławnego w XVII i XVIII w. Dzisiejszy stan wiedzy o sytuacji Kościoła prawosławnego w I połowie XVIII wieku pozwala nam na pełniejszą prezentację sylwetki wybitnego hierarchy i biskupa białoruskiego – Sylwestra Czetwertyńskiego.

Prof. dr hab. Antoni Mironowicz, kierownik Zakładu Historii Kultur Pogranicza w Instytucie Socjologii Uniwersytetu w Białymstoku. Specjalizuje się w problematyce historii Kościoła wschodniego w Europie Środkowo-Wschodniej. Jest autorem licznych publikacji naukowych z tego zakresu. Najważniejsze opublikowane pozycje książkowe Antoniego Mironowicza: Supraśl jako ośrodek kulturalno-religijny w XVI wieku, Leimen 1984; Podlaskie ośrodki i organizacje prawosławne w XVI-XVII wieku, Białystok 1991; Nieznany herbarz Michała Szęciłty, Londyn 1992; Bractwo Objawienia Pańskiego w Bielsku, Bielsk Podlaski 1994; Prawosławie i unia zapanowania Jana Kazimierza, Białystok 1996; wyd. II, Białystok 1997; Teodozy Wasilewicz, archimandryta słucki, biskup białoruski, Białystok 1997; Księga cudów przed ikoną Matki Bożej w Starym Korninie dokonanych; Białystok 1997; Metropolita Józef Niehibowicz Tukalski, Białystok 1998; Katalog świątyń i duchowieństwa prawosławnej diecezji białostocko-gdańskiej, Białystok 1998.

Książka "Sylwester Czetwertyński - biskup białoruski" - Antoni Mironowicz - oprawa miękka - Wydawnictwo Białoruskie Towarzystwo Historyczne.