Średniowieczna teoria literatury w Polsce. Rekonesans. Seria: Monografie FNP. Seria humanistyczna
Teresa Michałowska
| Dane szczegółowe: | |
| Wydawca: | Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego |
| Rok wyd.: | 2007 |
| Oprawa: | twarda |
| Ilość stron: | 388 s. |
| Wymiar: | 145x211 mm |
| EAN: | 9788322928363 |
| ISBN: | 978-83-2292-836-3 |
| Data: | 2007-08-21 |
Opis książki:
W książce omawiane są europejskie źródła wiedzy o literaturze, upowszechnianej w Polsce średniowiecznej w toku nauki na poziomie trivium, a w szczególności – treści doktrynalne traktatów teoretycznych układanych przez rodzimych uczonych głównie w XV stuleciu. W centrum zainteresowania znalazły się dwie dyscypliny: ars grammatica oraz ars rhetorica. W obrębie gramatyki uwzględniono dwa jej nurty: językoznawczy oraz literaturoznawczy (według formuły Kwintyliana: recte loquendi scientia – poetarum enarratio). Badając drugi z nich, nie natrafiono wprawdzie na układane w Polsce traktaty o poezji, ale potwierdzono doniosłą rolę edukacyjną kopiowanych i wykładanych niemal do końca XV w. europejskich "poetrii” z XII i XIII w., a zwłaszcza wierszowanych: Poetria nova Godfryda z Vinsauf oraz Laborintus Eberharda z Bremen. Omawiając sztukę retoryczną, nie ograniczono się do dzieł tytułowanych ars rhetorica, ale objęto opisem średniowieczne odgałęzienia głównego nurtu teorii, jakimi były: ars dictaminis, ars memorativa oraz ars praedicandi. Na szczególną uwagę zasługują artes dictaminis polskiego pochodzenia, będące zasadniczo podręcznikami sztuki układania listów i dokumentów, ale uważane (według tradycji europejskiej) za wykłady zasad tworzenia utworów pisanych prozą bądź wierszem (metrycznym lub rytmicznym). W drugiej części książki podjęto próbę rekonstrukcji średniowiecznych wykładni kluczowych terminów i pojęć, organicznie związanych z omówionymi wcześniej kierunkami teorii literackiej. Sformułowano tezę metodologiczną, według której bez zrozumienia średniowiecznych konotacji pojęć teoretycznych nie można należycie odczytać i objaśnić ówczesnej twórczości poetyckiej bądź prozatorskiej.
Książka "Średniowieczna teoria literatury w Polsce. Rekonesans. Seria: Monografie FNP. Seria humanistyczna" - Teresa Michałowska - oprawa twarda - Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego. Książka posiada 388 stron i została wydana w 2007 r.
Spis treści:
I. Średniowieczna teoria literatury jako system
1. Septem artes liberale
2. Średniowieczna „teoria literatury” – próba usprawiedliwienia nazwy
II. Edukacja literacka w Polsce średniowiecznej
1. Trivium podstawą nauczania na poziomie średnim
2. Metody nauczania gramatyki i retoryki w szkołach katedralnych
3. Trivium w programie uniwersyteckim
CZĘŚĆ PIERWSZA: KIERUNKI „SZTUKI SŁOWA” NURT GRAMATYCZNY NAUKA O JĘZYKU, CZYLI RECTE LOQUENDIA SCIENTIA
I. Gramatyka „normatywna” (ars grammatica)
1. Terminologia i starożytne korzenie sztuki gramatycznej
2. Gramatyka średniowieczna w Europie łacińskiej
3. Gramatyka w Polsce średniowiecznej
II. Gramatyka „spekulatywna” (modi significandi)
1. Granice czasowe. Twórcy
2. Treści doktrynalne
3. Modi significandi w Polsce
NAUKA O POEZJI – JAKO SZTUKA OBJAŚNIANIA DZIEŁ (POETARUM ENARRATIO)
I. Lektury obowiązkowe (auctores)
1. Auctores w procesie edukacyjnym
2. Średniowieczne listy auctorum
3. Auctores w Polsce średniowiecznej
II. Szkolna interpretacja dzieł (accessus ad auctores)
1. Europejskie accessus ad auctores: wybrane pojęcia teoretyczne
2. Objaśnianie utworów
3. Komentarze do dzieł literackich
NAUKA O POEZJI – JAKO SZTUKA UKŁADANIA DZIEŁ POETYCKICH
I. Średniowieczne „poetrie”
1. Terminologia
2. Europejskie traktaty o poezji
A. Teoretycy i ich dzieła
B. Przedmiot opisu: poesis metrica – poesis rithmica – prosa
C. Źródła i układ traktatów
3. Treści doktrynalne poetki
A. Poeta – poema (opus) – poesis
B. Reguły formowania utworu
Kompozycja (ordo artificialis – ordo naturalis)
Postać literacka (persona)
Zalecenia stylistyczne (elocutio)
„Sztuka poetycka” w Polsce średniowiecznej
NURT RETORYCZNY
I. Średniowieczna teoria wymowy (ars rhetorica)
1. Retoryka starożytna w średniowieczu łacińskim
2. Retoryka średniowieczna w Europie (wybrane zagadnienia)
3. Retoryka w Polsce średniowiecznej
II. Ars dictaminis – teoria utworu pisanego
1. Terminologia
2. Geneza i rozwój ars dictaminis w Europie Południowej i Zachodniej
3. Ars dictaminis w Polsce
4. Treści doktrynalne: dictamen – formowanie się pojęcia
5. Koncepcje dyktamenu w Polsce średniowiecznej
A. Dictamen – pojęcie
B. Dictamen – kompozycja i styl
6. Libri formularum
III. Ars memorativa – sztuka zapamiętywania
1. Geneza starożytna
2. Ars memorativa w średniowieczu
3. Średniowieczna ars memorativa w Polsce
IV. Ars praedicandi – sztuka układania kazań
1. Terminologia
2. Rozwój teorii europejskiej
3. Ars praedicandi w Polsce średniowiecznej
4. Treści doktrynalne i podstawowe pojęcia
A. Praedicator
B. Sermo
CZĘŚĆ DRUGA: POSZUKIWANIA TERMINOLOGICZNE TERMINY ŚREDNIOWIECZNE PRZEDMIOTEM REKONSTRUKCJI
I. Alegoria w myśli średniowiecznej
1. Starożytne definicje retoryczne
2. Alegoria w egzegezie biblijnej
3. Alegoria w poetyce i retoryce średniowieczna
4. Pojęcie alegorii w Polsce średniowiecznej
II. Integumentum / involucrum wobec pojęcia alegorii
1. Terminy
2. Integumentum / involucrum w średniowieczu europejskim
3. Wpływ egzegezy biblijnej
4. Integumentum w XIII wieku
5. Integumentum / involucrum w Polsce
III. Genera dicendi: średniowieczny wykład teorii „trzech stylów”
1. „Stosowność” w tradycji starożytnej 2. „Trzy style” w starożytności
3. Teoria „trzech stylów” w średniowieczu
4. Teoria „trzech stylów” w Polsce średniowiecznej
IV. Ornatus difficilis / ornatus facilis, czyli różne rodzaje ozdobności stylu
1. Tradycja starożytna
2. Europejska teoria średniowieczna
3. Ornatus difficilis / facilis w Polsce średniowiecznej
V. Transsumptio
1. Termin i pojęcie w teorii europejskiej
2. Teoria transumpcji w Polsce średniowiecznej
VI. Prozopopeja
1. Terminologia
2. Uosobienie w retoryce rzymskiej
3. Imagines agentes
4. Średniowieczna teoria uosobienia
5. Uosobienie w świadomości teoretycznoliterackiej w Polsce
CZY WARTO REKONSTRUOWAĆ DAWNE POJĘCIA?
PRÓBA PODSUMOWANIA
DOPEŁNIENIA ŹRÓDŁOWE
I. Opis wybranych traktatów teoretycznych powstałych w Polsce
II. Polscy teoretycy, wykładowcy gramatyki i retoryki, fundatorzy prywatnych katedr