Śmiertelnicy. Teatr Absurdu Samuela Becketta

Opis książki:

O książce Śmiertelnicy… Dariusza Piotra Klimczaka:
"Temat śmierci w dramacie absurdu już od dawna czekał na opracowanie. Fenomen zjawiska polega na tym, że w teatrze absurdu trwa wszechobecne umieranie, ale nie przewidziano miejsca na rolę samej Śmierci. Być może dzieje się tak, ponieważ nie jest już Ona gwarantem ładu i stabilności porządku świata, lecz – jak u Becketta – okazuje się unieważniona jako doświadczenie egzystencjalne i doznanie metafizyczne. Książka Dariusza Piotra Klimczaka Śmiertelnicy rozrasta się niemal do traktatu filozoficznego na temat śmierci we współczesnym doświadczeniu dramatycznym (rozumianym jako dramat człowieczego istnienia i dramaturgia materii literackiej). Za znakomite fragmenty ujawniające wrażliwość autora i wybitne zdolności analityczne uważam opis motywu piasku, ciszy i słowa. Uwagi o ciszy medytacji i kontemplacji są napisane pięknym, dojrzałym językiem, trafiają w sedno poetyki oraz filozoficznego przesłania Samuela Becketta. Zwraca uwagę mistrzostwo Klimczaka w doborze i prezentacji motywów, wątków, cytatów. Uderza bardzo ciekawa interpretacja wydobywanej stale przez Becketta etymologii słów poprzez skonfrontowanie z mistyką Mistrza Eckharta”.

Prof. Dr hab. Anna KRAJEWSKA, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Poznań

"«Nicość – pisze Dariusz P. Klimczak, rozważając egzystencjalne koneksje Becketta i Heideggera – to brak wertykalnego układu odniesienia». Gdzież tu więc miejsce na misterium, które ze swej istoty zdaje się obiecywać odnalezienie poza granicą bytu nieobecnego na ziemi constans? Operując paradoksami autor Śmiertelników udowadnia, że dramaty Becketta – «współczesna teatralna wersja starożytnych obrzędów pogrzebowych» – włączają ludzką, złożoną z rzeczy, codzienność (parasolka, lustro, okulary, kubły na śmieci, trumna...) w trwające nieprzerwanie misterium umierania. Istnienie staje się w tej perspektywie «nieustanną agonią pojmowaną jako starcie dwóch przeciwstawnych sił, żywiołów Życia i Śmierci, ale także ofiarą z samego bytu». Wnikając z autorem w głęboką warstwę sensów tego symbolicznego języka oswajamy rozumem i urągającymi jego roszczeniom emocjami – nasz los, śmiertelników...”.

Prof. Dr hab. Ewa ŁUBIENIEWSKA, Akademia Pedagogiczna im. KEN, Kraków

"Żywy i nader giętki język świadczy tyleż o talencie Autora, co i jego skłonności do uprawiania nauki w duchu Bachtinowskiej poetyki kultury. Chciałoby się po prostu wejść in media res i podjąć bezpośrednio fundamentalną ideę dzieła oraz największą rewelację Klimczaka, którą upatruję w stwierdzeniu, iż Misterium Mortis=Misterium Amoris (wynikłym z analizy sztuki Samuela Becketta Szczęśliwe dni). Na uwagę zasługuje odkrycie toksycznej literatury oraz toksycznego jej odbioru. Klimczak daje świadectwo myślenia transgresyjnego. W jego przekonaniu możemy się dowiedzieć za życia czegoś istotnego o śmierci poprzez wczuwanie się, wmyślanie w śmierć fikcyjnych postaci, które za sprawą dramaturgów umierają na scenie niejako dla nas, w naszym imieniu. Śmiertelnicy wpisują się w tradycję myśli pocieszycielskiej, zaprzyjaźniającej człowieka z rzeczami ostatecznymi”.

Prof. Dr hab. Jadwiga MIZIŃSKA, Uniwersytet im. Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin

"Okrakiem nad grobami”, czyli Święto Zmarłych w teatrze absurdu
W setną rocznicę urodzin Samuela Becketta (1906-1989) – wybitnego dramaturga, przedstawiciela teatru absurdu, autora sztuki Czekając na Godota, ukazała się pod auspicjami Narodowego Centrum Kultury i Wydawnictwa "Maximum” książka Dariusza Piotra Klimczaka Śmiertelnicy. Teatr Absurdu Samuela Becketta w przestrzeni Misterium Mortis. Książka stanowi zmienioną wersję jego doktoratu, obronionego na Uniwersytecie Jagiellońskim pod kierunkiem znakomitej badaczki Dramatów fekalnych Wernera Schwaba, twórczyni phecalosophii prof. Małgorzaty Sugiery. Rozprawę Klimczaka, w sposób nowatorski ujmującą poetykę teatru absurdu, w 2005 roku wyróżniono w Ogólnopolskim Konkursie na najlepszą rozprawę doktorską z dziedziny nauk o kulturze organizowanym rokrocznie przez Narodowe Centrum Kultury – Instytut im. Adama Mickiewicza w Warszawie.
Książka Klimczaka, jak zauważyła Anna Krajewska "rozrasta się niemal do traktatu filozoficznego na temat śmierci”. Książka jest poniekąd próbą oswojenia śmierci i zrozumienia tragicznej sytuacji człowieka na ziemi za pomocą teatru absurdu Samuela Becketta.
W zrozumieniu nieszczęsnej sytuacji śmiertelników na ziemi przychodzi też, przywołany w "Słowie od autora”, Flawiusz Agrykola, który na swoim epitafium kazał sobie wyrzezać znamienne słowa: "Przyjacielu, który czytasz te słowa, dam ci pewną radę. Przystroiwszy głowę wieńcem z kwiatów, spełnij toast na cześć Bachusa, a uczyń to daleko stąd. Nigdy nie mów »nie«, jeśli możesz spędzić noc z piękną dziewczyną. Gdy umrzesz, zostanie po tobie tylko stos pogrzebowy i kupa śmieci” (cyt. za: J. Niźnikiewicz, Tajemnice starodawnej medycyny i magii, Tower-Press, Gdańsk 2003). Powyższy cytat zamknął Klimczak iście poetycką klamrą oraz intertekstem z Czekając na Godota: "Gdy umrzesz, zostanie po tobie…»chmurka tam w zenicie«”.
Książka, pomimo mortualnej tematyki, jest właśnie o grotesce, czyli o teatrze absurdu. W celu pełniejszego przedstawienia specyfiki Misterium Mortis teatru absurdu autor Śmiertelników zastosował narzędzia tematologii literackiej, antropologii filozoficznej oraz szeroko rozumianej egzegezy hermeneutycznej. Stąd też należy przyswoić takie terminy, jak: "toposy wanitatywne”, "fenomeny tabuizacji”… Można powiedzieć, za pewnym sloganem reklamowym, że nie jest to książka "dla idiotów!” Ale jest też w książce wyrażona manicheistyczna wizja człowieka, rozdartego pomiędzy ciałem i duszą, pomiędzy dobrem i złem, pomiędzy życiem i śmiercią. Hamm – bohater Końcówki Becketta przywołuje wieczny grzech urodzenia się, tak jak Pedro Calderon de la Barca: Pues el delito mayor. Del hombre es haber nacido [z hiszp. – "Bo największą winą człowieka jest to, że się narodził”], a co Beckett wyraził w Partii solowej nader lapidarnie: "Urodził się – i to go zgubiło”.

Twórczość Samuela Becketta znamionuje chorobę kondycji ludzkiej, która nie przezwyciężyła lęku przed śmiercią. Jak zauważa Klimczak, dla beztroskiego przedstawiciela epoki postmodernizmu, "człowieka przechodnia”, "człowieka zabawy”, "człowieka zmacdonaldyzowanego” konsumującego i żyjącego w "świecie-hipermarkecie” teatr Becketta jest dobrą terapią szokową. Powinien wstrząsnąć jego miałkim, bezrefleksyjnym jestestwem, uderzyć po twarzy, zmusić do dystansu wobec nieustannego "przeżuwania” i "zwieprzowacenia”, powiedzieć jasno i wyraźnie: "Dość! Przestań żuć swoje papki!”.

W każdym razie, książka Śmiertelnicy przynosi nam rozumienie i odczuwanie tajemnicy człowieczego Losu, co pozwala odkryć tak naprawdę, nie tyle metafizyczny horror istnienia, ale najcenniejsze wymiary ludzkiego bytu. Znamienna kwestia Pozo z Czekając na Godota: "Baby rodzą okrakiem nad grobami, a grabarz z dołu zakłada kleszcze w ten sposób, aby się można było jeszcze zestarzeć” – w interpretacji zaproponowanej przez Dariusza Piotra Klimczaka znaczy dosłownie tyle: "Absurd nie jest koniecznością egzystencji, jest konsekwencją zaprzepaszczenia wartości Życia”.
Absurdyści bowiem nierzadko tworzą poprzez negację wartości w celu akceptacji tego, co zostało zanegowane. Iście Beckettowskie pokazanie "JA” – jako "Nie-JA”, prowadzi do, jak pisze Klimczak, ponownego odkrycia zagubionej pamięci o wartości istnienia. "Innymi słowy, pomiędzy porodem kleszczowym a uchwytem grabarza-akuszera jest jeszcze wiele miejsca na przeżycie”.
Nie sposób wyczerpać wszystkich wymiarów absurdystycznego Misterium Mortis zarysowanego przez autora Śmiertelników. On sam twierdzi, że: "Nie wpadamy od razu do dołu grobowego. Zanim wody płodowe odpłyną a wody Styksu przypłyną, mamy czas na fascynującą żeglugę po oceanach wielkiego MISTERIUM MORTIS, które jest w istocie MISTERIUM AMORIS. Absurd, chociaż chorobliwie zaraźliwy, toksyczny i momentami nieznośnie przygnębiający, działa jak szczepionka. Jeśli cię nie zabije – to wzmocni. Wzmocni naszą śmiertelną kondycję ludzką o wiedzę, że tak naprawdę Śmierci nie ma, istnieje tylko...(?)”.
Niech znak zapytania postawiony przez Klimczaka będzie znakomitą okazją do refleksji nad sprawami ostatecznymi.

Maria Zielińska, "Dziennik Polski” z dnia 2 listopada 2007 roku
Dariusz Piotr Klimczak (ur. 31 stycznia 1973 r. w Pleszewie Wielkopolskim) – doktor nauk humanistycznych, teatrolog, specjalista dramy edukacyjnej, antropolog kultury i pedagog; poeta i dramaturg; członek International Association of Theatre ASSITEJ, Polskiego Towarzystwa Pedagogicznego i Towarzystwa Naukowego Franciszka Salezego. Odbył studia doktoranckie na Wydziale Filologicznym w Katedrze Historii i Teorii Teatru Uniwersytetu Jagiellońskiego pod kierunkiem Prof. dr hab. Małgorzaty Sugiery. Absolwent polonistyki Uniwersytetu Opolskiego, na którym studiował również teologię i matematykę. Wykładał wiedzę o teatrze, podstawy wiedzy o literaturze na Wydziale Filozoficznym UJ w Zakładzie Pedagogiki Kultury oraz Instytucie Filologii Polskiej Akademii Pedagogicznej w Krakowie. Publikuje na łamach wielu czasopism ("Colloquia Communia”, "Topos”, "Przestrzenie Teorii”, "Studia Philosophica”, "Pedagogika Kultury", "Barbarzyńca”. Pismo Antropologów UJ etc). Klimczak współpracuje też z Istituto Storico Salesiano w Rzymie. W 2005 roku jego rozprawę Śmierć w dramacie absurdu. Motywy tanatyczne w wybranych sztukach S. Becketta, E. Ionesco, S. Mrożka wyróżniono w Ogólnopolskim Konkursie Narodowego Centrum Kultury – Instytutu im. Adama Mickiewicza w Warszawie; 1995 – II nagroda w Ogólnopolskim Konkursie Dramaturgicznym "Szukamy Polskiego Szekspira" za sztukę Krwawe głowy; 1992 – wyróżnienie za sztukę Spisek koronacyjny. W 1997 roku otrzymał Nagrodę J.M. Rektora za wybitne osiągniecia w nauce oraz pracy na rzecz środowiska akademickiego. Stypendysta Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Książka "Śmiertelnicy. Teatr Absurdu Samuela Becketta" - Dariusz P. Klimczak - oprawa miękka - Wydawnictwo Maximum. Książka posiada 274 stron i została wydana w 2006 r.