Rosa na duszy

Opis książki:

Józef Leikert (ur. 1955), słowacki poeta i autor prac z zakresu literatury faktu, do dzisiaj opublikował cztery zbiory wierszy: Po cichu (1995), Odcięte dzwony (1997), Skoszona ziemia (1999), Szept kroków (2000). W 2001 roku na Słowacji został wydany wybór jego poezji pod tytułem Naga twarz. Tomiki jego wierszy ukazały się również w Bułgarii (Odlomki tišina), w Rosji (Za čas do zatmenija), w Czechach (Zamlky) i na Ukrainie (Večorinnia). Aktualnie przygotowywana jest prezentacja jego twórczości w Niem­czech i USA. Polskim czytelnikom Józef Leikert po raz pierwszy przedstawił się w antologii poezji słowackiej Bóg dał mi słowo (2002). Dzisiaj proponuje dwujęzyczny wybór wierszy o sugestywnym tytule Rosa na duszy. Prezentuje się w nim jako autor dojrzały, świadomy własnych celów poetyckich, silnie zakorzeniony w tradycji słowackiej i eu­ropejskiej literatury.
Poezja stanowi tylko jeden z nurtów różnorodnej działalności Józefa Leikerta. Po studiach, odbytych na Wy­dziale Filozoficznym Uniwersytetu Komenskiego w Braty­sławie, dwadzieścia lat pracował w dziennikach i czaso­pismach na niemal wszystkich możliwych stanowiskach, od praktykanta po redaktora naczelnego. Później był se­kretarzem prasowym dyrektora generalnego Słowackiego Przemysłu Gazowniczego, następnie pracownikiem nau­kowym w Instytucie Historii Słowackiej Akademii Nauk i rzecznikiem prasowym prezydenta Republiki Słowackiej, którego osobistym doradcą jest do dzisiaj. Pracuje również jako wykładowca na Wydziale Filozoficznym Uniwersyte­tu Komenskiego w Bratysławie. W kręgach literackich znany jest jako przewodniczący Klubu Pisarzy Literatury Faktu oraz inicjator wielu imprez literackich. Pełni także funkcję przewodniczącego Asocjacji Organizacji Pisarzy Słowackich.
Józef Leikert należy do ważnych postaci słowackiej lite­ratury faktu. Jest autorem książek Rano nadeszła noc (1989), A dzień powrócił (1993), Testament sumienia (1996), Czarny piątek siedemnastego listopada (2000), Sny w okowach (2002), Powroty tych, którzy odeszli (1997), Los tak chciał (1999) i Za kulisami słów (2001). Ostatnie trzy książki napisał wspólnie z Márią Mackovą. Jego prace wyróż­nione zostały wieloma prestiżowymi nagrodami literac­kimi.
Powróćmy do twórczości poetyckiej Józefa Leikerta. Pod względem formalnym, jak i treściowym jego poezja jest różnorodna, niemniej znajdziemy w niej elementy, które wskazują na oryginalny ton poetycki, wyznaczający jej miejsce w kontekście współczesnej literatury słowac­kiej. Trudno wspomnieć wszystkie wątki, jakie pojawiają się w poezji J. Leikerta. Znajdziemy tutaj na przykład odwołania do ziemi rodzinnej, przodków i czasów dzieciń­stwa, ale również wiersze poświęcone związkom intym­nym oraz filozoficzne refleksje, poświęcone różnym as­pektom ludzkiego życia. Płaszczyzny te współistnieją ze sobą i wzajemnie się uzupełniają; konkretne sytuacje lub wspomnienia stają się tłem i punktem wyjścia dla rozwa­żań poświęconych poszukiwaniu trwałych wartości w dzi­siejszym świecie oraz podejmowania prób określenia miej­sca człowieka w konkretnym czasie i przestrzeni. Łączenie poziomu osobistego doświadczenia z problematyką bliską każdemu człowiekowi jest zaletą i siłą twórczości J. Lei­kerta. Poeta stawia niełatwe pytania, na które odpowiada w zagęszczonych, metaforycznych obrazach, często stosu­jąc poetycki skrót. Podając pewne możliwe rozwiązania, proponuje czytelnikowi określony sposób spojrzenia na świat. Sugestywnie, ale przy tym dyskretnie, "po cichu” podkreśla przywiązanie do pewnych wartości, wystrzega­jąc się jednak moralizowania i tanich chwytów retorycz­nych. Swoją pozycję - pozycję człowieka współczesnego, targanego poczuciem zagubienia i wątpliwościami - usiłu­je określić odwołując się do podstawowych tradycyjnych wartości. Wyraźny ton emocjonalny, jaki pobrzmiewa w jego wierszach, pełnych szacunku i wdzięczności nie prowadzi przy tym do sentymentalizmu. Poeta świadomy jest wszystkich trudności, wyrzeczeń i rozczarowań, jakie towarzyszą życiu człowieka, podobnie jak świadomy jest nieuchronności śmierci. Jego refleksje, często przepełnio­ne sceptycyzmem, nie stają się jednak źródłem rozpaczy, przyczyną totalnego zwątpienia i argumentem służącym zanegowaniu świata. Pozorny pesymizm tej poezji równo­waży pokora i współczucie dla cierpienia innych ludzi.
Za najbardziej znamienny rys twórczości Józefa Leiker­ta uznać można głęboko humanistyczne przesłanie i wy­raźnie obecne akcenty etyczne. Również w wierszach o charakterze osobistym nie znajdziemy tonu oskarżenia - momenty rozstania, konfliktów, poczucie osamotnienia jawią się jako nieodłączna część życia, która często w pe­wien sposób nas wzbogaca i sprawia, że stajemy się lepsi.
Wiersze Józefa Leikerta to poetyckie miniatury, pozor­nie proste i pozbawione efektownych "ozdobników". Po­zornie tylko, autor wykorzystuje bowiem cały arsenał środków artystycznych, na czele z niekonwencjonalnymi metaforami, które często stają się centralnym elementem utworu, decydującym o jego oryginalnym charakterze. Głęboko filozoficzny aspekt tej poezji inspiruje do podjęcia refleksji w szerszych kontekstach. Dlatego interesującym doświadczeniem może być podróż z poetą i poszukiwanie razem z nim równowagi między ciszą i krzykiem. Próba uświadomienia sobie źródeł własnej tożsamości i określe­nia możliwości stworzenia uczciwego dialogu z otacza­jącym nas światem. Poezja Józefa Leikerta, będąca swois­tym rodzajem poznania, dla takich rozważań stwarza bardzo wiele okazji.
Rafał Majerek
Publikacja dwujęzyczna: polsko-słowacka.

Książka "Rosa na duszy" - Jozef Leikert - oprawa twarda - Wydawnictwo Towarzystwo Słowaków w Polsce.