Przepisy prawne i zagrożenia w górnictwie

1. Wstęp ..11

1.1. Rys historyczny Prawa Górniczego w Polsce .12
1.2. Prawo Górnicze z 1930 roku ..14
1.3. Prawo Górnicze z 1953 roku ..17
1.4. Prawo Geologiczne i Górnicze z 1994 roku ...20
2. Wybrane zagadnienia z prawa geologicznego i górniczego 25
2.1. Wprowadzenie ...25
2.2. Pojęcia podstawowe 26
2.3. Własność górnicza i użytkowanie górnicze 27
2.4. Koncesje ..28
2.5. Kwalifikacje w zakresie górnictwa ..29
2.6. Organy nadzoru górniczego ...34
2.7. Przepisy karne 34
3. Plan ruchu zakładu górniczego 36
3.1. Ruch zakładu górniczego ..36
3.2. Szczegółowe wymagania dotyczące planu ruchu podziemnego
zakładu górniczego .37
3.3. Wykaz załączników do części podstawowej planu ruchu ...38
3.4. Wykaz załączników do części szczegółowej planu ruchu ..42
4. Organizacja ochrony pracy w górnictwie podziemnym .47
4.1. Schemat organizacyjny ochrony pracy w górnictwie podziemnym ...47
4.2. Charakterystyka systemu ochrony pracy w rozbiciu na piony
organizacyjne: wykonawcze, nadzoru i naukowo-badawczy ...48
4.3. Najwyższa Izba Kontroli ...48
4.4. Rada Ochrony Pracy 49
4.5. Państwowa Inspekcja Pracy ...49
4.5.1. Zakres działania organów Państwowej Inspekcji Pracy .. 52
4.6. Urzędy Górnicze 55
4.6.1. Wyższy Urząd Górniczy 55
4.7. Okręgowe urzędy górnicze 64
4.8. Urząd Górniczy do Badań Kontrolnych Urządzeń
Energomechanicznych .78
4.9. Ministerstwo Gospodarki ..81
4.10. Ministerstwo Zdrowia ..82
4.11. Centralna Stacja Ratownictwa Górniczego 84
4.12. Okręgowe stacje ratownictwa górniczego .86
4.13. Kopalniane stacje ratownictwa górniczego 87
4.14. Urząd Dozoru Technicznego .89
4.15. Centralny Instytut Ochrony Pracy 94
4.16. Instytut Medycyny Pracy ..95
4.17. Państwowa Inspekcja Sanitarna 104
4.18. Służba medycyny pracy ..109
4.19. Służba bezpieczeństwa i higieny pracy 112
4.20. Społeczna inspekcja pracy ...114
4.21. Związki zawodowe 116
4.22. Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Górnictwa .. 117
4.23. Główny Instytut Górnictwa (GIG) 121
4.24. Akademia Górniczo-Hutnicza .. 122
4.25. Politechnika Śląska ... 123
5. Stan bhp i wypadkowość w kopalni podziemnej 125
5.1. Pojęcia podstawowe .. 125
5.2. Czynniki wpływające na stan bhp w kopalni podziemnej 126
5.3. Zasady zgłaszania wypadków przy pracy 127
5.4. Dokumentacja powypadkowa .. 129
5.5. Ocena ryzyka zawodowego . 130
5.5.1. Przygotowanie do oceny ryzyka zawodowego 131
5.5.2. Metody oceny ryzyka zawodowego 132
5.5.3. Dokumentacja oceny ryzyka zawodowego 134
5.6. Analiza wypadków pod względem powstania i skutków
ekonomicznych 138
6. Choroby zawodowe .. 145
7. Zagrożenie pyłami szkodliwymi dla zdrowia 153
7.1. Działanie pyłów na organizm człowieka . 153
7.2. Kategorie zagrożenia działaniem pyłów szkodliwych dla zdrowia w
podziemnych zakładach górniczych ... 155
7.3. Wykonywanie pomiarów stężenia zapylenia powietrza ... 155
7.4. Ochrona pracowników przed pyłami szkodliwymi dla zdrowia 158
7.5. Zwalczanie zagrożenia pyłami szkodliwymi dla zdrowia w
kopalniach węgla kamiennego . 158
8. Środki ochrony indywidualnej 160
9. Zagrożenia Pożarowe ... 206
9.1. Powstawanie i podział pożarów podziemnych .. 206
9.2. Wczesne wykrywanie pożarów podziemnych ... 212
9.2.1. Metoda kontroli składu powietrza kopalnianego i CO-metrii
automatycznej ...213
9.2.2. Metoda kontroli anomalii temperatury za pomocą pirometru
podczerwieni 216
9.3. Gazy pożarowe 217
9.4. Zapobieganie pożarom ... 232
9.4.1. Zapobieganie pożarom egzogenicznym 232
9.4.2. Zapobieganie pożarom endogenicznym 236
9.5. Działania w razie powstania pożaru w zakładzie górniczym 247
9.5.1. Zwalczanie pożarów 247
9.5.2. Środki gaśnicze i sprzęt gaśniczy 248
9.6. Rozmieszczenie sprzętu gaśniczego ... 264
9.6.1. Rozmieszczenie sprzętu przeciwpożarowego w wyrobiskach,
pomieszczeniach i obiektach .264
9.6.2. Rurociągi przeciwpożarowe ..266
9.6.3. Rozmieszczenie sprzętu przeciwpożarowego na powierzchni kopalni ...269
9.7. Gaszenie pożarów w wyrobiskach dołowych 274
9.7.1. Gaszenie otwartych ogni ..274
9.7.2. Gaszenie ognisk pożarowych gazami obojętnymi (inertyzacja
atmosfery kopalnianej) 274
9.7.3. Gaszenie pożarów podziemnych przez otamowanie 281
9.7.4. Pola pożarowe ... 288
9.8. Eksploatacja pokładów skłonnych do samozapalenia ..289
10. Zagrożenia gazowe – atmosfera kopalniana .290
10.1. Charakterystyka powietrza atmosferycznego i kopalnianego 290
10.2. Zasady przewietrzania kopalń ...297
11. Zagrożenia klimatyczne w kopalniach 312
11.1. Uwagi ogólne o bilansie cieplnym organizmu człowieka .312
11.2. Czynniki wpływające na temperaturę powietrza w kopalni ...314
11.3. Pomiary warunków klimatycznych w kopalni ...314
11.4. Ocena zagrożenia klimatycznego w kopalniach 322
11.5. Metody poprawy warunków klimatycznych .322
11.6. Urządzenia do klimatyzacji kopalń 323
12. Zagrożenia metanowe ..331
12.1. Pochodzenie metanu i kształtowanie się stref gazowych w złożach
węgla 331
12.2. Przedostawanie się metanu z górotworu do wyrobisk górniczych ...333
12.3. Ogólne wiadomości na temat zagrożenia metanowego 335
12.4. Klasyfikacja zagrożenia metanowego .335
12.5. Pomiary stężenia metanu 338
12.5.1. Metanomierze przenośne . 341
12.5.2. Metanomierze elektryczne 343
12.5.3. Metanomierze interferencyjne ... 348
12.5.4. Metanomierze elektroniczne na przykładzie metanomierza MMI-01 351
12.5.5. Przenośne metanomierze alarmujące ... 354
12.5.6. Metanometria automatyczna . 356
12.5.7. Metanomierz kombajnowy ... 370
12.6. Inicjały wybuchów metanu ..371
12.7. Zwalczanie zagrożenia metanowego ...375
12.8. Odmetanowanie górotworu ..377
13. Zagrożenie tąpaniami ..388
13.1. Występowanie i przyczyny tąpań ..389
13.1.1. Zagrożenia ze strony oberwania się brył skalnych do wyrobiska 390
13.1.2. Objawy tąpań 390
13.1.3. Rodzaje tąpań ... 391
13.2. Stopnie zagrożenia tąpaniami ...399
13.3. Zwalczanie zagrożenia tąpaniami ..400
13.3.1. Metody długoterminowe .. 402
13.3.2. Metody doraźne 415
13.3.3. Działania organizacyjne ... 419
13.4. Zasady prowadzenia eksploatacji w warunkach zagrożenia tąpaniami 420
14. Zagrożenia wyrzutami gazów i skał 422
14.1. Pojęcia podstawowe ...422
14.2. Występowanie zjawiska wyrzutów gazu i skał ..425
14.3. Mechanizm powstawania zjawiska wyrzutów gazów i skał ..428
14.4. Prognozowanie zagrożenia wyrzutem gazów i skał 428
14.5. Sposoby zwalczania zagrożenia wyrzutami gazów i skał 429
14.6. Kategorie zagrożenia wyrzutami gazów i skał .. 430
15. Zagrożenia wybuchem pyłu węglowego .. 432
15.1. Powstawanie pyłu węglowego w kopalni 432
15.2. Czynniki wpływające na wybuchowość mieszaniny pyłu węglowego
z powietrzem ... 434
15.3. Zagrożenie wybuchem pyłu węglowego . 437
15.4. Kontrola i monitorowanie zagrożeń pyłowych . 440
15.5. Zwalczanie zagrożeń pyłowych 448
16. Zagrożenia wodne .. 471
16.1. Klasyfikacja wód kopalnianych w świetle przepisów
obowiązujących w polskim górnictwie ... 471
16.2. Hydrogeologiczne własności skał . 474
16.3. Rodzaje przypływów wody do kopalni ... 478
16.4. Stopnie zagrożenia wodnego 479
16.5. Rozpoznanie zagrożenia wodnego 481
16.6. Sposoby zwalczania zagrożenia wodnego ... 483
16.7. Prowadzenia eksploatacji górniczej w warunkach zagrożenia
wodnego 493
17. Ratownictwo górnicze . 494
17.1. Rozwój ratownictwa górniczego w Polsce ... 494
17.2. Ratownictwo górnicze w Polsce po 1994 roku . 497
17.3. Struktura organizacyjna ratownictwa górniczego .. 498
17.4. Wymagania i obowiązki ratownika górniczego 505
17.5. Sprzęt ochrony układu oddechowego stosowany w ratownictwie
górniczym ... 508
18. Zagrożenia ze strony środków strzałowych . 521
18.1. Podział środków strzałowych ... 521
18.2. Zagrożenia przy stosowaniu środków strzelniczych ... 526
18.2.1. Zagrożenie przy przewożeniu środków strzelniczych ...526
18.2.2. Zagrożenie przy przenoszeniu i składowaniu środków strzelniczych 527
18.2.3. Zagrożenia występujące w czasie wykonywania robót strzelniczych 530
18.3. Postępowanie w przypadku znalezienia środków strzałowych .. 534
18.4. Wybrane przepisy dotyczące bezpiecznego wykonywania robót
strzałowych 535
19. Zagrożenie radiacyjne naturalnymi substancjami promieniotwórczymi ... 545
20. Zagrożenia elektryczne 550
20.1. Ratowanie porażonych prądem elektrycznym i pierwsza pomoc 560
20.1.1. Wpływ prądu elektrycznego na organizm człowieka 560
20.1.2. Sposoby uwalniania spod napięcia rażonego prądem elektrycznym .562
20.2. Zasady postępowania przy ratowaniu porażonego prądem
elektrycznym ... 563
20.3. Zasady wykonywania sztucznego oddychania i masażu serca
(resuscytacja) .. 563
21. Zagrożenia erupcyjne i siarkowodorowe 566
22. Zagrożenia środowiska akustycznego 568
22.1. Źródła hałasu ... 568
22.2. Działanie hałasu na organizm ludzki ..569
22.3. Ograniczanie zagrożenia wynikającego z narażenia na hałas 571
22.4. Rozwiązania organizacyjne zmierzające do ograniczenia narażenia
na hałas ..574
22.5. Profilaktyka medyczna 575
23. Wibracje (drgania mechaniczne) ...577
23.1. Działanie wibracji na organizm człowieka ...577
23.2. Źródła wibracji .578
23.3. Metody ograniczania zagrożeń drganiami mechanicznymi ...579
24. Zagrożenia ze strony maszyn i urządzeń mechanicznych 580
24.1. Zagrożenia przy urabianiu ...581
24.2. Zagrożenia przy transporcie pionowym ...582
24.3. Zagrożenia przy przewozie lokomotywowym ...583
24.4. Zagrożenia przy transporcie linowym i łańcuchowym 585
24.5. Zagrożenia przy odstawie przenośnikami 587
24.6. Zagrożenia przy transporcie ręcznym w wyrobiskach podziemnych 589
25. Pierwsza pomoc ..592
25.1. Sprawdzenie stanu poszkodowanego ..593
25.2. Zranienia 594
25.3. Krwotok .608
25.4. Złamania 611
25.5. Zatrucie gazami 614
25.6. Ciało obce w oku ..615
25.7. Urazy termiczne 616
25.8. Omdlenie 617
25.9. Zaburzenia przytomności 617
Literatura i źródła ...618