Prawosławie

Opis książki:

Jest to rozszerzone i poprawione wydanie książki, która ukazała się w 2000 roku. Jej celem jest przedstawienie prawosławia w sposób zwięzły i zrozumiały nawet dla tych, którzy nic o nim nie wiedzą. Zawiera krótki rys historyczny oraz rozdziały poświęcone strukturze organizacyjnej, doktrynie, teologii, roli ikon, układowi i symbolice świątyni, rodzajom nabożeństw i świąt oraz miejscom świętym. Książkę urozmaicają zdjęcia, a szczególnie istotne informacje i ciekawostki są wyróżnione graficznie. Orientację w treści ułatwiają glosy umieszczone na marginesach. Książka stanowi znakomite wprowadzenie w tematykę prawosławia.
FRAGMENT: Podstawowe prawdy wiary Kościoła prawosławnego oparte są na przekazie tradycji pojmowanej jako wierność duchowi pierwotnego Kościoła. W tym znaczeniu termin "tradycja” oznacza całość przekazu Kościoła i obejmuje Pismo Święte, a także różne aspekty funkcjonowania Kościoła w świecie: ustalenia doktrynalne Kościoła (w tym: wyznanie wiary zapisane na soborze nicejskim i konstantynopolitańskim, kanony soborów powszechnych, pisma ojców Kościoła), zasady życia monastycznego, księgi liturgiczne i formę nabożeństw, a także ikony, będące uobecnieniem sacrum. Rozumienie tradycji w Kościele prawosławnym jest więc niezwykle szerokie i w zasadzie obejmuje całość życia kościelnego, jako gwaranta prawdy. (…) Najważniejszym źródłem wiary chrześcijańskiej jest Pismo Święte – "słowna ikona Chrystusa”. Prawosławie, idąc za Septuagintą (greckim przekładem Starego Testamentu), przyjmuje czterdzieści sześć ksiąg Starego Testamentu, z których jednakże tylko trzydzieści dziewięć uznaje za natchnione (protokanoniczne), a siedem pozostałych ksiąg (tak zwane deuterokanoniczne) poleca jako pożyteczne. Nowy Testament jest księgą objawioną i składa się z dwudziestu siedmiu ksiąg. Całość Biblii uznawana jest za tekst natchniony, co oznacza, że zgodnie z wiarą Kościoła został on napisany pod wpływem działania Ducha Świętego. Kościół jednakże nie dopuszcza możliwości dowolnej interpretacji tekstu Biblii. Wynika to z przekonania o komplementarnym charakterze wszystkich aspektów tradycji, której Pismo Święte jest częścią. Interpretacja Biblii winna pozostawać w łączności z nauką Kościoła, który jest jej gwarantem. Tak więc prawosławie ujmuje Biblię w szerokim kontekście tradycji, na straży niezmienności której stoi wspólnota wiernych – Kościół, i na tej podstawie zasadza interpretację Pism. Koronnym argumentem na rzecz tego stanowiska jest dla prawosławia fakt wpływu tradycji na kształt Pisma Świętego przez uznanie kanonu ksiąg objawionych. W ten sposób jedne księgi weszły w skład Pisma Świętego, inne zaś zostały uznane za apokryfy i odrzucone jako nieautentyczne. W bardzo interesujący sposób problem relacji między Biblią i tradycją poruszył w III wieku Tertulian w swoim dziele Preskrypcja przeciw heretykom: "Dlatego więc nie na Pismo Święte trzeba się powoływać ani też tu ustanawiać terenu walki, bo na tym miejscu albo w ogóle nie będzie zwycięstwa, albo będzie połowiczne, a w każdym razie niepewne. Zresztą nawet gdyby walka na terenie biblijnym zakończyła się stwierdzeniem, że obie strony walczące znajdują się w jednakowym położeniu, to i tak logika wymaga przede wszystkim odpowiedzi na pytanie, które nas teraz bardzo interesuje: Kto w ogóle zasługuje na wiarę, czyją własnością jest Pismo Święte, kto, przez kogo, kiedy i komu przekazał tę naukę, dzięki której ludzie stają się chrześcijanami?”. Jedynie dzięki przekazowi tradycji Kościoła wierni znają obecny kształt Pisma Świętego i wiedzą, które księgi są natchnione. Z drugiej zaś strony tradycja i dogmaty Kościoła winny być w zgodzie z przekazem Pisma Świętego, stanowiąc jego uzupełnienie.
Jeśli przyjrzymy się dokładnie niektórym księgom Nowego Testamentu, zwłaszcza Dziejom Apostolskim czy Listom św. Pawła, zauważymy, że nie dotyczą one życia i działalności Jezusa Chrystusa, ale życia pierwszych gmin chrześcijańskich, a mimo to Kościół uznał je za księgi natchnione. Pisma te stanowią dowód na to, że od początku istnienia Kościoła jego obecność i działalność w świecie uznawane były za natchnione i pozostające pod działaniem Ducha Świętego. Przekonanie to legło u podstaw przyjęcia działań Kościoła za równie istotną część tradycji co Pismo Święte. Pod natchnieniem Ducha Świętego pierwsza gmina chrześcijańska ustanowiła pierwsze zasady funkcjonowania wspólnot chrześcijańskich. W takim celu apostołowie i starsi gminy zgromadzili się w 49 roku na tak zwanym soborze jerozolimskim, gdzie rozstrzygnęli, które z praw żydowskich winny obowiązywać chrześcijan. Ogłaszając podjęte decyzje i uznając, iż jednomyślne rozstrzygnięcie sporu dokonało się pod natchnieniem Ducha Świętego, nie wahali się oni wprost stwierdzić: "Postanowiliśmy bowiem, Duch Święty i my...” (Dz 15, 28). W ten sposób Dzieje Apostolskie ukazują Kościół w chwili tworzenia swojej tradycji i świadectwo to ma ogromną wagę dla dalszych losów chrześcijaństwa. Idąc za przykładem apostołów, w późniejszych wiekach wszelkie problemy, z jakimi borykały się gminy chrześcijańskie, rozstrzygano na soborach, przy czym dla rozstrzygnięć sporów doktrynalnych dotyczących całego Kościoła tradycja wymagała zgromadzenia ekumenicznego, czyli soboru powszechnego. Gwarancją natchnienia Ducha Świętego była zawsze jednomyślność biskupów, którzy zgromadzeni w jednym miejscu wspólnie ogłaszali wiarę Kościoła w kanonach doktrynalnych i potępiali herezje. Biskupi Kościoła starożytnego, idąc za przykładem ojców apostolskich, w chwili narastania sporów wokół prawd wiary gromadzili się na soborach powszechnych, zwanych również soborami ekumenicznymi (od gr. oikumene, oznaczającego cały świat zamieszkany przez ludzi).
(…) Wszystkie orzeczenia dotyczące wiary, zatwierdzone podczas soborów, uznawane są przez Kościół prawosławny za dogmaty, a więc podane są do wierzenia pod groźbą ekskomuniki. Wiarę tę przy chrzcie w lapidarny sposób wyznał książę kijowski Włodzimierz, mówiąc: "Wierzę też w siedem soborów ojców świętych, z których pierwszy był w Nicei, trzystu i osiemnastu [ojców], którzy przeklęli Ariusza i głosili wiarę bezbłędną i prawą. Drugi sobór w Konstantynopolu, ojców świętych stu i pięćdziesięciu, którzy przeklęli Macedoniusza duchoburcę i ogłosili Trójcę Jedynoistną. Trzeci zaś sobór w Efezie, ojców świętych dwustu, na Nestoriusza, którego przekląwszy, ogłosili świętą Bogarodzicę. Czwarty sobór w Chalcedonie, świętych ojców sześciuset i trzydziestu, na Eutychesa i Dioskura, których wyklęli święci ojcowie, ogłaszając prawdziwym Bogiem i prawdziwym człowiekiem Pana naszego Jezusa Chrystusa. Piąty sobór w Carogrodzie [Konstantynopolu – przyp. E.P.], świętych ojców stu i siedemdziesięciu, na Sergiusza i Cyrusa, których wyklęli święci ojcowie. Siódmy sobór w Nicei, świętych ojców trzystu i pięćdziesięciu; wyklęli tych, którzy nie czczą ikon”.
Wspomniana przez św. Włodzimierza "wiara bezbłędna i prawa” ogłoszona na soborze nicejskim w 325 roku to ustalony wówczas Symbol albo Wyznanie wiary (Credo). W 381 roku w Konstantynopolu, na drugim soborze ekumenicznym, tekst Credo został uzupełniony o naukę o Duchu Świętym – Trzeciej Osobie Trójcy i odtąd nazywany jest nicejsko-konstantynopolitańskim wyznaniem wiary. Jest to jeden z najważniejszych dokumentów doktrynalnych Kościoła, który w najbardziej lapidarny sposób ujmuje podstawowe prawdy wiary. Zgodnie z ustaleniami soboru konstantynopolitańskiego I (kanon 1), w stanowczy sposób potwierdzonymi również przez trzeci sobór powszechny w Efezie w 431 roku (kanon 7) Symbol wiary jest uznawany za święty i niezmienny, nie wolno go odwoływać ani zastępować innym wyznaniem. Jego redakcja jest uznana za ostateczną. Dlatego Kościół prawosławny zaprotestował przeciwko włączeniu do niego słowa filioque (łac.: i od Syna) w stosunku do pochodzenia Ducha Świętego, które to określenie pojawiło się na Zachodzie w VII wieku. Ta zmiana wprowadzona do Symbolu przez Kościół katolicki legła u podstaw rozłamu w Kościele w 1054 roku.
Kościół prawosławny żadnego późniejszego soboru nie nazwał ekumenicznym, przyjmując, że wobec podziału chrześcijaństwa na Kościół wschodni (prawosławny) i zachodni (katolicki) zwołanie soboru powszechnego jest niemożliwe. W związku z tym Kościół prawosławny powstrzymuje się od ogłaszania orzeczeń doktrynalnych, pozostając przy kanonach ustalonych na soborach ekumenicznych sprzed podziału.

Książka "Prawosławie" - Elżbieta Przybył - oprawa miękka - Wydawnictwo ZNAK. Książka posiada 252 stron i została wydana w 2006 r.