Pomiędzy centrum a peryferiami na progu XXI wieku. Geopolityka i ekonomika Polski i Europy Środkowo-Wschodniej w warunkach integracji europejskiej i światowej depresji gospodarczej

Opis książki:

O nowej jakości sytuacji geopolitycznej i geoekonomicznej Polski, której umowną cezurą czasową jest rok 2004, stanowi przede wszystkim integracja Polski oraz większości krajów Europy Środkowo-Wschodniej w ramach struktur Unii Europejskiej i konieczność znalezienia w niej własnej ścieżki rozwoju. Poszerzenie w latach 2004-2006 UE o Polskę, Litwę, Łotwę, Estonię, Czechy, Słowację, Węgry, Słowenię, Bułgarię i Rumunię stworzyło nowe wyzwania zarówno dla spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej samej UE, jak i nowe możliwości i zagrożenia rozwoju społecznego i gospodarczego nowych, środkowoeuropejskich członków. Wynika to zarówno z wielkiej skali przestrzennej i demograficznej rozszerzenia (1 mln km 2 i 103 mln ludności), jak i z dużych różnic w poziomie rozwoju społecznego i gospodarczego w stosunku do krajów starej Unii, ale i z silnego zróżnicowania wewnątrz unijnych krajów Europy Środkowo-Wschodniej. Kolejną nową jakość stworzyła dynamika polityczna i gospodarcza Niemiec w kontekście kryzysu europejskiej unii walutowej. Niemcy, po zakończeniu reunifikacji gospodarczej, społecznej i politycznej, rozpoczętej ich zjednoczeniem w 1990 roku w postaci przyłączenia landów wschodnich byłej Niemieckiej Republiki Demokratycznej, okazały się głównym beneficjentem gospodarczym, zarówno unii walutowej po 1999 roku, jak i rozszerzenia Unii w latach 2004-2006. Efektem tego jest również nowa dynamika polityczna w postaci postępującej renacjonalizacji niemieckiej polityki zagranicznej i samodzielna już polityka w stosunku do Rosji, przy równoczesnym kryzysie struktur politycznych samej Unii. Nowa dynamika gospodarcza to coraz bardziej widoczna dominacja gospodarcza, aż po europejską hegemonię ekonomiczną Niemiec. Dzieje się tak dzięki ich znaczącemu podwyższeniu pozycji w światowym i europejskim podziale pracy, czego efektem jest pozycja największego w świecie w XXI wieku eksportera finalnych i wysoko przetworzonych technologicznie dó przemysłowych. Wyzwaniem staje się zauważalna tendencja do tworzenia z niemieckiej gospodarki obszaru finalnego europejskich i światowych procesów produkcyjnych, co oznacza możliwość przekształcania pozaniemieckiego otoczenia gospodarczego w obszar poddostawczy i podwykonawczy gospodarki niemieckiej, a więc ostatecznie mniej rentowny i mniej innowacyjny. Tę nową dynamikę polityczną i gospodarczą Niemiec trzeba postrzegać w kontekście kryzysu wspólnej strefy walutowej euro i niemieckich dążeń do zbudowania w oparciu o pakt fiskalny nowej unii politycznej w Europie. Zapoczątkowało to faktyczny kryzys dotychczasowego funkcjonowania struktur politycznych Unii Europejskiej. I ten rozpoczynający się dopiero kryzys polityczny staje się kolejnym wyzwaniem dla Polski i pozostałych unijnych krajów środkowoeuropejskich. O tej nowej sytuacji stanowi też postimperialna polityka Rosji i równoczesne polityczne uniezależnienie się Ukrainy od Rosji w wyniku pomarańczowej rewolucji w 2004 roku. Postimperialna polityka Federacji Rosyjskiej, widoczna od pierwszych lat XXI wieku, wydaje się mieć za cel odtworzenie jak największej strefy wpływów byłego imperium radzieckiego, poprzez większe lub mniejsze zdominowanie polityczne byłych państw tego imperium, a równolegle zasadnicze wzmocnienie siły rosyjskiego państwa w relacjach europejskich i światowych. Polityczne uniezależnienie się Ukrainy od Rosji w wyniku pomarańczowej rewolucji jest kluczowym ograniczeniem możliwości prowadzenia przez Rosję polityki postimperialnej w ogóle, a w stosunku do pozostałych krajów Europy Środkowo-Wschodniej w szczególności. Dlatego utrzymanie niezależności politycznej Ukrainy jest zasadniczym wyzwaniem dla Polski, ale i większości unijnych i pozaunijnych krajów Europy Środkowo-Wschodniej, jak również krajów Kaukazu Południowego. Te cztery nowe uwarunkowania geopolityczne i geoekonomiczne nabierają nowego jakościowo wymiaru z powodu globalnego kryzysu finansowego rozpoczętego we wrześniu 2008 i światowej depresji gospodarczej. Jest to w moim przekonaniu kryzys gospodarczy o jakości porównywalnej z wielką depresją lat 30. XX wieku, który mimo odmiennej dynamiki oraz przebiegu będzie miał długofalowe skutki. Niniejsza praca jest analizą tych nowych wyzwań i próbą znalezienia dla nich odpowiedzi w postaci zarysu utworzenia zintegrowanego politycznie i gospodarczo obszaru krajów Europy Środkowo-Wschodniej oraz jego międzynarodowej instytucjonalizacji w postaci Unii Międzymorza jako nowej ponadnarodowej struktury geopolitycznej i geoekonomicznej obejmującej unijne i pozaunijne kraje Europy Środkowo-Wschodniej i Kaukazu Południowego. Ostatecznie książka dzieli się na trzy zasadnicze części analizujące i oceniające teraźniejszość, przeszłość i przyszłość. W rozdziale pierwszym dokonuję analizy nowych wyzwań geopolitycznych i geoekonomicznych, które w czasie teraźniejszym stanęły przed Polską oraz większością państw Europy Środkowo-Wschodniej. Jej celem jest przeanalizowanie ich możliwych konsekwencji, w tym nade wszystko wychwycenie zagrożeń gospodarczych i politycznych dla Polski i Europy Środkowo-Wschodniej. W rozdziale drugim dokonuję analizy i oceny geoekonomicznych i geopolitycznych struktur długiego trwania Polski i ziem polskich w ścisłym kontekście całej Europy Środkowo-Wschodniej na przestrzeni 500 lat europejskiego rozwoju kapitalistycznego systemu światowego. Ich celem jest ocena tych struktur ze względu na przyczyny ich powstania i reprodukcji w długim czasie strukturalnym. W rozdziale trzecim analizuję i oceniam alternatywy geopolityczne i geoekonomiczne dla przyszłości Polski i większości krajów Europy Środkowo-Wschodniej, które tworzą możliwości sprostania teraźniejszym wyzwaniom i są materialnie racjonalne w perspektywie struktur długiego trwania. Szczególne znaczenie przypisuję tu stworzeniu w przyszłości Unii Międzymorza.

Książka "Pomiędzy centrum a peryferiami na progu XXI wieku. Geopolityka i ekonomika Polski i Europy Środkowo-Wschodniej w warunkach integracji europejskiej i światowej depresji gospodarczej" - Wojciech Błasiak - oprawa miękka - Wydawnictwo Naukowe ŚLĄSK. Książka posiada 398 stron i została wydana w 2013 r.