Polskie kolędy ludowe. Antologia

Opis książki:

Antologia obejmuje około 200 polskich kolęd, śpiewanych na Boże Narodzenie i Nowy Rok oraz - i to może niektórych zaskoczyć - pieśni związanych z Wielkanocą. Omówiono w niej symbolikę obrazów i strukturę motywów obecnych w kolędach; przybliżono okoliczności śpiewania pieśni. W opracowaniach zarejestrowano pochodzenie i źródła kolęd, bibliografię dostępnych wariantów oraz zapisy nutowe. To piękna ilustracja ciągle żywej kultury ludowej, stanowiąca niezwykle cenne źródło do dziejów folkloru oraz przybliżająca literaturę ludową miłośnikom tradycji. W dobie nawrotu do kultury folkowej godna polecenia wszystkim zwolennikom tego nurtu we współczesnej muzyce. Jerzy Bartmiński - polonista, językoznawca i folklorysta; pracownik naukowy UMCS, dyrektor Instytutu Polonistyki w Państwowej Wyższej Szkole Zawodowej w Przemyślu Pielęgnowanie Dzieciątka Najbardziej popularne w autentycznych kolędach ludowych są, sceny pielęgnowania Dzieciątka przez Matkę Boską. Ze względu głównie na te motywy można mówić o ludowych "kolędach maryjnych". Kolędy maryjne zawierają typowe scenariusze domowych działań matki przy niemowlęciu: po urodzeniu Maryja kąpie Dzieciątko, powija, kołyszę, Śpiewa mu, usypia je. Eksponuje się kąpiel, prawie nie wspomina o karmieniu (pożywienie przynoszone Jezusowi przez pasterzy jest natomiast szczegółowo opisywane w pastorałkach). Scenariusz ten może być wpisywany w różne ramy kompozycyjne, przeważnie w dialog z Maryją (kolędy zebrane pod numerem 33), albo w schemat prostego opowiadania (jak w kolędzie pod numerem 30). Między tymi dwoma modelami stoi kolęda sanocka z zapisów Kolberga (nr 32). 30. W stajni Pan Jezus jest narodzony Rzeszowskie, Rakszawa 1974 Wyk.: Stanisława Walczykur. 1938 Źródło: Pąkacz Rzeszowskie nr 97 W stajni Pan Jezus jest narodzony, jest narodzony i do żłóbeczka jest położony, i do żłóbeczka jest położony. Wzięła Maryja garsteczkę siana, garsteczkę siana, jemu pod główkę i pod kolana, jemu pod główkę i pod kolana. W ostre pieluszki go owinyła, go owinyła i do żłóbeczka go położyła, i do żłóbeczka go położyła. Lulajże, lulaj, ty delikacie, ty delikacie, śliczna perełko, różowy kwiecie, śliczna perełko, różowy kwiecie. Nie chciała zasnąć mała Dziecina, mała Dziecina, całemu światu wdzięczna nowina, całemu światu wdzięczna nowina. Całemu światu wdzięczna nowina, wdzięczna nowina, że porodziła Maryja Syna, że porodziła Maryja Syna. Że porodziła Syna Bożego, Syna Bożego, a za pomocą Ducha Świętego, a za pomocą Ducha Świętego. Stary rok mija, nowy nadchodzi, nowy nadchodzi, niech wam się wszystkim dobrze powodzi, niech wam się wszystkim dobrze powodzi1. Niech się wam wiedzie w stajni, w oborze, w stajni, w oborze, by nie zabrakło chleba w komorze, by nie zabrakło chleba w komorze. By się w tym roku Kasia wydala, Kasia wydala, by se ładnego chłopca dostała, by se ładnego chłopca dostała. By się w tym roku Jasio ożenił, Jasio ożenił, żeby se lepsze życie odmienił, żeby se lepsze życie odmienił. l Typowe dla kolęd śpiewanych podczas obrzędowego składania życzeń połączenie tekstu opisującego kanoniczną. scenę narodzenia Jezusa z tekstem okolicznościowym adresowanym do gospodarza i jego rodziny (córki - panny, syna - kawalera). "Lipeńka" Jedna z najpiękniejszych kolęd ludowych oparta na konwencji symbolicznej, odzyskująca ostatnio popularność wśród wykonawców ludowych (być może dzięki m.in. jej efektownemu wykonaniu przez Irenę Santor, rozpowszechnianemu przez wydawnictwo płytowe). Obrazy drzewa, wody i białego kamienia s% starymi słowiańskimi symbolami kosmosu. Motyw przygotowywania przez Jezusa posiłku z ryb - oznaczony niżej jako B -wywodzi się Ewangelii (Mt 14,17-19; Mk 6,34- 42; Łk 9,12-17; J 6,9-11), jest jednak swoiście zmodyfikowany. Interesujące, że najnowszy wariant tekstu, z 1996 roku, jest bardzo oszczędny w słowach, podczas gdy najstarszy wariant z 1840, krakowski, jest rozlewny, wieloczłonowy, podobnie jak warianty kieleckie (1880, 1885). Motywy: A - Pod lipką zieloną przy wodzie / ... Maryja rodzi Syna (i pielęgnuje go: kąpie, powija, kołysze). EI - Nowonarodzony Jezus łowi dla Maryi rybki na śniadanie. B2 - Maryja łowi rybkę, Jezus ją rozmnaża. B3 - Maryja zjada rybkę. C - Aniołowie (święty Piotr/ Piotr i Paweł) gotują obiad dla Maryi. D - Jezus przedstawia siebie Maryi jako wszechmocnego Syna Bożego, który stworzył "wszystek dobytek ludziom na pożytek". Z - Życzenia. P - Przymówka o dar. X - Motyw niezidentyfikowany. A. Stala se lipeńka, lipeńka zielona Zamojskie, Wilk6w 1996 Wyk.: Marian Kulik ur. 1928 w Wilkowie Źródło: Muzyka Źródeł Kolekcja Polskiego Radia, CD 3, nr 24 Stała se lipeńka, lipeńka zielona, alleluja, alleluja, alleluja, a pod tą lipeńko wodeńka zdrojowa, alleluja, alleluja, alleluja. A w tej wodeńce Maryja się myła, alleluja, alleluja, alleluja, a jak się umyła, Synka zrodziła, alleluja, alleluja, alleluja, Synaczka zrodziła, rybkę złowiła, alleluja, alleluja, alleluja. On ci jo rozmnożył, niebo nam otworzył, alleluja, alleluja, alleluja.

Książka "Polskie kolędy ludowe. Antologia" - Jerzy Bartmiński (red.) - oprawa miękka - Wydawnictwo UNIVERSITAS.