Pisma wybrane. Tom 1. Opowiadania. Tom 2. Dziennik pisany nocą. Tom 3. Eseje

Opis książki:

Treścią prawdziwego pisarstwa zawsze będzie jedno: los człowieka. Trzeba zauważyć, że los ludzki, jakim zajmuje się Herling, jest pod tym względem uprzywilejowany. Tragedia, główny surowiec życia i literatury, jest tu impregnowana zewnętrznym pięknem. To już nie są oślizgłe schody i bramy Sankt Petersburga, jak u Dostojewskiego, gdzie szamoczący się człowiek zostaje dodatkowo znikczemniony i wyjaskrawiony przez wepchnięcie w deprymujące otoczenie materialne. Tam ludzka istota jest ściśnięta, jak ścianami więzienia, następującą na nią szpetotą. Jakże inaczej u Herlinga: dysponuje pyszną przestrzenią i wielkim światłem, architekturą Italii. To nie pozostaje bez konsekwencji znaczeniowych, wynosi ludzkie problemy i uklasyczniaje. Aż czasem może się zdawać, że pisarz znajduje się o krok od fatalnej, bo kuszącej manipulacji: aby piękno mianować środkiem zadośćuczynienia tragedii i przerobić je w zagadnienie estetyczne. Ale nie. Ilekroć piszę o jego dziele, wciąż mam uczucie, że zawieszam to w pół zdania. Tym razem dokończę. Pisarz nie żywi złudzeń i nic, nawet kraj, w którym mieszka, nie przerobi go w estetę. Nie ma złudzeń, że literatura nie jest bedekerem, tylko penetracją i naświetlaniem dramatu, jaki bez przerwy wybucha między człowiekiem a światem. To brzmi zbyt grubo i patetycznie, i rzeczywiście - to tylko skorupa, pod którą pisarz przeprowadza delikatne zabiegi.

Z ESEJU ZBIGNIEWA FLOUCZAKA

Pisma Wybrane 2: DZIENNIK PISANY NOCĄ

Herling eseista i Herling nowelista, i również Herling autor Innego Świata usiłował restytuować w spojrzeniu na człowieka "inny, zagadkowy wymiar", ustawiając "wiedzę o losie ludzkim na kruchym pograniczu widzialnego i niewidzialnego, uchwytnego i nieuchwytnego". Podobnie czyni Herling autor dziennika. Zwielokrotnia jego płaszczyzny i plany, w nieplonnej, chciałoby się na końcu to stwierdzić, nadziei, że wydestyluje, wzorem La Toura i dawnych powieściopisarzy, "czystość nocnej refleksji o wszystkich naszych dziennych sprawach". I w zastawione sidła oksymoroniczne "dziennika pisanego nocą" pochwyci niepochwytne, uwieloznaczni jednoznacne, pogodzi żywych z umarłymi. Czyż na darmo miałby szukać Herling pomocy u osiemnastowiecznego jakoby mnicha Herlichera z jego dziełkiem O przyzywaniu umarłych

Żywym i zanurzonym po uszy w tumulcie epoki - politycznym, ideologicznym, obyczajowym, medialnym - poświęcił Grudziński dużo (niektórzy utrzymują, że aż za dużo) ostro zredagowanych stronic swego dziennika, chłoszczących poczynania, które na odprawę zasługiwały, napominających, krytycznych wobec osób, instytucji i środowisk.

ZE WSTĘPU TOMASZA BURKA

Pisma Wybrane 3: ESEJE

Eseje Herlinga, te opublikowane osobno i te z dziennikowych zapisów, uświadamiają, jak wysoką rangę autor Upiorów rewolucji nadaje pisarstwu. Intelektualistom, pisarzom, artystom, a przede wszyst- kim samemu sobie Grudziński stawia wysokie wymagania. Jednym z nich jest odważne strzeżenie wartości i człowieczeństwa. Tchórzostwo moralne jest dlań (podobnie jak i dla Bulhakowa) największym kalectwem, "najcięższym ziem", a potwierdzenie swoich przemyśleń znajdował w zmaganiach Orwella, Camusa, Pastemaka czy Sołżenicyna. Herling, na ogół tak powściągliwy w esejach, gdy pisał o tragicznych losach pisarzy ukraińskich, nie krył wzruszenia i podziwu. O autorze Doktora Żiwago Grudziński zanotował: "Żadne słowa nie oddadzą należycie podziwu dla tego pisarza, tak głęboko wiernego swoim przekonaniom i tak mężnie walczącego w całkowitym odosobnieniu o swoją prawdę". W zdaniu tym bez trudu można rozpoznać pisarskie credo Herlinga.

ZDZISŁAW KUDELSKI W STUDIACH O HENRYKU GRUDZIŃSKIM

Książka "Pisma wybrane. Tom 1. Opowiadania. Tom 2. Dziennik pisany nocą. Tom 3. Eseje" - Gustaw Herling-Grudziński - oprawa miękka - Wydawnictwo Czytelnik.