Piotra z Sienna teoria poznania i bytu

Opis książki:

Dla rozwoju polskiej myśli filozoficznej XV wieku w krakowskiej Alma Mater datą szczególną stał się rok 1418. Do tego czasu bowiem nauczanie studentów filozofii opierało się na dziełach przywożonych z zagranicy, zwłaszcza z Pragi, kadra wykładowców zaś odbywała studia poza granicami kraju. Uczelnia krakowska nie posiadała więc własnej tradycji filozoficznej. Wspomniany rok 1418 stał się dla środowiska uniwersyteckiego przełomowy, gdy chodzi o źródła, na podstawie których wykładano filozofię: powstał pierwszy rodzimy komentarz do Metafizyki Arystotelesa, napisany w formie kwestii, autorstwa mistrza krakowskiego - Piotra z Sienna. Autor traktatu należy już do tego pokolenia, które całe studia odbyło w Krakowie. Jego poglądy są zależne od orientacji filozoflcznej, popularnej w Pradze w drugiej połowie XIV wieku i w pierwszych latach XV wieku, tj. nominalistycznej. Pisząc swój traktat, Piotr z Sienna wzorował się na komentarzu Jana z Ziębic, który całą swoją działalność naukową, dydaktyczną i organizacyjną związał z Pragą i Lipskiem. Pod względem doktrynalnym Jan z Ziębic reprezentuje burydanowski nurt filozofii. Tytuły kwestii traktatu Piotra z Sienna są niemal identyczne z tytułami kwestii komentarza Jana z Ziębic. Tekst kwestii jest niekiedy skrócony, innym razem poszerzony; rozwiązanie jednego zagadnienia jest takie jak u Jana z Ziębic, innego - nieco odmienne lub inaczej zredagowane. W kilku wypadkach Piotr z Sienna wprowadza kwestie nowe. Ogólnie rzecz ujmując, różnice doktrynalne między tymi komentarzami są nieznaczne. Ocena taka stała sią możliwa dzięki istniejącemu już monograficznemu opracowaniu doktryny filozoficznej Jana z Ziębic. Opinia K. Michalskiego, jakoby Piotr z Sienna dosłownie i bez skrupułów czerpał z Marsyliusza z Inghen, jak i to, że był on jedynym skrajnym terministą polskim, jest całkowicie błędna. W literaturze filozoficznej komentarz Piotra z Sienna jest cytowany jako Quaestiones disputatae super duodecim libros "Metaphysicorum" Aristotelis. O istnieniu tego komentarza poinformował po raz pierwszy K. Michalski. Dzieło tego mistrza nie zostało dotychczas wydane drukiem ani kompleksowo opracowane. Niektóre wątki doktryny filozoficznej Piotra z Sienna zawierają prace M. Markowskiego, Z. Włodek, J. Rebety, F. Krause. Badania M. Markowskiego i Z. Włodek wykazały, że poglądy Piotra z Sienna były powielane w środowisku krakowskim przez wielu komentatorów Metafizyki Arystotelesa wykładających na Uniwersytecie krakowskim w XV wieku i że cieszył się on wielką popularnością w Krakowie, wywierając znaczy wpływ na kształtowanie siq poglądów kilku pokoleń zarówno mistrzów krakowskich, jak i studentów. Ważną rzeczą jest zatem ujawnienie i ustalenie źródła szerzących się w Krakowie poglądów po roku 1418. A był to nurt mający rodowód burydanowski, który przejawiał się postawą konkordystyczną, tj. dążącądo nieprzeciwstawiania sobie arystotelizmu i chrześcijańskiej wizji świata, traktując tę drugą jako dopełnienie doktryny Stagiryty o te elementy, których Arystoteles nie mógł znać. Niniejsza monografia ma zatem służyć stworzeniu bazy źródłowej do badań nad filozofią burydanowską w Krakowie po tym ważnym wydarzeniu, które miało miejsce w 1418 roku. Efektem tych badań będzie ukazanie roli Piotra z Sienna w procesie doktrynalnych przemian wiodących od via antiqua do via moderna oraz impuls do pogłębionych badań nad koncepcją filozoficzną początkodawcy tego dosyć oryginalnego późnośredniowiecznego nurtu filozofii, tj. Jana Burydana. Zadanie na najbliższą przyszłość dla badaczy burydanizmu w Polsce to opracowanie doktryny filozoficznej zawartej w komentarzach do Metafizyki Arystotelesa, które powstały w Krakowie pod wpływem myśli Piotra z Sienna. Przedtem jednak należałoby opracować doktrynę Marsyliusza z Inghen, która stała się jednym ze źródeł myśli filozoficznej Jana z Ziębic i Piotra z Sienna. Doktryna filozoficzna Piotra z Sienna została przedstawiona w dwóch częściach. W pierwszej została omówiona teoria ludzkiego poznania, która była uważana przez myślicieli nurtu nominalistycznego za warunek wstępny, umożliwiający uprawianie metafizyki. W badanym okresie dziejów filozofii sprawą pierwszorzędną było stworzenie solidnych podstaw metodologicznych dla metafizyki. Takie stanowisko wynikało z obawy przed zagrożeniami metafizyki płynącymi ze strony nauk praktycznych. Instrumentów do zbudowania trwałych podstaw miały dostarczyć metafizyce badania prowadzone nadjej epistemologicznymi założeniami; teoria poznaniajako samodzielna nauka jeszcze nie istniała. Piotr z Sienna zgromadził wystarczająco obszerny materiał dotyczący problematyki epistemologicznej, co pozwoliło dokonać analizy poszczególnych zagadnień już według działów, które w przyszłości stały się klasycznymi działami teorii poznania. Jeśli pierwszą częścią niniejszego opracowania jest teoria poznania, to stało się tak dlatego, że dla badanego przez nas okresu analiza zagadnień epistemologicznych była uważana za warunek naukowego uprawiania metafizyki i metodę jej zbudowania. Pełniła ona wobec niej rolę założeń metodologicznych. Zarówno metodologia, jak i teoria poznania nie istniały jako samodzielne nauki. W drugiej części rozprawy analizowana jest teoria bytu w ujęciu Piotra z Sienna. 0 ile w pierwszej części wykorzystano, jak się zdaje, cały materiał odnoszący się do kwestii epistemologicznych, o tyle w drugiej części pracy ograniczyliśmy się do analizowania wybranych zagadnień teorii bytu, czyli tych, które są najbardziej charakterystyczne dla metafizyki omawianego okresu i jednocześnie tworzą trzon klasycznej ontologii. Przedstawienie wszystkich zagadnień z teorii bytu nie byłoby celowe ani możliwe ze względu na objętość książki, jak i konieczność zachowania proporcji w stosunku do pierwszej cząści książki. Obszerne przypisy, które stanowią znaczną część monografii, mają charakter nie tylko dokumentacji dokonanych analiz, lecz pełnią jednocześnie rolę antologii najistotniejszych fragmentów tekstu komentarza Piotra z Sienna. Monografia nie zawiera kwestii stricte metodologicznych, ponieważ ta problematyka została wcześniej przez nas opracowana i opublikowana w postaci kilku artykułów. Wszystkie przypisy w wersji skróconej dotyczące dzieł Arystotelesa odnoszą się do zbiorowego wydania pt. Dzieła wszystkie, t. I-VTI, Warszawa 1990-1994. Z tego względu nota bibliograficzna zawiera jedynie tytuł traktatu, stronę oraz numerację bekkerowską. W wypadku cytowania trójjęzycznej wersji Metafizyki Arystotelesa podane są pełne dane bibliograficzne.

Książka "Piotra z Sienna teoria poznania i bytu" - Feliks Krause - oprawa miękka - Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.