Parafie w średniowiecznej Polsce. Struktura i funkcje społeczne

Opis książki:

Jedną z podstawowych instytucji kościelnych w okresie średniowiecza była parafia, najniższy szczebel w administracyjnym ustroju Kościoła, ale równocześnie podstawowa komórka życia społecznego. Toteż wszechstronne zbadanie tej instytucji, jej struktury i złożonej często funkcji społecznej wydaje się być niezwykle ważne dla pełniejszego poznania i zrozumienia całego ówczesnego społeczeństwa. W dotychczasowych badaniach nad organizacją parafialną w Polsce, główny wysiłek koncentrował się wokół problemów związanych z rozwojem sieci parafialnej, z podstawami instytucjonalnymi parafii, w znacznie mniejszym stopniu zaś z zagadnieniami funkcji i społecznej roli parafii, tego, co można by nazwać "życiem parafialnym”. Taka problematyka badawcza w pewnym stopniu uwarunkowana była sposobem pojmowania parafii, w której dostrzegano przede wszystkim momenty instytucjonalne. Dzisiaj widzimy w parafii nie tylko instytucję, ale również grupę społeczną, której członków łączą wielorakie więzy.

Praca przedstawia początki i rozwój średniowiecznej sieci parafialnej na różnych terenach ziem polskich. Ukazuje dynamikę tego procesu i jego uwarunkowania. Pojmując parafię nie tylko jako instytucję, ale również jako grupę społeczną, ukazuje powiązanych z nią wielu ludzi: rozmaite kategorie duchowieństwa, wiernych oraz związanych z parafią instytucji społecznych - szkół i szpitali. Stwierdzenie powszechności szkół parafialnych na ziemiach polskich już w początkach XVI w. nie jest bez znaczenia dla przemian kulturowych w Polsce tego okresu. W pracy zwrócono szczególną uwagę na rozwój budynków kościelnych i wewnętrznego wyposażenia kościoła, także na praktyki religijne i rozwój organizacji brackich.
Eugeniusz Wiśniowski

Seria tomów poświęconych dziejom chrześcijaństwa Polski i Rzeczypospolitej Obojga Narodów przedstawia dorobek historyków skupionych wokół Instytutu Geografii Historycznej Kościoła w Polsce KUL. Uwypuklamy tutaj rzecz absolutnie fundamentalną, wykraczającą znacznie poza historię religijną, a mianowicie, trwanie struktur kościelnych, niezwykle istotnych dla całego życia społecznego i kultur jego mieszkańców w ciągu kolejnych pokoleń, a także zachodzące przemiany, mocno związane z całym kontekstem dziejów Polski, naszej części Europy i całego chrześcijaństwa.
Poszczególne tomy poświęcamy podstawowym strukturom, wokół których skupiało się życie następujących po sobie pokoleń katolików i - szerzej - chrześcijan na interesujących nas ziemiach. Będą to więc struktury parafialne, zakonne i diecezjalne, traktowane wielopłaszczyznowo w średniowieczu, w dobie nowożytnej XVI-XVIII stulecia i w XIX w.
Wolno przypuszczać, że kolejne tomy - opracowywane przez przyszłe pokolenia historyków - obejmą wszystkie ważne wyznania dawnej Rzeczypospolitej: zarówno mojżeszowe, jak i nowoczesne społeczności agnostyczno-ateistyczne - z całą ich swoistością - w kontekście ogólnym kultury polskiej i kultur wielonarodowej Rzeczypospolitej.
Jerzy Kłoczowski

Książka "Parafie w średniowiecznej Polsce. Struktura i funkcje społeczne" - Eugeniusz Wiśniowski - oprawa twarda - Wydawnictwo Katolicki Uniwersytet Lubelski, KUL.