Ogrody. Zwierciadła kultury. Ogrody Wschodu

Opis książki:

Co tworzy ogród Rośliny i ogrodowe konstrukcje: altanki, ścieżki, wypielęgnowane klomby i oczka wodne... Jest wiele podręczników ogrodnictwa opisujących, jak projektować, konstruować i uprawiać ogrody. Książka, którą oddajemy do rąk Czytelników, opowiada o ogrodach, ale nie jest kolejnym poradnikiem ogrodniczym. Prezentuje to, czego w poradnikach nie znajdujemy, czyli niewidzialny świat ogrodu. Rzeczywistość, którą tworzą dzieła największych projektantów, pełna jest sztuki, literatury i filozofii. Pełno w niej symboli i znaczeń ważnych i najważniejszych. Każdy może spróbować, odwiedziwszy wraz z nami najpiękniejsze ogrody Iranu, Chin, Korei i Japonii, odkryć dla siebie te światy i stworzyć we własnym otoczeniu prawdziwy ogród. Prawdziwe ogrody wymagają bowiem wiedzy i hodowcy roślin i architekta, ale w istocie budowane są z mitów, egzystencjalnych metafor i wzorów zakorzenionych w kulturze tego, ktoje powołał do istnienia. I tak, jak to ma miejsce z każdym wielkim dziełem sztuki, raz powstałe zdając się żyć własnym życiem. Odwiedzając taki ogród mamy okazję wstąpienia na drogę, która może zaprowadzić o wiele dalej niż do altanki z wywiniętym daszkiem, na drogę prowadzącą ku wnętrzu człowieka, świata i ich wzajemnych związków. mamy szansę, której nie warto marnować. Chongwon, koreański wyraz oznaczający ogród, składa się z dwóch chińskich znaków. Chong, pierwszy znak, oznacza wewnętrzne podwórko otoczone budynkami lub murem. Won, drugi znak, oznacza wzgórze albo szerokie pole i las. Złożony termin chongwon kryje w sobie pozorną sprzeczność, jeżli porównać go z jakąkolwiek inną definicją ogrodu. Chong i won są pojęciami określającymi skrajne przestrzenie,dopełniające się na zasadzie harmonijnego zaprzeczenia (zgodnie z in i jang). Zatem chongwon oznacza zarówno mały ogród, duży świątynny kompleks, ogród przy rezydencji jak również obszerny naturalistyczny park. W czasach prehistorycznych głównymi obiektami czci Koreańczyków były skały, woda, lasy, drzewa, gwiazdy, słońce i księżyc. Mieszkańcy starożytnych państw koreańskich kierowali się własnym kodeksem postępowania zwanym phungjudo (droga wiatru i wody) i phungwoldo, (droga wiatru i księżyca), opartym na zgodności z prawami natury. Zwracano uwagę na te zjawiska i siły przyrody, które są w ciągłym ruchu, nie mają charakteru statycznego i aktywnie oddziaływują na ludzkie uczucia. Znamienny jest fakt, że w mitologii koreańskiej Ziemia nigdy nie jest traktowana jako miejsce wygnania. Wręcz przeciwnie, to bogowie wyrażali chęć osiedlenia się wśród ludzi. W praktykach phungjudo i phungwoldo przekazywanych przez sonin świętych mężów, widać dążność do utożsamiania się z naturą i jej siłami, wtopienia się jednostki w społeczność żyjącą w zgodzie z tymi prawami. Koreańskie ogrody kształtowały się w oparciu o poniższe zasady. Zasada in jang, to prastary symbol wszechświata. Wyraża dualizm kosmosu, względne współistnienie kontrastu i harmonii jak ogień i wodę, dzień i noc, stworzenie i zniszczenie, mężczyznę i kobietę. Doktryna trzech elementów, są nimi in (ziemia), jang (niebo) i środek będący podstawą dla wszystkiego w .wiecie (człowiek). Wszystkie obiekty wszechświata zależne są od in, jang i środka, podobnie jak ziemia, niebo i człowiek są ze sobą nierozerwalnie związane. Człowiek nie dąży do opanowania natury, do podporządkowania jej sobie. Wręcz przeciwnie, stanowi element harmonijnie współistniejący z naturą, na równi z innymi jej elementami. Numerologia, liczby były symbolami, które starożytnym Koreańczykom pozwalały zrozumie ć tajemnicze zmiany obserwowane w zjawiskach przyrody. Zwykle liczby określały doczesny porządek lub zmiany ilościowe. Czasem jednak używano ich jako symboli wyrażających jakość. Wczesna numerologia ludu koreańskiego zawarta jest w świątynnym tekście Ch.onbugyong dotyczącym sztuki rządzenia, napisanym przez Shinji (kultowy urzędnik do spraw edukacji). Zawarte w nim pierwsze stwierdzenie mówi o tym, że jedność mnoży się i staje się trzema zasadami, z kolei z tych trzech ostatecznych zasad wyłaniają się wszystkie rzeczy. Wszystko zaczyna się od tego, co choć niedostrzegalne, to zawiera jednak trzy podstawowe substancje. Drugie stwierdzenie głosi, że Niebo jest absolutnie jedno. Ziemia składa się z rzeczy i ludzi, gdzie istnieje zależność ludzi od rzeczy i rzeczy od ludzi. Zatem Niebo symbolizuje jedność, ziemia dwoistość a ludzie troistość, to jest wszystkie rzeczy. Doktryna kamienia węgielnego, skały i kamienie stanowią szkielet ziemi, który umożliwia formowanie się wszystkiego. Twardość kamienia, rozmaitość jego kształtów, odporność na działanie wody i czasu powodowały, że przez długi czas uznawane były za święte. Uważano, że zwierzęta i ludzie są zależni od kamieni, które tworzą ich siedliska. Przy wznoszeniu nawet najprostszych konstrukcji posługiwano się kamieniem węgielnym, którego symbolika związana była z drzewem. Otóż na górze Taebaek na kamieniu pod mahoniowym drzewem zostały umieszczone trzy niebiańskie znaki. Kamień ten uznano za kamień węgielny, a drzewo za słup konstrukcyjny budowli. Później kamień pod drzewem mahoniowym zaczął oznaczać sodo świątynię lub sanktuarium. Kamień węgielny uznawano za mieszkanie nieśmiertelnego, który był pośrednikiem między ludami a bóstwem. Idea kamienia węgielnego odzwierciedla dążenie ludzi do opanowania swych ograniczeń, tak by osiągnąć królestwo wieczności. Idea ta oparta jest na ziemi (in) i oferuje stabilność a w rezultacie pomyślność (jang). Z niej wywodzi się susok sztuka układania kamieni w ogrodzie koreańskim. Geomancja phung-su (chińskie feng-shui, dosłownie: wiatr i woda), według niej i w oparciu o teorię injang oraz pięciu głównych pierwiastków (metal, drzewo, woda, ogień, ziemia) dobre i złe otoczenie oraz konfiguracja miejsca, na którym stoi dom lub znajduje się grób, mają bezpośredni wpływ na losy ludzi. Miejsce, w którym wszystkie te elementy pozostają w idealnej harmonii, miało wywierać dobroczynny wpływ na mieszkańców danego terenu lub na potomków tego, czyj grób tam się znajdował. Zgodnie z tą doktryną, wybór właściwego miejsca na siedzibę człowieka za życia i po śmierci miał wielkie znaczenie zarówno dla niego samego jak i dla przyszłych pokoleń. Wierzono, że w .wiecie istnieje energia, eter ki źródło życia, który w zetknięciu z silnym wiatrem może ulec rozproszeniu. Należy więc dążyć do osiedlania się w miejscach, gdzie można by go gromadzić. Do życia niezbędna jest także woda, dlatego szukano miejsc osłoniętych górami przed wiatrem i z dostępem do wody. Punkty odznaczające się niezwykłą mocą, promieniują energię ki i w nich właśnie należy sytuować domy, osiedla, miasta, grobowce. Miejsca te noszą nazwę mjongdang. Od strony północnej powinny je osłaniać wysokie, urwiste góry, które symbolizuje bóstwo hjonmu (wężożółw), od strony wschodniej powinny rozciągać się niższe wzgórza, których symbolem jest czhongjong (seledynowy smok), a od strony zachodniej wzgórza określone mianem domeny pekho (białego tygrysa). Na południu również powinno znajdować się wzgórze, ale stosunkowo niskie. Przez wybrane, a przychylne ludziom miejsce mjongdang powinna jeszcze przepływać rzeka. Religie i wierzenia, szamanizm, konfucjanizm, buddyzm, taoizm, których reguły kształtowały poszczególne typy ogrodów, ich symbolikę,piękno i funkcję. (Min Kyung-Hyun, 1992)

Książka "Ogrody. Zwierciadła kultury. Ogrody Wschodu" - Leszek Sosnowski, Anna Wójcik (red.) - oprawa twarda - Wydawnictwo UNIVERSITAS.