Ocaleni z zatraty. Tom 1 i 2. Biografie mieszkańców ziemi lubińsko-legnickiej

Opis książki:

„Niezapisane nie istnieje” - powtarza często wybitna polska reporterka Agata Tuszyńska - przepełniona poczuciem misji kronikarka żydowskiego losu, wytrwale wydobywająca z nicości, jaką jest zapomnienie, dzieje swoich pobratymców, zabitych w holokauście. Podobnie uważał Jan Biliński - znacznie mniej sławny od niej dziennikarz z Lubina, pochodzący ze Lwowa, który swoje życie podporządkował równie ważnemu celowi: spisaniu i udokumentowaniu losów ludzi osiedlonych po wojnie na ziemiach między Odrą a Nysą, w tamtych latach, w języku komunistycznej propagandy, nazywanych Ziemiami Odzyskanymi. Wszyscy oni mieli za sobą dramatyczne lub co najmniej nieludzko ciężkie dzieje: zsyłki na Syberię, pobyty w sowieckich lub niemieckich obozach koncentracyjnych, ucieczki przed rzeziami i pożogami na Ukrainie, roboty przymusowe w Niemczech lub kołchozach w Sowietach, walki na frontach zachodnich, w partyzantce lub podziemiu, utratę całego mienia na Kresach i drogę w nieznane na ziemie przyłączone na mocy traktatów w Jałcie i Poczdamie, o czym zresztą na ogół nie mieli zielonego pojęcia.

Pierwszy prezentowany tutaj tom powstał na podstawie relacji zebranych pieczołowicie przez Jana Bilińskiego w latach, gdy wszelkie narracje o cierpieniach Polaków na wschodzie podpadały pod paragraf „podważanie sojuszy, osłabianie ustroju” lub „szkalowanie ludowej ojczyzny”. Spisywał je przez dziesiątki lat, chodząc od domu do domu, szukając przede wszystkim tzw. pionierów oraz autochtonów, ale i nie gardząc opowieściami później przybyłych mieszkańców swojego regionu.

Drugi tom Ocalonych z zatraty zawiera 80 wspomnień i świadectw mówionych, zebranych w latach 2004-2006 przez 25 seminarzystów nieistniejącego już dzisiaj Instytutu Dziennikarstwa Uczelni Zawodowej Zagłębia Miedziowego UZZM w Lubinie, a następnie opracowanych w ciągu trzech następnych lat przez ten sam zespół, wzbogacony o 11 studentów, doktorantów i adiunktów z Instytutu Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej oraz z Instytutu Filologii Polskiej Uniwersytetu Wrocławskiego.

Te opowieści przynoszą kolejną porcję wiedzy o koszmarze, jakim było życie podbitego narodu w czasie najstraszliwszego w historii, totalitarnego paroksyzmu Europy. Relacje te zawierają obrazy tak niewiarygodnej krzywdy ludzkiej, że podczas ich lektury niejednokrotnie mamy uczucie kurczenia się serca. Nie da się bowiem czytać bez emocji tych wspomnień. Podczas ich nagrywania świadkowie nieraz płakali lub dostawali spazmów. Choć wojna skończyła się 71 lat temu, w ich oczach to wszystko jest jeszcze nadal żywe. Na ogół bohaterowie tej książki opowiadali o swoich przeżyciach - poza kręgiem rodzinnym - po raz pierwszy. I zapewne po raz ostatni, bo czas biologiczny generacji, która przeszła przez to piekło zsyłek, obozów i masowych rzezi, już się definitywnie kończy. Dopóki są w stanie mówić, naszym obowiązkiem jest nie dopuścić, by to wszystko zostało zapomniane.

Książka "Ocaleni z zatraty. Tom 1 i 2. Biografie mieszkańców ziemi lubińsko-legnickiej" - Jan Biliński - oprawa twarda - Wydawnictwo Instytut Pamięci Narodowej, IPN. Książka posiada 782 stron i została wydana w 2014 r.