Oblicza ikony

Opis książki:

Odczytywana w wierze ikona jest odbiciem boskości i jako taka może stanowić przedmiot czci. Czy jednak dotyczy to każdego przedstawienia Chrystusa, Matki Bożej czy świętych, wykonanego dowolnym sposobem przez natchnionego autora? Drugi sobór nicejski, chcąc jasno określić stanowisko Kościoła w kwestii świętych wizerunków, otworzył artystom wachlarz możliwości ograniczony, zdawać by się mogło, wyłącznie dostępnością środków. Czy w świecie technologii bez granic granice ikoniczności wytycza jedynie twórcza wyobraźnia? I czy sposób, w jaki ikona została napisana, ma znaczenie dla sposobu jej odczytania? Kolejna po bestsellerowym Blasku ikon książka Macieja Bielawskiego poświęcona sztuce ikony to dla nas kolejny stopień wtajemniczenia w jej sekretne pismo.
FRAGMENT
Tych kilkanaście szkiców jest pewnego rodzaju komentarzem do orzeczeń drugiego soboru nicejskiego (787 r.), który tak się wyraził na temat ikon: "Postępując jakby królewskim traktem za Boską nauką świętych Ojców i za tradycją Kościoła katolickiego — wiemy przecież, że w nim przebywa Duch Święty — orzekamy z całą dokładnością i zgodnie, że przedmiotem kultu powinien być nie tylko wizerunek (typo) drogocennego i ożywiającego Krzyża, ale tak samo czcigodne i święte obrazy (eikonas), czy to namalowane (chromaton), czy ułożone w mozaikę (psefidos) lub innym sposobem wykonane (heteras hyles epitedeios), które ze czcią umieszcza się w świętych kościołach (eklesiais) Boga, na sprzęcie liturgicznym (en hierois skeuesi) czy na szatach (esthesi), na ścianach (toichois) czy na desce (sanisin), w domach czy przy drogach, z wyobrażeniami Pana naszego Jezusa Chrystusa, Boga i Zbawcy, świętej Bogarodzicy, godnych czci Aniołów oraz wszystkich świętych i świątobliwych mężów. Im częściej bowiem [wierni] spoglądają (horontai) na ich obrazowe przedstawienie (eikonikes anatyposeos), tym bardziej także się zachęcają do wspominania (mnemen) i umiłowania pierwowzorów (prototypon), do całowania, oddawania im czci (timetiken) i pokłonu (proskynesin) — chociaż nie adoracji (latreian), która według wiary należy się wyłącznie Bożej Naturze. W ten sposób oddaje się hołd przez ofiarowanie kadzidła i zapalanie świateł przed wizerunkami drogocennego i ożywiającego krzyża, świętych Ewangelii i innych świętych obrazów, jak to było w pobożnym zwyczaju u przodków. «Kult (time) bowiem obrazu (eikonos) skierowany jest do wzoru (prototypon)» (św. Bazyli, O Duchu Świętym, 18, 45 — PG 32, 149 C); a kto składa hołd obrazowi (proskynon ten eikona), ten go składa Istocie (hypostasin), którą obraz przedstawia (engrafomenu)”. Utarło się błędne przekonanie, że ikona to jedynie malunek na desce wykonany według ściśle określonej techniki, opartej na temperze. A tymczasem ikona, według nauki soborowej, to także mozaika, fresk oraz "innym sposobem wykonane” przedstawienia Jezusa Chrystusa, aniołów, Matki Bożej i świętych. Ikoniczność warunkuje w pierwszym rzędzie objawienie, które dokonało się w Jezusie Chrystusie, nie zaś taka czy inna technika artystyczna. Na przestrzeni wieków ikonografowie posługiwali się różnymi metodami artystycznymi. Na dzieje ikony wpływ wywierały zatem nie tylko konkretne zdarzenia historyczne, ale także to, co można nazwać rozwojem technologicznym — przynajmniej w dziedzinie wyrobu farb czy teorii kolorów. Co więcej, ta przygoda ikony trwa nadal. Wartość i piękno ikon leży nie tylko w tym, c o ikony przedstawiają, ale i w tym, j a k zostały wykonane. Ten aspekt jest nie mniej fascynujący i duchowy. Ikony nie spadają z nieba. Ich "cudowność” polega na zdolności zawarcia w tym, co materialne, blasku niewidzialnego Bożego światła. Świat ikony jest światem paradoksu. Paradoks stanowi już samo istnienie ikony: nie jest ono wcale czymś oczywistym, a w przeszłości bywało nawet przyczyną wojny religijnej. Paradoksem w ikonie jest związek widzialnego z niewidzialnym, materii i ducha, obrazu i słowa, bogactwa i ubóstwa. Jak nie wszystko, co się świeci, jest złotem, tak też i nie każda ikona zasługuje na to miano — a zarazem jest nią o wiele więcej artystycznych dzieł, niż się zazwyczaj uważa. To jeszcze jeden z paradoksów ikony. Czym więc w sumie jest ikona? Oto jedno z pytań, które powinno towarzyszyć czytelnikowi w trakcie lektury tych stronic.

Książka "Oblicza ikony" - Maciej Bielawski - oprawa miękka - Wydawnictwo Homini. Książka posiada 166 stron i została wydana w 2006 r.