Nowy leksykon judaistyczny

Opis książki:

·3000 haseł
·31 esejów
·200 ilustracji, fotografii i map
·Współpraca 100 specjalistów z 14 krajów

Nowy Leksykon Judaistyczny obejmuje zagadnienia z następujących dziedzin:
- Ogólna wiedza o religii i kulturze żydowskiej
- Dzieje Żydów w starożytności i średniowieczu
- Historia Żydów w Europie, Stanach Zjednoczonych i innych krajach
(ze szczególnym uwzględnieniem obszaru niemieckojęzycznego)
- Odrodzenie życia społeczności żydowskich po Zagładzie
- Powstanie i rozwój Państwa Izrael
- Literatura, muzyka, film i sztuki plastyczne
- Biogramy wybitnych polityków, artystów, naukowców i działaczy
- Stosunki chrześcijańsko-żydowskie
Niezbędne dzieło referencyjne dla wszystkich osób zajmujących się tematyką żydowską.

Przedmowa do nowego wydania
Nowy leksykon judaistyczny to zaktualizowana wersja pierwszego wydania, które ukazało się w 1992 roku. Podobnie jak poprzednia edycja, książka powstała z myślą o odbiorcach nieżydowskich, nie dysponujących rozległą wiedzą o kulturowym kręgu judaizmu, a zainteresowanych historią, polityką, kulturą i religią narodu żydowskiego.
Pogłębione studia nad niemiecką przeszłością łączą się nierozerwalnie z historią Żydów. Rosnące zainteresowanie tym aspektem dziejów kazało nam uwzględnić następujące główne ciągi treściowe:
1. Ogólna wiedza o religii i kulturze judaistycznej
2. Dzieje Żydów w starożytności i w średniowieczu
3. Historia Żydów niemieckich
4. Historia Żydów w Europie, Stanach Zjednoczonych i innych krajach
5. Odrodzenie życia społeczności żydowskich po Zagładzie
6. Powstanie i rozwój Państwa Izrael
Redakcja i Wydawnictwo od początku zdawali sobie sprawę z tego, że przedstawienie tak bogatego i różnorodnego materiału w jednym tomie stanowi trudne wyzwanie, toteż kompletność w sensie encyklopedycznym nie była i nie mogła być celem niniejszej pracy. Autorzy postanowili zaprezentować zgromadzony materiał w sposób skrótowy i przykładowy.
O ile starożytność, średniowiecze i czasy nowożytne aż do oświecenia to - mimo zróżnicowań - okres jednolitej historii kultury żydowskiej, powiązanej z sobą i w sumie postrzeganej jako zjawisko ciągłe, o tyle począwszy od czasów oświecenia dzieje Żydów zdecydowanie się różnicują. Z tego względu całościowe przedstawienie judaizmu wymagało doboru i uporządkowania materiału w sposób odbiegający od ogólnie przyjętych zwyczajów w encyklopediach powszechnych i leksykonach. Już samo zastosowanie kolejności alfabetycznej nie pozwala na systematyczną formę prezentacji. Z tego powodu szczególnie złożone tematy (m.in. antysemityzm, historia stosunków niemiecko-żydowskich, stosunek Kościoła do judaizmu czy syjonizm) zdecydowano się omówić nie w formie artykułów hasłowych, lecz w postaci krótkich esejów.
Mimo starań, aby uporządkować i naszkicować dzieje Żydów w sposób jak najbardziej obiektywny, autorzy nie zawsze zdołali oprzeć się pokusie szczególnego podkreślania jednych elementów, a usuwania innych w cień. Taką "archeologiczną“ metodę wykorzystywania źródeł i przedstawiania wydarzeń do pewnego stopnia usprawiedliwia fakt, że historii Żydów nie sposób ująć w standardowe kategorie. Redakcji zależało na tym, żeby oprócz przekazania podstawowych informacji ukazać tragiczną historię splotu stosunków niemiecko-żydowskich, które nie zakończyły się przecież wraz z Zagładą, lecz rozciągają się na współczesność.
Pierwszym problemem w pracy nad niniejszym leksykonem było określenie jego przedmiotu zainteresowania. Zdefiniowanie tego, co jest specyficznie "żydowskie”, prowadzi z konieczności do sprzecznych z sobą analiz stosunku Żydów do danego otoczenia, nader często redukowanego do zjawiska asymilacji. Zwłaszcza wybór omawianych postaci odzwierciedla rozterkę, która pytanie o "żydowską tożsamość” pozostawia otwarte. Redakcja starała się uwzględniać przede wszystkim takie biografie, w których da się rozpoznać subiektywny stosunek do judaizmu i obiektywne oddziaływanie na życie Żydów. W leksykonie pojawiają się zatem także biogramy nieżydowskich polityków, filozofów czy literatów, którzy wywarli istotny - w pozytywnym lub negatywnym sensie - wpływ na życie i świadomość Żydów. Kontrowersje mogą budzić również kryteria wyboru postaci żyjących, wobec których nie można było przyjmować wyłącznie punktu widzenia przyszłych zainteresowań badawczych. Koordynowanie pracy ponad stu autorów o różnych poglądach i metodyce nie zawsze było łatwym zadaniem. Z tego względu składaliśmy odpowiedzialność naukową na barki autorów poprzez oznakowanie imienne (inicjałami) artykułów hasłowych. Zrozumienie, jakie nasi współpracownicy okazywali dla niezbędnych ingerencji w rękopisy (skreślenia, zmiany i dopiski), zasługuje na szczególne podziękowanie.
Prace redakcyjne nad pierwszym wydaniem Nowego leksykonu judaistycznego przebiegały w cieniu epokowych przewrotów w Europie Środkowej i Wschodniej, których znaczenie i konsekwencje dla świata żydowskiego można było uwzględnić jedynie w ograniczonym stopniu. Dotyczy to przede wszystkim exodusu Żydów z obszaru byłego ZSRR. Według szacunków z 1991 roku na tamtych terenach żyło od około 1,5 do 2 mln Żydów (w przededniu II wojny światowej było ich ponad 5 mln). Od tamtej pory ponad milion Żydów wyemigrowało - około 700 tys. do Izraela, pokaźna grupa do Stanów Zjednoczonych i 80 tys. do Niemiec. Przed laty niewyobrażalne byłoby stwierdzenie, jakie padło podczas Światowego Kongresu Żydów w kwietniu 1998 roku, że ,,gminy żydowskie w Berlinie stanowią obecnie najszybciej powiększającą się procentowo wspólnotę żydowską poza Izraelem”.
W trakcie aktualizowania i uzupełniania treści leksykonu pojawiła się przed zespołem redakcyjnym konieczność przeformułowania zarówno historycznego, jak i obecnego stosunku Żydów do nieżydowskiego środowiska społecznego. Dotyczyło to także toczącej się właśnie debaty na temat architektury i topografii miejsc pamięci. Z tego powodu opracowano na nowo esej Salomona Korna o niemiecko-żydowskiej kulturze pamięci po Zagładzie. Również w Izraelu po 50 latach istnienia państwa tradycyjnym stosunkom kulturalnym, społecznym i religijnym zdaje się zagrażać większe niebezpieczeństwo niż kiedykolwiek. Na skutek "Kulturkampfu” oraz trudności kontynuowania procesu pokojowego społeczeństwo izraelskie stoi obecnie w obliczu rozdarcia, którego dramatyzm nie mógł pozostać bez wpływu na opracowanie redakcyjne. Zaktualizowano także dane biograficzne oraz wskaźniki demograficzne, jak również wykresy i ilustracje. Za koordynację prac chciałbym szczególnie podziękować zespołowi redakcyjnemu z Moses Mendelssohn Zentrum przy Uniwersytecie w Poczdamie pod kierownictwem dr. Willego Jaspera oraz Bernhardowi Vogtowi i Olafowi Glöcknerowi.

Oprócz haseł w Leksykonie zamieszczono następujące eseje:
Eseje

Ahaswerus, Żyd Wieczny Tułacz (A. Baleanu)
Antysemityzm (R.S. Wistrich)
Budowa synagog (H. Künzl)
Dziennikarstwo Żydów niemieckich (H. Pross)
Emancypacja i asymilacja (J. Toury)
Emigracja i wygnanie po 1933 (W. Jasper)
Historia Żydów w średniowieczu (F. Lotter)
Judaizm reformowany (M.A. Meyer)
Kobieta w judaizmie (P. Navč-Levinson)
Kościół a judaizm (E. Brocke)
Literatura niemiecko-żydowska i jej historia (H.O. Horch/I. Shedletzky)
Muzyka żydowska (A. Silbermann)
Niemcy, Izrael i "zadośćuczynienie” (M. Wolffsohn)
Niemiecko-żydowska kultura pamięci po Zagładzie (S. Korn)
O historii stosunków niemiecko-żydowskich (J.H. Schoeps)
Procesy zbrodniarzy hitlerowskich w powojennych Niemczech (H. Lichtenstein)
Psychoanaliza a judaizm (H. Keilson)
Syjonizm (S. Awineri)
Ustawodawstwo względem Żydów (T. Battenberg)
Wissenschaft des Judentums (J. Carlebach)
Wizerunek Żydów z Europy Wschodniej (Ostjuden) w Niemczech (L. Heid)
Zagłada i ,,przezwyciężanie przeszłości” (M. Brumlik)
Życie gmin w Niemczech po 1945 roku (C. Kugelmann)
Żydowska filozofia? (D. Krochmalnik)
Żydowski ruch młodzieżowy w Niemczech - próba podsumowania (H. Meier-Cronemeyer)
Żydzi a wizerunek Jezusa (S. Ben-Chorin)
Żydzi a życie gospodarcze w Niemczech (W.E. Mosse)
Żydzi niemieccy a demokracja (W. Grab)
Żydzi w obliczu nazizmu (N. Orland)
Żydzi w starożytności (H. Castritius)
Żydzi we wczesnych czasach nowożytnych (A. Herzig)

Mapy i wykresy
Alfabet hebrajski
Dwanaście plemion Izraela
Emigracja z Niemiec 1933-38
Gminy żydowskie w Chinach ok. 1200 r.
Gminy żydowskie w Europie Środkowej w XI-XV w.
Imigracja (alija) do Palestyny/Izraela 1919-90
Izrael: ukształtowanie terenu i systemy nawadniania
Jerozolima: rozwój miasta od początków po czasy krucjat
Jerozolima: Stare Miasto obecnie
Kalendarz żydowski
Obozy koncentracyjne
Okresy niezależności Izraelitów
Osadnictwo żydowskie w imperium rzymskim
Pochodzenie imigrantów przed i po Deklaracji Niepodległości
Strefa osiedlenia w Rosji
Szlaki handlowe do Indii i Chin w IX/X w.
Wędrówki i wypędzenia Żydów w średniowieczu
Zagłada Żydów europejskich 1939-45

Książka "Nowy leksykon judaistyczny" - oprawa twarda - Wydawnictwo Cyklady. Książka posiada 936 stron i została wydana w 2007 r.