Nauczanie międzykulturowe - implikacje glottodydaktyczne

Opis książki:

Poznawanie języków obcych to jednocześnie poznawanie innych kultur, zaś poznawanie innych kultur jest nierozerwalnie związane z poznawaniem języków. Badania nad związkami pomiędzy tymi istotnymi dla człowieka rodzajami aktywności mają dość długą tradycję. Wraz z wyłaniającymi się nowymi poglądami na temat natury języka i kultury oraz z krystalizowaniem się nowych poglądów na temat natury procesów poznawczych humanistyka dostarczała i dostarcza nowych odpowiedzi na te pytania. Zagadnienie kulturopoznawczego potencjału języków obcych w edukacji pozostaje nadal mimo wielu różnorodnych ujęć tyleż aktualnym, co niełatwym pytaniem.
Kontekst przemian społecznych, politycznych, gospodarczych i technologicznych ostatnich lat nie pozostaje bez znaczenia także dla praktyki nauczania i uczenia się języków obcych. Zwiększa się dostępność innych światów kultury. W efekcie można mówić o swego rodzaju zmianie sposobu istnienia kulturowego jednostki, o jej uczestnictwie w różnorodności kulturowej i językowej. Powstaje pytanie, jak kształtować edukację w zakresie obcojęzyczną, by jej uczestnik miał możliwości współuczestnictwa w bogactwie kulturowym i językowym. Nie jest to już przecież osoba funkcjonująca w tzw. jednorodnym centrum kulturowym; jej udziałem staje się konfrontacja z wielokulturowością, wielojęzycznością, ze zróżnicowaniem znaczeń i wartości, zachowań, symboli. Stoi przed niąniełatwe zadanie doskonalenia swoich narzędzi poznania, radzenia sobie z "granicami" i różnego rodzaju kategoryzacjami, nieoczywistościami, zadanie dookreślania wlasnej pozycji i funkcjonowania "pomiędzy kulturami".
Wraz ze wzrostem możliwości komunikacji oraz możliwości osobistego udziału jednostki w rzeczywistości kulturowej innych jednostek i grup trudno jest zadowolić się rozumieniem kultury w kategoriach gotowych, statycznych - potwierdzonych autorytetem nauk humanistycznych - "obrazów" na temat tych grup i jednostek. Niewystarczające okazują się także normatywne koncepcje kiiltur w sensie trwałych modeli zachowań, zmuszających do przestrzegania wyznaczonych standardów. Kategoria kultury nabiera w nowych warunkach charakteru relacyjnego, dynamicznego, działaniowego. Nowa postawa humanistyczna ma się przejawiać w "byciu pogranicznym", które ustanawia przed człowiekiem problem wyboru - gdzie, jak i dlaczego warto być (Witkowski 1997: 79). Przed indywiduum funk-cjonującym na styku wielu kultur ukazuje się zatem zadanie tworze-nia swej własnej koncepcji rzeczywistości kulturowej, będącej jego udziałem. W tak rozumianym wysiłku jednostki tworzy się właśnie kulturowy obszar "pomiędzy", owocujący głębszym rozumieniem siebie i innych. Relacje wobec innych stająsię już nie tylko byciem obok siebie, byciem w wielokulturowości, ale przede wszystkim byciem dzięki sobie, byciem w międzykulturowości.
W Europie kwestia wymiaru międzykulturowego w edukacji znajduje w ostatnich dziesięcioleciach odzwierciedlenie w licznych opracowaniach dotyczących m. in. kwestii kompetencji międzykulturowej (Byram 1997), rozumienia inności/obcości kulturowej (Bredella 1999 i inni), wpływu różnych kontekstów kulturowych na strategie uczenia się języków obcych (Hu 1996) i wielu innych kwestii. Problematykę tę podejmowano także w wielu europejskich raportach edukacyjnych. O rosnącej randze problematyki międzykulturowości w edukacji także na gruncie polskim świadczą coraz liczniejsze pozycje, np. Bandury, Chromiec, Nikitorowicza i innych. Niniejsza pozycja ma na celu przybliżenie czytelnikowi zarysowanej tu problematyki międzykulturowości z punktu widzenia teorii nauczania i uczenia się języków obcych. Szczególnie interesować nas będzie funkcjonowanie mechanizmów poznawczych w kontaktach międzykulturowych oraz warunki wspierające procesy rozwijania kompetencji międzykulturowej.
Pod względem struktury książka sklada się z dwóch części. W pierwszych trzech rozdziałach przedstawione zostaną rozważania teoretyczne, zaś rozdział czwarty prezentuje przebieg i wyniki badań przeprowadzonych przez autorkę, dotyczących warunków rozwijania kompetencji międzykulturowej.
Punktem wyjścia dla rozważań będzie opis jakościowego zróżnicowania świata kultury jednostki funkcjonującej na pograniczu wielu kultur. Wskażemy w rozdziale pierwszym na taki sposób kontaktów "na pograniczu", który umożliwia jednostce twórcze i intencjonalne uczestnictwo w kulturze. Następnie w rozdziale drugim zaprezentowane zostaną kierunki i wyniki podejmowanych dotychczas przez dydaktykę języków obcych i dyscypliny pokrewne badań nad międzykulturowym wymiarem w nauczaniu języków obcych. Sięgają one od badań nad różnymi aspektami komunikacji międzykulturowej do badań nad możliwościami poznawania rzeczywistości kulturowej poprzez określone wytwory kultury związane z danym kręgiem kulturowym. Rozdział drugi przybliży także kwestię organizacji nauczania międzykulturowego na lekcji języka obcego. Przedstawimy propozycje celów, treści oraz zasad nauczania.
Podstawy i możliwości rozwijania przez uczących się tzw. kompetencji międzykulturowej omówione zostaną w rozdziale trzecim. Czytelnik znajdzie w tym miejscu model rozwoju kompetencji międzykulturowej oraz czynniki dydaktyczne temu procesowi sprzyjające.
Studium przedstawione w rozdziale czwartym ma na celu eksplorację kompleksowego obszaru tych sytuacji na lekcji języka obcego, w których ma miejsce działanie osób uczących się w kontakcie z innością kulturową. Zasadniczym problemem badawczym jest wskazanie czynników dydaktycznych wywierających istotny wpływ na posługiwanie się przez uczących się kompetencją międzykulturową. Na tej podstawie można następnie wnioskować o potencjalnych wyznacznikach tej kompetencji i czynnikach wpływających na jej rozwój. By dotrzeć do osobliwości i złożoności badanego obszaru, jego w miarę całościowego opisu i analizy, zastosowano metodologię jakościową.
Autorce pozostaje wyrazić nadzieję, iż udało jej się wzbogacić kategorie "międzykulturowość" oraz "kompetencja międzykulturowa" funkcjonujące w dydaktyce języków obcych o te odniesienia, których nie uwzględniały wcześniejsze ujęcia. Jeśli Czytelnik poczuje się zachęcony do dalszych pytań i poszukiwań na płaszczyźnie bądź to teoretycznej, bądź to praktycznej, cel publikacji zostanie w pełni osiągnięty.

Książka "Nauczanie międzykulturowe - implikacje glottodydaktyczne" - Marta Torenc - oprawa miękka - Wydawnictwo Atut. Książka posiada 352 stron i została wydana w 2007 r.