Myśl a rzeczywistość. O pewnych osobliwościach polskiej myśli socjalistycznej w II Rzeczypospolitej

Opis książki:

Fragment wstępu Autora: "Pomysł napisania tej książki zrodził się w trakcie kilkunastu lat badań nad polską myślą społeczno-filozoficzną i polityczną proweniencji socjalistycznej. W miarę postępów studiów powiększał się mój niepokój związany z porównywaniem autentycznej myśli socjalistycznej z jej obrazem, ukształtowanym na podstawie wybranej literatury współczesnej. Ta konfrontacja stanu wiedzy nad polską myślą socjalistyczną (wiedzy zawartej w niektórych przede wszystkim opracowaniach wcześniejszych - pomijam tutaj zwłaszcza dorobek M. Śliwy -w których zawarte oceny miały bardzo często wydźwięk ideologiczny, skażone były subiektywizmem) z jej obrazem, wyłaniającym się w trakcie zapoznawania się z tekstami źródłowymi i nowszymi opracowaniami, prowadziła niejedno-krotnie do przekonania, że mieliśmy do czynienia z dość jednostronną jej pre-zentacją, z wyraźną preferencją płaszczyzny politycznej, częściowo - społeczno-ekonomicznej, a za to z deprecjonowaniem problematyki etyczno-humanistycznej. W opracowaniach wyeksponowywano działalność struktur organizacyjnych socjalizmu polskiego (dotyczyło to zwłaszcza działalności partii politycznych z PPS na czele, ich stanowiska programowo-ideologicznego). Zdecydowanie mniej uwagi zwracano na refleksję teoretycznofilozoficzną, światopoglądową socjalistów polskich, ewolucję ich poglądów. Niewiele wyjaśniały w tym względzie tego typu oceny, iż socjaliści polscy albo stosunkowo mało mieli do zaprezentowania - coś oryginalnego (co to znaczy być oryginalnym w sferze teorii społecznej w XX wieku?), albo czerpali z wzorów i dorobku myśli europejskiej (tzw. wpływ czegoś na coś - zwrot enigmatyczny!). Przy krytycznym ustosunkowaniu się do tej drugiej oceny nie chodziło bynajmniej o negację wszelkich związków między europejską i polską myślą socjalistyczną, ile o wyeksponowanie postawy nacechowanej swoistym kompleksem Zachodu. Wydaje się, że polska myśl socjalistyczna (szerzej - polska kultura) nie była w stanie przełamać zachodnich stereotypów myślowych, o wielowiekowej tradycji, dotyczącej - najogólniej ujmując - wyższości cywilizacyjnej łacińskiego Zachodu. To był i jest fakt istnienia takiego stereotypu myślowego. Ale to wcale nie oznacza, ażeby w tym zestawieniu myśli zachodniej i polskiej posługiwać się kategoriami jednoznacznej zależności.
W prezentacji interesujących mnie poglądów socjalistów polskich kierowałem się dwoma przesłankami niezbędnymi w oglądzie przeszłości: 1) wyodrębnienie tego, co w bilansie historycznym pozostało, co miało wartość (pod względem przydatności) w konfrontacji z teraźniejszością, 2) zrekonstruowania tej myśli z przeszłości, której idee i wartości miały ongiś istotne znaczenie z biegiem czasu zanikające, czyli - dlaczego tak się stało? (na czym polegała wówczas ich moc?). Ponadto na kształt książki wpłynęły dodatkowe założenia metodologiczne. Otóż zasadą, jaką kierowałem się w doborze i prezentaqi materiału było ujęcie refleksji socjalistycznej z zachowaniem świadomości jej związków z epoką przed, w trakcie, jak i po niej następującej. Chodziło mi o jej ujęcie w ciągłości i rozwoju, ujęcie wkomponowane w pewną całość historyczno-kulturową. Inna dyrektywa metodologiczna, którą świadomie założyłem, sprowadzała się do ujmowania poszczególnych problematyk poprzez analizę poglądów możliwie największej liczby myślicieli prezentujących daną koncepcję lub stanowisko. Była to metoda wielorakiej reprezentacji pozwalająca charakteryzować problemy z różnych punktów widzenia, unikając w ten sposób schematyzmu i jednostronności. Z tym wiązała się kolejna opcja metodologiczna, zakładająca wielość spojrzeń, możliwości interpretacyjnych danego problemu. Tzn. przyjęcie owego pluralizmu interpretacyjnego zakładało, iż moja wykładnia była jedną z wielu możliwych, mając przy tym jakby świadomość, iż nie ma jednej powszechnie obowiązującej interpretacji ujmującej byt w całej swej złożoności."

Książka "Myśl a rzeczywistość. O pewnych osobliwościach polskiej myśli socjalistycznej w II Rzeczypospolitej" - Edward Jeliński - oprawa miękka - Wydawnictwo Naukowe UAM.