Mowa dorosłych kierowana do niemowląt

Opis książki:

Recenzując opublikowaną w 1976 roku książkę Baby talk and infant speech, będącą zbiorem referatów wygłoszonych na międzynarodowym sympozjum poświęconym wczesnemu okresowi przyswajania języka przez dziecko (Florencja 1972), G. W. Shugar napisała: "Należy zauważyć, że w Polsce nie podjęto dotychczas żadnych prac w omawianej dziedzinie badań nad rozwojem języka (chodzi o "wzorce języka matki" - S. M.), mimo oczywistej wagi tego zagadnienia. Interesujące byłoby przeprowadzenie replikacji badań nad "charakterystyką wejściowych danych językowych", jak też określenie specyfiki kulturowej w tym zakresie. Jest to, wydaje się, zadanie przyszłości dla badaczy polskich" (Shugar, 1981)1. Mimo iż od napisania tych słów minęło już ponad dwadzieścia lat, nie pojawiła się dotąd w polskiej literaturze przedmiotu żadna monografia poświęcona problemom mowy adresowanej do małych dzieci, chociaż samo zagadnienie było dostrzegane i odnotowywane, przede wszystkim w pracach lingwistycznych, już od wielu dziesięcioleci (zob. np.: Appel, 1911; Gawroński, 1928; Brenstiern-Pfanhauser, 1930; Kaczmarek, 1977; Kielar-Turska, 2001). Niniejsza praca jest próbą częściowego wypełnienia tej luki. Ponieważ jednak, jak wynika z dotychczasowych badań, mowa adresowana do dzieci (child - directed speech - CDS) różni się od języka standardowego we wszystkich podsystemach, nie sposób w jednym opracowaniu rzetelnie ukazać jej aspekty fonetyczno-fonologiczne, morfologiczne, syntaktyczne, semantyczne, składniowe. Dlatego też w prezentowanym opracowaniu zajmuję się tylko jednym z aspektów tego zagadnienia - strukturą fonostatystyczno-fonotaktyczną tekstów kierowanych do dzieci. Zdaję sobie sprawę, iż użyty w tytule pracy termin "mowa" może być przez lingwistów odbierany jako niejednoznaczny (zob. np.: Kaczmarek, 1977, s. 18-25; Grabias, 2001). Jego użycie w sformułowaniu "mowa kierowana do niemowląt (dzieci)" nawiązuje bezpośrednio do angielskiego terminu infant (child) - directed speech (IDS, CDS), który w światowej literaturze przedmiotu najczęściej jest używany na określenie komunikowania się opiekunów z małymi dziećmi. W pracach polskich psycholingwistów rozwojowych CDS zwykle tłumaczy się jako mowę (s) kierowaną do dziecka (zob. Kielar-Turska, 2001; Przetacznik-Gierowska, 1993) i, według mnie, określenie to dość precyzyjnie oddaje istotę zjawiska, do którego się odnosi. W takiej sytuacji sformułowanie tytulu jako "mowa dorosłych kierowana do niemowląt" wydaje się uzasadnione. Problemy zawarte w pracy zostały uporządkowane w następujący sposób. W rozdziale pierwszym podjęto próbę zaprezentowania wybranych aspektów mowy skierowanej do małych dzieci. Przedstawiono w nim między innymi krótki rys historyczny tego typu komunikacji, problemy terminologiczne oraz leksykalne właściwości tekstów CDS. W rozdziale drugim przedstawiam najistotniejsze fakty dotyczące badań fonostatystyczno-fonotaktycznych w Polsce i zwracam uwagę na zależność frekwencji pojedynczych fonemów oraz ich połączeń od stylu badanych tekstów. Rozdział trzeci zawiera cel i zakres opisywanych w pracy badań, zasady doboru oraz charakterystykę grupy osób, których wypowiedzi były przedmiotem analizy. Przedstawiam w nim także zasady opracowania zgromadzonego materiału badawczego. W najobszerniejszym rozdziale czwartym zajmuję się prezentacją uzyskanych wyników. Omawiam w nim frekwencję poszczególnych fonemów i ich połączeń - diad, triad i tetrad fonemowych. Szczegółowo prezentuję także problematykę grup spółgłoskowych oraz omawiam rozkład wyrazów n-fonemowych i n-sylabowych w tekstach CDS. Pracę kończy bibliografia, spis tabel, wykresów oraz skrótów w niej użytych. Kończąc uwagi wstępne, pragnę wyrazić serdeczne podziękowanie prof. dr. hab. E. Łuczyńskiemu, który dopingował mnie przy pisaniu tej pracy, był pierwszym krytycznym czytelnikiem powstających rozdziałów i dzielil się ze mną swymi, cennymi dla mnie, przemyśleniami na ich temat. Wyrazy wdzięczności za wnikliwe zapoznanie się z tekstem i uwagi, które przyczyniły się do jego udoskonalenia, składam także Recenzentowi wydawniczemu tej rozprawy - prof. dr. hab. J. Ożdżyńskiemu. Dziękuję również mgr A, Miklaszewskiej z pracowni komputerowej Zakładu Logopedii UG, która pomagała mi w żmudnych i czasochłonnych obliczeniach. Szczególnie ciepłe i bardzo osobiste podziękowania kieruję do mojej żony Bogumiły, która, odciążając mnie w znacznym stopniu od codziennych domowych obowiązków, pozwoliła mi skupić się na pracy naukowej i była dla mnie prawdziwą ostoją w chwilach zwątpienia.

Książka "Mowa dorosłych kierowana do niemowląt" - Stanisław Milewski - oprawa miękka - Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.