Moderność

Opis książki:

Książka Moderność powstała z potrzeby zrozumienia zjawisk i procesów, które zachodzą obecnie w Polsce oraz w innych krajach Europy Środkowowschodniej. Rozumienie pewnego przedmiotu społecznego wymaga, z jednej strony, rozłożenia go na części i elementy oraz odkrycia ważnych dla istnienia i funkcjonowania przedmiotu stosunków między nimi, a z drugiej strony, wymaga ustalenia relacji i odniesień danego przedmiotu jako całości do sytuacji zewnętrznej, do układów istniejących w sąsiedztwie geograficznym, kulturowym, społecznym, politycznym, występujących w sferze wzajemnych oddziały wań, jak również określenia miejsca danej całości w ramach całości nadrzędnych, w których badany przedmiot jest elementem lub częścią składową. Całości w naukach społecznych i humanistycznych są ujmowane najczęściej jako historyczne i dopiero w tej perspektywie uwzględniającej czas dochodzi do ich pełnego zrozumienia.

W pracy przedmiot badań, to znaczy przemiany w Polsce i innych krajach postkomunistycznych Europy Środkowowschodniej, zostały ujęte w ramach różnych całości i opisane z kilku perspektyw. W części pierwszej książki scharakteryzowane zostały transformacje ustroju politycznego, gospodarczego, instytucji, wspólnot, mentalności w Polsce i krajach sąsiednich po upadku komunizmu i przy zastosowaniu kryteriów moralności porządnego człowieka.

W części drugiej pracy w pewnym stopniu ulega zmianie perspektywa badawcza i przedmiot badań. Omawiamy w niej przemiany społeczne, aksjologiczne, które zachodziły w Europie Zachodniej w czasach nowożytnych i najnowszych, szukając w nich klucza do lepszego zrozumienia tego, co się dzieje obecnie u nas. Bowiem procesy, które zachodziły w Europie Zachodniej miały charakter wzorcowy dla przemian w innych krajach i oddziaływały na nie. W tej części pracy ogólna perspektywa moralna przy charakterystykach zjawisk została potraktowana tylko jako jeden z aspektów bardziej ogólnej perspektywy, którą określiliśmy jako moderność. Wchodzą w jej skład kryteria modernizacji społecznej, gospodarczej, politycznej oraz kryteria moderny kulturowej, ideowej, aksjologicznej. Zostały one scharakteryzowane. Wyróżnione i opisane zostały cztery etapy (postacie) moderności oraz przedstawione przemiany istotnych cech składowych moderności.

W części trzeciej nakreślone zostały trzy próby modernizacji Rosji carskiej w analogii do etapów rozwoju modernizacji zachodniej oraz bardziej szczegółowo omówione zostaly metody, niepowodzenia i sukcesy moderności komunistycznej w Rosji.

W części czwartej scharakteryzowane zostały procesy moderności w Polsce i innych krajach Europy Środkowowschodniej. Tym razem akcent został położony na okres po upadku komunizmu. W tej części zostały zrelatywizowane niektóre tezy sformułowane w sposób radykalny w części pierwszej. Okazało się, że modernizacja dokonuje przewartościowań moralnych, lecz nie musi wiązać się z upadkiem moralności w ogóle. Doprowadza do upadku jedne moralności, ale na ich miejsce powstają nowe. I one warunkują jej dalsze przemiany. Nowe moralności nie muszą jednak powstać. Jeśli nie powstaną, moderność jest nieudana.

Część piąta zawiera charakterystyki klasycznych teorii modernizacji (M. Weber, T. Parsons) oraz ich niektórych kontynuacji, zaś część szósta podstawowe zasady i idee filozoficzne legitymizujące lub krytykujące poszczególne postacie modernści.

Cała praca ma charakter polemiczny wobec klasycznych ujęć modernizacji i moderny. Wykazuje względność procesów uniwersalizacji, racjonalizacji, detradycjonalizacji, dyferencjacji. Niemniej teorie, z którymi polemizuje praca, zostały omówione dopiero w piątej i szóstej części pracy, a to dlatego, by nie koncentrować uwagi od początku na abstrakcyjnych teoriach i problemie ich prawdziwości bądź nieprawdziwości. Chodzi bowiem w pracy o problemy praktyczne, konkretne, a nie o spory teoretyczne. Dążyliśmy do tego, by zebrać możliwie wiele interesującego materiału faktograficznego i uogólnień do oświetlenia problemów i procesów modernizacji i moderny w Polsce oraz w innych krajach. Staraliśmy się scharakteryzować w sposób przystępny, używając prostego języka, zjawiska i procesy bezpośrednio doświadczane i odczuwane przez tych, którzy biorą w nich udział. Praca nie zawiera modeli teoretycznych moderności, lecz modele historyczne, czyli opisy podstawowych postaci i procesów moderności, nasycone generalizacjami historycznymi średniego zasięgu.

Opisy, charakterystyki i wyjaśnienia przedmiotów społecznych istniejących w dlugim okresie narażone są na sprzeczności, powtórzenia oraz na podawanie informacji banalnych. Zdajemy sobie sprawę z tych niebezpieczeństw. Niemniej podjęliśmy to ryzyko, ponieważ jesteśmy przekonani o podstawowym znaczeniu problematyki dla ludzi zamieszkujących kraje postkomunistyczne i dla przyszlości tego regionu.

(fragment wprowadzenia)

Książka "Moderność" - Tadeusz Buksiński - oprawa twarda - Wydawnictwo Instytut Filozofii UAM. Książka posiada 512 stron i została wydana w 2001 r.