Mniejszości narodowe krajów Grupy Wyszehradzkiej w procesach integracyjnych Europy - tożsamość młodzieży mniejszości autochtonicznych

Przedmowa (Tadeusz Lewowicki) ... 19
Wstęp 23
Wprowadzenie - w poszukiwaniu elementów towarzyszących
konceptualizacji i interpretacji ... 34
Rozdział I
Tożsamość młodzieży środowisk wielokulturowych
Grupy Wyszehradzkiej w procesach integracji z Unią Europejską . 59
1.1. Problemy tożsamościowe w czasie zmiany społecznej
związanej z integracją z Unią Europejską . 63
1.1.1. Procesy integracyjne w Unii Europejskiej i obraz zmiany
społecznej w krajach Grupy Wyszehradzkiej ... 65
1.1.2. Sfera aksjologiczna przestrzeni społeczno-politycznej
a powinności szkoły .. 77
1.1.2.1. Szacunek i zaufanie - fundamenty aksjologicznego
wymiaru sfery publicznej . 83
1.1.2.2. Tolerancja a indywidualizm jako wyzwanie edukacji .. 88
1.1.3. Tożsamość młodzieży w czasie zmiany społecznej -
w procesach integracji i globalizacji ... 92
1.2. Tożsamość młodzieży a problematyka edukacyjna 107
1.2.1. Tożsamość młodzieży - wybrane sposoby definiowania .. 109
1.2.2. Tożsamość szkoły a tożsamość młodzieży w środowisku
wielokulturowym . 121
Rozdział II
Mniejszości narodowe w społecznościach zróżnicowanych
kulturowo 128
2.1. Autochtoniczne mniejszości narodowe państw Grupy
Wyszehradzkiej sąsiadujące z zagraniczną ojczyzną jako grupa
historyczno-polityczna i społeczna .. 133
2.1.1. Naród - państwo narodowe w politycznej kulturze europejskiej
w kontekście rozważań o mniejszościach narodowych państw
Grupy Wyszehradzkiej . 136
6 Spis treści
2.1.1.1. Mniejszość narodowa i narody dla niej znaczące 137
2.1.1.2. Szkoła mniejszości narodowych w państwie narodowym .. 148
2.1.2. Mniejszość narodowa w społeczności lokalnej. Sąsiedztwo -
pogranicze - tożsamość młodzieży pogranicza 157
2.1.2.1. Polityczno-społeczne uwarunkowania środowiska lokalnego
a mniejszość narodowa .. 164
2.1.2.2. Pogranicza - sytuacja pogranicza i człowiek pogranicza 171
2.1.2.3. Pogranicze - uwagi krytyczne 185
2.2. Wielokulturowość w środowisku - typy współżycia i procesy
im towarzyszące 193
2.2.1. Typy współżycia 195
2.2.2. Międzykulturowość i asymilacja w sytuacji pogranicza 203
Rozdział III
Tożsamość obywatelska młodzieży autochtonicznych mniejszości
narodowych państw Grupy Wyszehradzkiej i szkoła mniejszości
w wielokulturowym środowisku pogranicza w procesach
integracyjnych Europy .. 215
3.1. „Europeizacja” w hierarchicznych strukturach „integracji
europejskiej” i w obszarze edukacyjnym środowisk
wielokulturowych krajów Grupy Wyszehradzkiej . 220
3.1.1. Europejski projekt integracyjny. „Europeizacja”
i „europejskość” - rozumienie pojęć i procesów .. 223
3.1.2. „Europeizacja” i „europejskość” w obszarze edukacyjnym
środowisk wielokulturowych krajów Grupy Wyszehradzkiej ... 229
3.2. Tożsamość obywatelska autochtonicznych mniejszości
narodowych krajów Grupy Wyszehradzkiej i jej „europejskość” 234
3.2.1. „Europejskość” w wielowymiarowości tożsamości
społecznych młodzieży pogranicza w procesach integracji
z Unią Europejską - wprowadzenie do problematyki
obywatelstwa . 237
3.2.2. Tożsamość obywatelska a tożsamość narodowa mniejszości . 240
3.2.3. Tożsamość autochtonicznych mniejszości narodowych
w kontekście polityki uznania 247
3.3. Konkluzje w kontekście prezentowanych teorii . 251
3.4. Mniejszość i większość jako grupy wzajemnego odniesienia
a zadania edukacji międzykulturowej .. 255
3.4.1. Grupy wzajemnego odniesienia w środowisku
wielokulturowym . 259
3.4.2. Edukacja międzykulturowa a szkoła na pograniczach ... 271
Rozdział IV
Metodologia badań własnych i charakterystyka środowiska .. 285
4.1. Cele - problemy - hipotezy 285
4.1.1. Uzasadnienie wyboru tematu 285
4.1.2. Pojęcia teoretyczne ... 287
4.1.3. Problemy i hipotezy główne ... 290
4.1.4. Zmienne i wskaźniki . 294
4.1.5. Problemy i hipotezy szczegółowe 299
4.2. Dobór badanych grup i metoda badania ... 303
4.2.1. Metoda 303
4.2.2. Dobór badanych grup - konceptualizacja, sposób, liczebność 307
4.2.2.1. Konceptualizacja doboru badanych grup ... 307
4.2.2.2. Sposób doboru próby i jej liczebność 310
4.2.3. Techniki, narzędzia, metody statystyczne 319
4.3. Środowisko i szkolnictwo autochtonicznych mniejszości
narodowych .. 322
4.3.1. Środowisko młodzieży wybranych mniejszości narodowych
autochtonicznych państw Grupy Wyszehradzkiej -
podstawy prawne dla mniejszości i ich charakterystyka ... 322
4.3.1.1. Mniejszości narodowe - wybrane aspekty historii pojęcia
w kontekście ich praw .. 324
4.3.1.2. Prawna sytuacja ochrony mniejszości narodowych
w państwach Grupy Wyszehradzkiej w kontekście
porównawczym - wybrane aspekty ... 328
4.3.1.2.1. Ochrona mniejszości narodowych - główna
charakterystyka . 329
4.3.1.2.2. Prawa mniejszości narodowych w państwach
Grupy Wyszehradzkiej - ujęcie porównawcze
wybranej egzemplifikacji: „zakotwiczenia” w nich
obywatelstwa 331
4.3.2. Wprowadzenie do sytuacji mniejszości narodowych
wybranych środowisk - szkicowe ujęcie demograficzne
i kulturowe .. 335
4.3.3. Szkolnictwo autochtonicznych mniejszości narodowych .. 342
Rozdział V
Młodzież środowisk wielokulturowych państw Grupy Wyszehradzkiej
w procesach integracyjnych z Unią Europejską - postawy i nastawienia
dotyczące zjednoczenia i kwestii mniejszości .. 354
5.1. Nastawienia młodzieży do procesów zjednoczeniowych -
akceptacje, obawy i ich powody oraz związane z tym
oczekiwania ... 358
5.1.1. Akceptacja i oczekiwania młodzieży związane
z Unią Europejską i NATO 361
5.1.1.1. Akceptacja i oczekiwania młodzieży związane
z Unią Europejską 361
5.1.1.2. Akceptacja młodzieży wstąpienia do NATO oraz powody
akceptacji i obaw . 369
5.1.2. Ważność tradycji vs wstąpienie do Unii Europejskiej
w opiniach młodzieży ... 370
5.1.3. Oczekiwania zmian jakości życia przez młodzież
po wstąpieniu do Unii Europejskiej 372
Konkluzje 377
5.2. Kwestia miejsca mniejszości narodowych w kraju zamieszkania -
środowisku i państwie - oczekiwania mniejszości
i ich akceptacja przez większość .. 380
5.2.1. Wizja własnego miejsca w kraju w opiniach uczniów
ze szkół mniejszości i akceptacja tej wizji przez uczniów
szkół większości ... 381
5.2.1.1. Co znaczy ojczyzna - opinie mniejszości i większości 382
5.2.1.2. Gwarancja praw w konstytucji i parlamencie dla mniejszości
narodowych - opinie młodzieży licealnej ze szkół
dla mniejszości i większości .. 384
5.2.2. Dwujęzyczność środowiska z mniejszością autochtoniczną -
oczekiwania młodzieży szkół mniejszości i akceptacja
młodzieży szkół większości ... 386
5.2.3. Asymilacja mniejszości, respektowanie jej praw w kraju
i Unii Europejskiej w opiniach młodzieży szkół mniejszości
i większości . 391
5.2.4. Dostępność do prestiżu - opinie młodzieży szkół
mniejszości i większości ... 393
Konkluzje 397
5.3. Korzystanie z wielokulturowości środowiska jako potencjału
pogranicza 399
5.3.1. Korzystanie z wielokulturowości mediów przez uczniów
ze szkół mniejszości i większości 401
5.3.2. Plany życiowe uczniów ze szkół dla mniejszości i większości 405
Konkluzje 414
5.4. Kultura, język, szkoła w rodzinach mniejszości narodowych ... 416
5.4.1. Kultura i język w rodzinach mieszanych i jednorodnych
mniejszości - opinie młodzieży licealnej ze szkół
dla mniejszości i większości .. 417
5.4.1.1. Kultura w wychowaniu dzieci - opinie młodzieży
licealnej na temat wyborów w rodzinach mieszanych
i jednorodnych mniejszości .. 417
5.4.1.2. Język w wychowaniu dzieci - opinie młodzieży licealnej
na temat wyborów w rodzinach mniejszości mieszanych
i jednorodnych 420
5.4.2. Wybór szkoły dla dzieci w rodzinach mniejszości mieszanych
i jednorodnych - opinie młodzieży licealnej szkół
dla mniejszości i większości .. 422
5.4.3. Religia i narodowość w życiu uczniów ze szkół dla mniejszości
i większości . 425
Konkluzje 431
Rozdział VI
Szkoła mniejszości w środowisku wielokulturowym na pograniczu
przed wstąpieniem do Unii Europejskiej - miejsce kształtowania
podmiotowości i nastawień do wielokulturowości ... 434
6.1. Wizja szkoły - hierarchie celów i oczekiwania rodziców
w ocenach nauczycieli 438
6.1.1. Tożsamość szkoły - hierarchia zadań i oczekiwania
rodziców . 440
6.1.1.1. Hierarchia zadań szkoły - przygotowanie obywatelskie
i narodowe w ocenach nauczycieli 442
6.1.1.2. Udział rodziców w kształtowaniu „wizji” szkoły
w ocenie nauczycieli 446
6.1.2. Tradycja vs współczesność w formowaniu wizji szkoły -
oceny nauczycieli . 448
Konkluzje 450
6.2. Autonomia szkoły pogranicza - ujęcie porównawcze 452
6.2.1 Autonomia nauczyciela - dobór programów, podręczników
i treści kształcenia 454
6.2.2. Wykorzystywanie alternatywnych programów
i podręczników - deklaracje nauczycieli liceów z programem
dla mniejszości vs większości 456
Konkluzje 458
6.3. Hierarchia celów szkoły - opinie nauczycieli 460
Konkluzje 467
6.4. Działalność szkoły - jej otwartość wobec „inności”
i wielokulturowości środowiska .. 468
6.4.1. Współpraca szkół ze środowiskiem większościowym,
mniejszościowym i szkołami 470
6.4.2. Wykorzystywanie wielokulturowości środowiska 473
Konkluzje 475
Rozdział VII
Podsumowania i interpretacje . 479
7.1. „Tożsamość młodzieży mniejszości” i „tożsamość szkoły
pogranicza” ... 482
7.1.1. Podsumowanie w kontekście tożsamości młodzieży
mniejszości .. 482
7.1.2. Podsumowanie w kontekście „tożsamości” szkoły
pogranicza ... 495
7.1.3. Konkluzje dotyczące „tożsamości szkoły pogranicza”
w kontekście kształtowania tożsamości młodzieży
pogranicza . 503
7.2. „Tożsamość młodzieży mniejszości” - interpretacje
w kontekście „jednostek niekonsystentnych” i teorii grup
odniesienia porównawczego w wyróżnionych obszarach ... 511
7.2.1. Podsumowanie osiąganych poziomów kompetencji grupy
mniejszości i „jakości” komunikacji w środowisku
w wyróżnionych obszarach ... 514
7.2.2. „Młodzież 2004” i „Młodzież 2014” 528
Zakończenie ... 532
Summary .. 538
Bibliografia 542
Aneks 593
Wykaz publikacji w serii „Edukacja Międzykulturowa” .. 664