Materiały źródłowe do dziejów sybirackich. Tom 2 (Listy z Sybiru cz. 1)

Opis książki:

Kolejna pozycja źródłowa, wydana staraniem Komisji Historycznej Związku Sybiraków w Krakowie - to listy Sybiraków. Pisane w ekstremalnie trudnych warunkach zesłańczego lub łagiernego bytowania, na bardzo złym papierze, a przy jego kompletnym braku, na korze brzozowej - przetrwały te listy cudem do czasów obecnych. Wiele z nich, te z początku lat czterdziestych, ma już ponad pół wieku. Ukrywane przez właścicieli, doczekały się zmian politycznych, dzięki którym można już było zacząć głośno mówić o sprawa Sybiru, można było ujawnić po nim pamiątki. W 1989 roku zorganizował się Krakowski Oddział Związku Sybiraków. Garnęli się do niego, nadspodziewanie licznie, ludzie z wygnańczą przeszłością, którzy po tamtych przejściach osiedli w Krakowie i jego okolicach. Przychodzili tłumnie, z radością zapisywali się do Związku, a każdy chciał swój dramat opowiedzieć i udokumentować materialnymi świadectwami, tym co zdołał zachować w ciągu długich lat nakazanego milczenia. Wielu przekazywało swoje skarby dla Związku Sybiraków. Tak powstało małe archiwum Komisji Historycznej - zbiór oryginałów: dokumentów z ZSRR, fotografii, drobnych pamiątek, głównie własnoręcznie wykonanych tam przedmiotów, a również duża ilość listów pisanych z wygnania i zachowanych przez adresatów. Listy te są dokumentem szczególnym. Stanowią niepowtarzalne świadectwo nędzy i cierpienia ludzi, a też świadectwo tamtejszych realiów - tych małych i codziennych, czasem ważnych i historycznych. Pisane przez różne osoby i w różnym czasie - z bardzo wielu miejsc olbrzymiego terytorium byłego ZSRR - dają w sumie jakiś, przybliżony, obraz problemu polskiej martyrologii na Wschodzie, co uzasadnia decyzję opublikowania tej wyjątkowej korespondencji. W przygotowaniu redakcyjnym kierowano się zasadą zachowania chronologii wydarzeń - od czasu masowych deportacji ludności cywilnej rozpoczętych w lutym 1940 roku, poprzez równoczesny dramat więzionych w łagrach i więzieniach NKWD w latach 1939 - 1941/42, a następnie czas powstawania Armii Generała W. Andersa i później, w 1943 roku, Armii Kościuszkowskiej, aż do fali repatriacyjnej w 1946 roku. Przyjęty układ prezentowania listów w zbiorach dotyczących poszczególnych rodzin zaburza niekiedy tę chronologię. Osobną grupę stanowią listy pisane przez więzionych w łagrach po roku 1944, głównie żołnierzy Armii Krajowej, wyłapywanych przez NKWD podczas przesuwania się frontu rosyjsko-niemieckiego na zachód, przez Kresy, a następnie przez obszary Polski centralnej. Ta kategoria więźniów odbywała swoje wyroki jeszcze przez wiele lat po zakończeniu II wojny światowej; część z nich mogła powrócić do Kraju w latach 1955-59. Inni zostali tam jeszcze dłużej, po późne lata 60-te. Tych ostatnich dotyczy zespół listów - przekazany nam ze Lwowa w 1994 roku. Są to listy szczególnie przejmujące. Autorzy to byli AK-owcy z Kresów, których rodziny dawno te strony opuściły i urwał się ich kontakt z bliskimi. Pisali więc do nieznanych sobie dwóch rodaczek ze Lwowa. Panie te zajęły się samorzutnie pomocą dla polskich łagierników i posyłały im paczki. Dostawały w zamian listy pełne wdzięczności i ze szczegółami więziennych losów, upiększanych obawą przed cenzurą. Zachowano oryginalną pisownię korespondencji. W miarę upływu czasu polszczyzna autorów listów jest coraz mniej poprawna, nasiąknięta rusycyzmami. To jeszcze jedna sfera doznanych krzywd, których publikacja ta jest dowodną ilustracją. Aleksandra Szemioth

Książka "Materiały źródłowe do dziejów sybirackich. Tom 2 (Listy z Sybiru cz. 1)" - oprawa miękka - Wydawnictwo Związek Sybiraków Oddział w Krakowie.