Magisterium Kościoła w sporze z modernizmem o fundamenty wiary

Opis książki:

Monografia podejmuje tematykę kryzysu modernistycznego w Kościele. Kryzys ten jest przykładem jednego z najmocniejszych konfliktów, jaki zaistniał pomiędzy myślą chrześcijańską a nowożytnością. Zrodzony na kanwie podejmowanych prób odnowy refleksji teologicznej w nawiązaniu do wyników przedstawianych przez nauki pozytywne i charakterystycznego dla nowożytności stosowania metod krytycznych, w obrębie katolicyzmu kryzys ten nabrał szczególnego kształtu ze względu na reakcję Piusa X. Papież ten widział w modernizmie tendencje zagrażające samym fundamentom Objawienia Bożego i jego decyzje wyznaczyły na długie dziesięciolecia kierunek namysłu teologicznego oraz zamknęły niektóre obszary debaty czy refleksji, które jeszcze za pontyfikatu Leona XIII były otwarte. Od czasu obrad Soboru Watykańskiego II w wypowiedziach Magisterium Kościoła można jednak dostrzec znamienną zmianę perspektywy. Najważniejsze dokumenty antymodernistyczne, a więc dekret Lamentabili sane exitu Kongregacji św. Oficjum, encyklika Pascendi Dominici gregis oraz motu proprio Sacrorum antistitum Piusa X nie są już przywoływane w dokumentach Magisterium Kościoła. Zarówno na Soborze Watykańskim II, jak i później, choćby przy redakcji Katechizmu Kościoła Katolickiego, pominięto je. Tak więc chrześcijańska doktryna prezentowana przez Urząd Nauczycielski Kościoła w sposób mający uwzględnić nowożytne rozumienie świata już do nich nie nawiązuje.

Ta pewna „nieciągłość” obecna w dokumentach Urzędu Nauczycielskiego Kościoła stawia cały szereg pytań. Są to najpierw pytania dotyczące trafności diagnozy i sposobu reakcji na tendencje modernistyczne za czasów pontyfikatu Piusa X. Po drugie, rodzą się pytania o to, w jaki sposób dokumenty Soboru Watykańskiego II mogą być interpretowane na tle wcześniejszych wypowiedzi Magisterium – a zwłaszcza Piusa X – i czy rzeczywiście w doktrynie Vaticanum II to, co było powodem powstania kryzysu modernistycznego, znalazło odpowiedź? Właśnie te pytania stanowią podstawę problemu badawczego ujętego w rozprawie.

Tak zarysowana problematyka badawcza domagałaby się niezwykle szerokiego studium, w którym należałoby uwzględnić wszystkich przedstawicieli modernizmu. Dlatego w przedstawionej monografii obszar badań został ograniczony do trzech wiodących przedstawicieli modernizmu. Zdecydowano bowiem, by na postawiony problem spojrzeć przez perspektywę trzech autorów, których poglądy przyczyniły do powstania dekretu Lamentabili oraz encykliki Pascendi i zostały potępione, a więc A. Loisy’ego, E. Le Roy i G. Tyrrella. Wszyscy trzej wymienieni przedstawiciele modernizmu starali się, z właściwej sobie perspektywy, dokonać odnowy myśli i teologii chrześcijańskiej. Właśnie dlatego można próbować wychwycić ich idee i postulaty odnoszące się do najważniejszych zagadnień teologicznych, wokół których skupił się kryzys modernistyczny, a które decydują o fundamentach wiary.

Drugie założenie wspomnianej dysertacji wiąże się z wyborem tematów. Poglądy trzech wspomnianych autorów zostały przeanalizowane pod kątem rozumienia tego, co stanowi fundament chrześcijańskiej wiary. Chodzi o Boże Objawienie, dogmat i doświadczenie religijne. Takie usystematyzowanie perspektywy badawczej pozwala bowiem na całościowe odniesienie się do pytania o fundamenty wiary chrześcijańskiej, ponieważ ukazuje jej źródło (Objawienie Boże), możliwość jej zrozumienia i wyrażenia w teologicznych twierdzeniach (dogmat) oraz jej znaczenie dla praktyki chrześcijańskiego życia (doświadczenie chrześcijańskie). Wymienione trzy kręgi tematyczne stanowią oś prowadzonej w przedstawionej monografii refleksji teologicznej, w której każde z zagadnień opracowane zostało w taki sposób, aby ukazać najpierw myśl omawianych autorów, następnie wskazać odpowiedź Magisterium Kościoła za czasów Piusa X, a w końcu ukazać perspektywę, którą kreślą dokumenty Vaticanum II.

Książka "Magisterium Kościoła w sporze z modernizmem o fundamenty wiary" - ks. Paweł Borto - Wydawnictwo Katolicki Uniwersytet Lubelski, KUL. Książka posiada 354 stron i została wydana w 2020 r.