Liryki z mielerzyska

Opis książki:

W roku 2002 nakładem Ludowej Spółdzielni Wydawniczej ukazał się debiutancki tomik wierszy Edwarda Raka Liryki z kolniska. Autor poświęcił ten zbiorek Rodzicom - Feliksowi i Helenie Rak z Łapotów - jako efekt ich i swego życia. Z wykształcenia jest technologiem przetwórstwa owocowego. Pracował m.in. na stanowisku kierownika przetwórni w Zakroczymiu Pomiechówku. Urodził się w Borowcu k. Krasocina w rodzinie chłopskiej w roku 1928. W lirykach chętnie przyznaje się do swego rodowodu. Jego ojciec Feliks Rak (1903-1992) był znanym nie tylko na Kielecczyźnie poetą i działaczem ludowym. W słowie wstępnym do tomiku Liryki z kolniska napisał m.in., że poezję zaczął tworzyć już jako uczeń szkoły podstawowej, chcąc opisać "dobroć słońca i piękno kwiatu róży". Lata wojny i okupacji, potem praca zawodowa na długo przerwały zamiłowania literackie. Na dobre zajął się poezją dopiero po przejściu na emeryturę (1991 r.), chcąc niejako udowodnić sobie, że i on nawet w tym okresie życia może "zdać egzamin", bo "dopóki człowiek zdaje egzamin - nawet z poprawkami - jego życie ma sens" i że "trzeba z uporem iść naprzód coraz to nowymi drogami - a wszystkie drogi są długie, i to jeszcze z niebezpiecznymi zakrętami. Trzeba posiąść tę odwagę, aby być dębem". Edward Rak w obydwu tomikach maluje życie słowem lirycznym, wracając częstokroć do osobistych przeżyć i stron rodzinnych, do swojskich krajobrazów, owej "ojczyzny w ojczyźnie", sięga do ożywczych źródeł skarbnicy ludowej, starając się być godnym spadkobiercą lutni swego ojca, którego w wierszu 19 lipca 1992 r. (data pogrzebu F. Raka) nazywa "samorodnym poetą /, dowódcą zasiewów", tworzącym "liryki chwalebne", któremu grały i grają ojczyste ptaki w taki jego "lutni kosy żniwnej / melodyjne (...) piosenki", a w czasie pogrzebu salutowały "kłosy w Pęki związane", kiedy jechał "niemy nieczuły / na dźwięki niezakończonej pieśni/ pieśni co śpiewał wsi swojej". Autor tomiku Liryki z mielerzyska pozostając pod wpływem twórczości swego ojca, próbuje iść sobie tylko znanymi ścieżkami. Pamięć ojca, także matki, przywołuje w wielu wierszach, np. Testament, Testament chłopa, Mej matce, Moja mama. Rodzicom składa hołd "za dobroć rąk i serca bicie". Edward Rak zastanawia się, czy dobrze odczytał testament ojca spisany nie atramentem, lecz kosą, pługiem i broną "na spłachetku mizernego pola", kładąc pieczęć "spoconym czołem / na rękawie lnianej koszuli / utkanej w znoju" przez matkę "przy łuczywie zimowym wieczorem". Matkę wspomina m.in. w liryku Mój posag: "Gdym już dorósł i w świat ruszał (...)/ pocałunek na me czoło kładąc / nad nim krzyż Chrystusowy nakreśliła / taki to posag mi dała moja mama". Wierszowaną biografię poety zawiera wiersz Żywot mój. Autor kończy utwór refleksją: "Takie rymy / dziś spisałem (...) ot tak wprost / z życia wzięte / dla potomnych zostawiam". Z tym utworem koresponduje m.in. liryk Wczoraj i dziś. Jak każdy twórca chciałby, by kiedy przeżyje "ten żywot swój krótki", przypomnieli sobie o nim po jakimś czasie rodacy {Chciał- bym). A tymczasem chce "zapamiętać woń / dojrzałych zbóż / pachnących chlebem (...), i nie zgubić w pamięci tych zdarzeń, których obecnie szuka z uporem {Chciejmy). Jeden z najoryginalniejszych poetów Bolesław Leśmian napisał przed laty, że tylko "czas nie czuje czasu". Każdy z nas odczuwa go inaczej, ale wszyscy podlegamy nieuchronnie przemijaniu. Chcieli- byśmy, by oszczędzał nas upływający czas. A tu godzina za godziną niepojęcie przychodzi i odchodzi. Z czasem wszystko się zmienia. Coś się zaczyna, coś się kończy. Żadna chwila nie wraca w tej samej postaci. Rozpływa się jak fala, która dobija do brzegu i znika. Edward Rak zdaje sobie sprawę z upływu czasu, którego nic i nikt nie jest w stanie zatrzymać. Pisze więc: "Nieubłaganie upływa czas szukam wokół sprawcy / Co ośnieżył szronem mą zmęczoną głowę / Buntuję się na taką samowolę ja na to zgody nie dałem". Twórczość jest zatrzymywaniem czasu. Tworzenie jest wewnętrznym nakazem, jednym ze sposobów na życie. Autor zdaje się korzystać z tej dewizy. Pisze wiersze, chcąc wykorzystać możliwie w pełni własny czas, przy tym kocha życie, cieszy się nim i sensem istnienia. Chce więc "oglądać co dnia / wschody słońca / uśmiech człowieka (...) /jasny słońca zachód" (Żyć na ziemi). Apeluje nawet do czytelnika: "bądźmy szczęściem nieprzytomni" i "nie zapeszaj my tej chwili / co się zowie dzisiaj". Chce "żyć bez liczenia / że to już wiele wiele/ minęło wiosen" (To się zowie dzisiaj). Przenikanie cudów natury jest odwieczną cechą literatury pięknej. Odniesienia do uroków przyrody w wielu wierszach Raka (np. Kropla wody,Iść, O życiu. Ocean, Fantazja, Jesteś...) mają raczej charakter filozoficzno-refleksyjny, co poświadczają chociażby takie sformułowania, jak: "Idę swym życiem / po ziemskim szlaku napotykam jesień / z drzewa liście spadają, spadają / ludzie idą, idą / błyszczą w słońcu /jak stare złoto (Jesienne liście), "Krzyżem człowieka życie / kładzie przyszłości drogę / odległość w ciemności miarą/ tam spotkasz swe przeżycie / Z ufnością kładź swój szlak w miłości szukaj swej drogi" (O życiu). Utwory Edwarda Raka mają w większości budowę stychiczną. Autor na ogół nie stosuje znaków interpunkcyjnych, umożliwiając tym samym czytelnikowi bardziej indywidualną i swobodniejszą interpretację przekazywanych w słowie poetyckim myśli. W niektórych lirykach - podobnie jak w poprzednim tomiku - można odnaleźć całkiem interesujące skojarzenia, np. "myśl moja zielenieje wiosną", "babie lato osiadło spadochronem na gałązkach drzewopłotu", "słońce wyspane wiosną zaświeci, zabłyśnie jaskółka pod strzechą, "zegar życia - nieprzekupny sędzia", "myśl wpleciona w wolność wyrosła w człowieku", "człowiek zbiera w Pęk myśli swe", "dziś krawędź dnia / widzę w promieniach zachodzącego słońca / za horyzontem ziemi". Czytając wiersze autora tomiku "Liryki z kolniska", odnosi się wrażenie, iż ich autor pisze je w pośpiechu, jakby chciał dogonić upływający czas, nadrobić stracone lata, kiedy nie zajmował się poezją, dlatego też niektóre z nich wymagałyby skierowania do "poprawki". Jednak mogą się one podobać nawet co bardziej wyrobionemu i wrażliwemu na słowo poetyckie czytelnikowi. Utwory Raka należałoby czytać nie tyle przez pryzmat jego, co również swoich przeżyć i doświadczeń życiowych. Mają one liryczny nastrój, bowiem pisane są z głębi duszy i z potrzeby serca. Tadeusz Stolarski

Książka "Liryki z mielerzyska" - Edward Rak - oprawa miękka - Wydawnictwo Cinderella.