Kazimierz Twardowski: Filozof ze Lwowa. Poglądy

Wprowadzenie ... 15
1. Dorobek naukowy Twardowskiego . 15
1.1. Mity i fakty . 15
1.2. Oś dorobku 17
1.3. Dzieła zebrane . . 18
1.4. Inedita . 19
2. Stan badań . . 20
2.1. Monografe książkowe .. . 20
2.2. Teksty w czasopismach i książkach 21
3. Intencje autorów . 23
Rozdział pierwszy. O flozofi ... 25
1. Naukowość . 25
2. Historyczne pojęcie flozofi .. . 28
3. Dyscypliny flozofczne .. . 29
4. Pożegnanie z psychologizmem . 30
5. Interdyscyplinarność . 32
6. Zwrot językowy i tendencja jasnościowa ... . 32
7. Między dogmatyzmem a sceptycyzmem ... . 34
8. Filozofa a światopogląd .. 35
9. Filozofa polska . . 38
10. Filozofa a życie ... . 39
11. Rezonans . . 40
Rozdział drugi. O metodach ... . 44
1. Metody deklarowane i aplikowane . 44
2. Metodologia ogólna .. 45
3. Wykrywanie i uzasadnianie ... 46
4. Doświadczenie zewnętrzne i wewnętrzne ... 47
5. Teoria naukowa i jej składniki . 48
6. Dystynkcje językowe i pojęciowe . 49
7. Analiza pojęć ... 51
8. Parafrazowanie twierdzeń . 53
9. Forum dyskusyjne jako „poligon doświadczalny” . . 54
7
10. Analogia w flozofi . 55
11. Rezonans .. 56
Rozdział trzeci. O logice .. . 62
1. Logika tradycyjna i logika algebraiczna; logika sensu lato i logika sensu stricto ... . 62
2. Logika jako teoria i logika jako technika 63
3. Logika a epistemologia .. . 64
4. Logika a psychologia . 65
5. Logika a gramatyka .. 66
6. Idealizacyjny charakter teorii logicznych 67
7. Niebezpieczeństwa płynące z formalizacji .. . 68
8. Przeciw symbolomanii i pragmatofobii . 69
9. Logika a życie ... 71
10. Rezonans . . 72
Rozdział czwarty. O psychologii 77
1. Nurty badawcze w psychologii . 77
2. Przedmiot psychologii ... . 79
3. Prawa psychologiczne ... . 80
4. Introspekcja . 81
5. Psychologia a historia i fzjologia .. . 82
6. Eksperymenty psychologiczne . 83
7. Psychotechnika .. 83
8. Rezonans .. . 84
Rozdział piąty. O przedstawieniach .. 86
1. Motywy podjęcia problemu ... 86
2. Tło teoretyczne .. 87
3. Swoistość przedstawień .. . 88
4. Przedstawienia, ich treść i przedmiot .. . 88
5. Rodzaje wyobrażeń i pojęć ... . 90
6. Pojęcia właściwe, hemisymboliczne i symboliczne ... . 92
7. Rezonans .. . 92
Rozdział szósty. O sądach i rozumowaniach .. 96
1. Sądzenie jako akt sui generis ... 96
2. Sądy a przedstawienia ... . 98
3. Defnicje i klasyfkacje sądów . . 99
4. Kryteria adekwatności koncepcji sądów ... . 100
5. Sądy a spostrzeżenia 101
8
6. Rozumowanie . . 102
7. Klasyfkacja rozumowań . 103
8. Rezonans . . 103
Rozdział siódmy. O prawdzie i wiedzy . . 108
1. Problematyka epistemologiczna .. . 108
2. Prawda jako własność sądów . 109
3. Względność i bezwzględność prawdy . . 110
4. Argumentacja przeciw relatywistom ... 111
5. Argumentacja przeciw subiektywistom ... . 113
6. Istota a kryteria prawdziwości ... . 114
7. Oczywistość i konieczność .. . 116
8. Wiedza naukowa i jej cechy .. 117
9. Między aprioryzmem i aposterioryzmem . . 118
10. Granice wiedzy ... . 119
11. Przesądy . . 120
12. Zabobony i przeżytki ... 121
13. Rezonans . 122
Rozdział ósmy. O uczuciach i woli .. 127
1. Wartość teorii uczuć i woli ... 127
2. Uczucia jako akty sui generis . 128
3. Klasyfkacja uczuć . . 130
4. Uczucia a pragnienia ... . 130
5. Analiza pragnień ... 131
6. Postanowienia i wola ... . 132
7. Rezonans . . 133
Rozdział dziewiąty. O czynnościach i wytworach . 136
1. Czym są wytwory .. . 136
2. Wieloznaczności wyrażeń „czynnościowych” i „wytworowych” ... . 138
3. Wytwory fzyczne, psychiczne i psychofzyczne; wytwory nietrwałe, trwałe i utrwalone .. . 138
4. Argument na rzecz odróżnienia czynności i wytworów .. . 140
5. Waga metodologiczna rozróżnienia czynność-wytwór .. . 140
6. Rezonans .. 141
Rozdział dziesiąty. O przedmiotach ... . 144
1. Ontologia . . 144
2. Defnicja „przedmiotu” . . 145
3. Rodzaje przedmiotów .. . 146
9
3.1. Przedmioty istniejące i nieistniejące – realne i nierealne . 146
3.2. Przedmioty fzyczne, psychiczne i psychofzyczne ... 147
3.3. Przedmioty proste i złożone – możliwe i niemożliwe 147
3.4. Kategorie ontyczne . 148
4. Całości i ich składniki .. . 148
5. Rodzaje składników . 149
5.1. Cechy i elementy .. . 149
5.2. Składniki bliższe i dalsze ... . 149
5.3. Składniki niezależne i zależne ... . 150
5.4. Fragmenty i segmenty . . 150
6. Tezy o przedmiotach i ich przedstawieniach 151
7. Problem psychofzyczny . 151
7.1. Koncepcje duszy .. . 152
7.2. Kwestia nieśmiertelności duszy . . 152
8. Rezonans . . 153
Rozdział jedenasty. O znakach i języku . . 155
1. Ogólna teoria znaku . 155
2. Wyrażanie się, wyrażanie i znaczenie . . 156
3. Subiektywne i obiektywne funkcje języka .. 157
4. Nazwy i powiedzenia ... . 158
5. Łączniki .. . 159
6. Analiza wyrażenia „nic” . 149
7. Teoria pytań .. . 160
8. Myślenie a mowa ... 161
9. Tolerancja czy puryzm w terminologii . 161
10. Rezonans . 163
Rozdział dwunasty. O etyce .. . 168
1. „Człowiek szukający etyki” .. . 168
2. Dyscypliny etyczne . 169
3. Naukowość etyki .. . 170
4. Niezależność etyki. Religia a etyka 171
5. Podstawowe pojęcia etyczne . . 172
6. Emocje moralne, intuicje imperatywne a wartości etyczne ... . 173
7. Sądy etyczne a sądy wartościujące . 174
8. Kryterium etyczne . . 175
9. Charakter człowieka jako przedmiot sądów wartościujących . . 176
10. Cnoty: ich wyrabianie i zachowywanie ... . 176
11. Relatywizm w etyce 177
10
12. Kontrowersja wokół intuicjonizmu .. . 179
13. Absolutyzm etyczny ... . 179
14. Krytyka hedonizmu psychologicznego ... . 180
15. Determinizm a wolność woli 181
16. Rezonans . 182
Rozdział trzynasty. O estetyce . 186
1. Estetyka muzyczna . . 186
2. Teoria piękna i teoria sztuki .. 187
3. Status ontyczny dzieł muzycznych . 188
4. Uczucia wrażeniowe a uczucia estetyczne . . 189
5. Wczuwanie i uczucia estetyczne wyższego rzędu ... . 190
6. Wczuwanie jako suprapozycja przedstawień 191
7. Przeżycia estetyczne związane z muzyką .. . 192
8. Dyskusje o guście .. . 193
9. Funkcje muzyki ... . 195
10. Rezonans . 196
Rozdział czternasty: o historii flozofi .. 197
1. Historia flozofi i historia flozofów ... 197
2. Wizja historiozofczna .. . 198
3. Refeksje o flozofi . . 199
3.1. Filozofa Grecji a flozofa Dalekiego Wschodu . 200
3.2. Filozofa średniowieczna a flozofa starożytna . 200
3.3. Filozofa narodowa a flozofa uniwersalna . 200
4. Opinie o flozofach . . 200
4.1. Sokrates .. 201
4.2. Platon 201
4.3. Arystoteles ... . 202
4.4. Tomasz z Akwinu . . 202
4.5. René Descartes ... . 202
4.6. Gottfried Wilhelm Leibniz . . 203
4.7. Immanuel Kant ... . 203
4.8. Georg Wilhelm Friedrich Hegel . . 204
4.9. Gustav Teodor Fechner ... . 204
4.10. Ernst Kapp .. . 205
4.11. Herbert Spencer . . 205
4.12. Karl Du Prel . . 205
4.13. Friedrich Nietzsche ... . 205
5. Rezonans . . 206
11
Rozdział piętnasty. O nauczaniu .. . 210
1. Troska o poziom nauczania . . 210
2. Wiedza i dążenie do niej . 210
3. Typy i formy nauczania . . 212
4. Tok nauczania . . 213
5. Wzór osobowy nauczyciela . . 214
6. Obywatelski wymiar nauczania .. . 215
7. Propedeutyka flozofi .. . 216
8. Przeszkody w nauczaniu propedeutyki flozofi . 218
9. Studia flozofczne . . 219
10. Seminarium flozofczne jako główne miejsce realizacji ideału pedagogicznego . 221
11. Szkoła flozofczna . 222
12. Rezonans . 224
Rozdział szesnasty. O etosie akademickim ... 227
1. Pojęcie etosu akademickiego . 227
2. Struktura etosu akademickiego .. . 228
3. Prawda jako naczelna wartość w nauce ... . 229
4. Wolność jako wartość „pomocnicza” . . 229
5. Akademickie ideały dydaktyczne . 230
6. Etos organizacyjny .. 231
7. Uczony poza uniwersytetem . . 233
8. Życie polityczne ... . 233
9. Rezonans . . 234
Zakończenie: ze złotych myśli . 239
1. O Polsce i Polakach . 240
2. O szkole i wychowaniu . . 240
3. O języku i symbolice ... . 240
4. O uniwersytecie i prawdzie ... 241
5. O nauce i wiedzy ... 241
6. O flozofi i życiu ... 241
7. O światopoglądzie i religii .. . 242
8. O krytycyzmie i systematyzacji .. . 242
9. O wolności i niezależności .. . 243
10. O urzędnikach i dziennikarzach . 243
11. O sztuce i moralności . . 243
12. O ostrożności i życzliwości . . 243
13. O egoizmie i sławie ... . 244
14. O spokoju i przyzwyczajeniu ... . 244
12
15. O pracy i obowiązku .. . 244
* * *
Dodatki ... . 246
A. Miscellanea .. . 246
1. Talent i determinacja ... . 246
1.1. Trzynastolatek – w oczach dziennikarza .. . 246
1.2. Pół wieku później – w oczach własnych ... 247
2. Duma narodowa ... . 250
2.1. Rozumne umiłowanie Ojczyzny . . 250
2.2. Względy wszechludzkie i sprawy narodowe 251
2.3. Wielka chwila dziejowa . 253
2.4. Samodzielny byt państwowy . 254
2.5. Wyjątkowe położenie narodu polskiego . .254
3. Działalność patriotyczna Piusa Twardowskiego . 255
4. Lwów . 257
4.1. Odbudowa zniszczeń wojennych . 257
4.2. Rezolucja w sprawie Lwowa . 257
5. Uniwersytet Lwowski ... . 258
5.1. Polskość Uniwersytetu Lwowskiego .. . 258
5.2. Potrzeba uniwersytetu ukraińskiego . . 260
5.3. Doktorat honorowy arcyksięcia Fryderyka . 261
6. Neutralność religijna uniwersytetu ... . 265
6.1. Wydziały teologiczne i księża-urzędnicy .. . 265
6.2. Kongres Eucharystyczny ... . 266
6.3. Krzyże w uniwersyteckich salach wykładowych 267
6.4. Rocznica śmierci Spinozy .. . 269
7. Bolączki życia publicznego .. . 270
7.1. O językach egzaminów nauczycielskich .. . 270
7.2. O komitetach honorowych .. 271
8. Polityka i charakter narodowy 271
8.1. Realizm i utopia w polityce .. 271
8.2. Polski charakter narodowy . . 273
9. Komunizm i faszyzm ... . 275
9.1. Kotarbińskiego sprawozdanie z podróży do Moskwy ... . 275
9.2. Przekład przemówienia Mussoliniego . 277
10. Historyczne pojęcie flozofi . 278
11. Filozofa polska 287
13
11.1. O potrzebie samodzielności 287
11.2. Romantyzm i pozytywizm .. 287
11.3. O flozofi narodowej . . 288
11.4. Kwestie terminologiczne .. . 288
11.5. O logice matematycznej w Polsce ... . 289
11.6. O Władysławie Witwickim . 290
11.6.1. Całokształt poglądów . 290
11.6.2. Koncepcja woli .. . 292
11.7. O Chwistku i Tarskim . 293
12. Filozofa obca . 294
12.1. Adres na obchody Kartezjusza . . 294
12.2. O Zermelu .. . 295
12.3. O Scholzu ... . 295
12.4. O Carnapie .. . 296
13. Potrzeby nauki polskiej . 297
13.1. W sprawie przyszłych pracowników naukowych ... 297
13.2. Filozofa w szkole średniej .. 301
13.3. Komunikat w sprawie Domu Akademickiego w Wiedniu .. . 302
13.4. Przemówienie na otwarcie Domu Akademickiego im. Kasprowicza . . 304
13.5. Prospekt Biblioteczki Filozofcznej .. . 305
14. Obowiązki profesorskie . 306
14.1. Doktorat h.c. . 306
14.2. Dolce farniente 307
14.3. Spowiedź nauczyciela . . 308
15. Nauczanie flozofi . 309
15.1. Szkic programu propedeutyki flozofi w liceach .. . 309
15.2. Proseminarium Filozofczne 311
15.2.1. Zadanie . 312
15.2.2. Regulamin .. . 312
15.2.3. Metodyka .. . 313
15.2.4. Lectorium .. . 313
15.3. Seminarium Filozofczne .. . 315
16. Zasady dobrej roboty w flozofi . . 316
16.1. Ścisłość w rozumowaniu i jasność w przedstawianiu rzeczy . 316
16.2. O „flozofujących” przyrodnikach .. . 319
16.3. Przesądy flozofczne . . 319
17. Rzetelna ocena ... . 320
17.1. Etyka polemiki .. . 320
17.2. O recenzowaniu . . 322
17.3. O poziomie doktoratów ... . 323
14
18. Uczniowie do mistrza . . 324
19. Wdzięczność za wyrazy uznania . 328
19.1. Podziękowanie za uczczenie zasług . . 328
19.2. Podziękowanie za doktorat h.c. Uniwersytetu Warszawskiego ... . 329
19.3. Podziękowanie za doktorat h.c. Uniwersytetu Poznańskiego . 331
19.4. Podziękowanie za honorowe prezesostwo III Polskiego Zjazdu Filozofcznego . 333
B. Z korespondencji rodzinnej . 334
1. Korespondencja z bratem stryjecznym – abpem Bolesławem Twardowskim . 334
2. Z listów do brata – Juliusza Twardowskiego ... . 339
3. Wymiana listów w sprawie córki – Marii (późniejszej Ajdukiewiczowej) 341
4. Listy do córki – Anieli Tomczak . . 342
5. Listy do wnuka – Andrzeja Tomczaka . 346
* * *
Bibliografa . 350
1. Prace Kazimierza Twardowskiego . 350
1.1. Tomy samodzielne . 350
1.2. Artykuły przytaczane w niniejszym tomie . 352
1.3. Inedita ... . 355
2. Prace o Kazimierzu Twardowskim ... . 356
2.1. Tomy samodzielne . 356
2.2. Artykuły przytaczane w niniejszym tomie . 358
3. Inne prace przytaczane w niniejszym tomie ... . 362
4. Tomy, w których zawarte są niektóre pozycje sub (2.2) i (3) ... 371
Wykaz ilustracji . 374
Indeks nazwisk .. 377
Przypisy ... . 385