Intencje a pragnienia i przekonania. Biblioteka Filozofii Nauki. Tom XVI

Przedmowa . 13
Wstęp .. 15
Zarys problematyki . 15
Cel pracy .. 21
Struktura rozprawy . 22
Część I. Spór o naturę intencji. Krytyczna analiza
wybranych redukcjonistycznych i antyredukcjonistycznych
koncepcji intencji . 27
Rozdział 1. Intencje jako pary pragnień i przekonań . 29
1. Model pragnieniowo-przekonaniowy 30
1.1. Davidsonowskie ujęcie intencji towarzyszących intencjonalnym
działaniom .. 30
1.2. Redukcjonistyczne koncepcje intencji prospektywnych ... 33
1.3. Przyczynowa teoria działania intencjonalnego .. 35
1.4. Wyzwanie Davidsona 36
2. Krytyczna analiza modelu pragnieniowo-przekonaniowego 38
2.1. Intencje jako stany redukowalne do pragnień i przekonań 38
2.2. Pragnienia a pronastawienia .. 39
2.3. Davidsonowska koncepcja racji a Hume’owska teoria motywacji ... 41
2.4. Racjonalność działań intencjonalnych . 42
2.5. Krytyka Davidsonowskiego ujęcia racji działań .. 46
2.6. Zarzuty pod adresem redukcjonistycznych ujęć intencji
prospektywnych . 47
3. Podsumowanie ... 49
Rozdział 2. Intencje jako sądy bezwarunkowe ... 53
1. Davidsonowska koncepcja zamierzeń jako sądów bezwarunkowych . 54
1.1. Intencje prospektywne a czyste zamierzenia 54
1.2. Zamierzenia a przekonania ... 56
1.3. Zamierzenia a pragnienia 58
1.3.1. Pragnienia jako sądy warunkowe .. 58
1.3.2. Intencje jako sądy bezwarunkowe . 60
2. Krytyczna analiza Davidsonowskiej koncepcji intencji . 61
2.1. Stany zamierzania a sądy wartościujące 62
2.2. Davidsonowskie ujęcie intencji a model przekonaniowy .. 62
2.3. Działanie a sąd bezwarunkowy 64
2.4. Zarzuty Michaela Bratmana .. 64
2.4.1. Zarzut z sytuacji Buridanowskiej .. 65
2.4.2. Zarzut z pogwałcenia zasady aglomeratywności . 66
2.5. Intencje a sądy jednostkowe i ogólne ... 68
2.6. Zamiary a przekonania wartościujące .. 70
3. Podsumowanie ... 71
Rozdział 3. Intencje jako przekonania autoreferencyjne .. 75
1. Kognitywizm w kwestii rozumu praktycznego 76
2. Intencje jako samospełniające się oczekiwania 79
2.1. G. E. M. Anscombe o relacji między wiedzą a intencjonalnymi
działaniami . 79
2.2. Pragnienie samowiedzy a samoprzewidywanie działań ... 81
2.3. Zarzuty pod adresem J. D. Vellemana koncepcji intencji .. 83
2.3.1. Samospełniające się przewidywania niebędące intencjami 83
2.3.2. Oczekiwania wystąpienia skutków ubocznych ... 84
2.3.3. Zarzut z myślenia życzeniowego .. 84
3. Intencje jako przekonania pragnieniopodobne 85
3.1. Działania racjonalne a przekonania o działaniu 86
3.2. Setiyi krytyka koncepcji G. E. M. Anscombe i D. Davidsona .. 88
3.3. Intencje jako przekonania pragnieniopodobne .. 89
3.4. Zarzuty pod adresem koncepcji intencji Kierana Setiyi ... 91
3.4.1. Obrona Davidsonowskiego ujęcia relacji między
działaniami a przekonaniami 92
3.4.2. Czy związek między działaniem a przekonaniem
ma charakter konieczny? ... 92
3.4.3. Kierunek dopasowania pragnień i przekonań ... 94
4. Porównanie przekonaniowej koncepcji intencji J. D. Vellemana
i K. Setiyi 95
5. Odrzucenie przekonaniowego modelu intencji 96
5.1. Zarzut z myślenia życzeniowego .. 97
5.2. Przekonania jako stany o kierunku dopasowania umysł-do-świata . 99
5.3. Woluntaryzm doksastyczny w kwestii nabywania przekonań .. 99
5.4. Wolitywna ingerencja w proces nabywania przekonań i intencji . . 101
5.5. Zamierzenia jako nieracjonalne przekonania nabywane w sposób
życzeniowy . 102
5.6. Model przekonaniowy a zamierzenia podjęcia działań trudnych . . 104
5.7. Zamierzenia a zamierzenia usiłowania podjęcia działania
trudnego ... 105
5.8. Silny warunek przekonania a działania trudne . 108
6. Podsumowanie .. 110
Dodatek 1. Silny warunek przekonania: analiza szczegółowa ... 113
A. Interpretacja SWP jako koniecznego warunku przypisania intencji . 114
B. Interpretacja SWP jako warunku racjonalności intencji ... 116
I. Wąskozakresowe normy racjonalności ... 116
II. Szerokozakresowe normy racjonalności .. 117
C. Zarzuty pod adresem SWP ... 117
D. Precyzacja SWP . 119
I. SWP w interpretacji probabilistycznej 119
II. Słaby warunek przekonania 120
III. Prawdopodobieństwo a SWP .. 122
IV. Przekonania a stopnie pewności 124
V. SWP a przekonania częściowe .. 126
E. Michaela Bratmana krytyka SWP .. 128
F. Zakończenie 129
Rozdział 4. Intencje jako praktyczne zobowiązania do działania . 133
1. Michael Bratman przeciwko redukcjonistycznym ujęciom intencji .. 134
1.1. Priorytetowy charakter analizy zamierzeń podjęcia
przyszłych działań .. 134
1.2. Intencje jako zobowiązania do działania ... 135
1.3. Intencje a dominujące pragnienia 136
1.4. Intencje a racjonalne planowanie działań .. 137
1.5. Intencje a wymogi racjonalności . 139
2. Eksperyment myślowy z symultaniczną grą komputerową . 140
2.1. Prezentacja Bratmanowskiego eksperymentu myślowego 141
2.2. Intencje a pragnienia* kierujące .. 142
2.3. Intencje prospektywne a intencje przyświecające intencjonalnym
działaniom . 143
3. Krytyka Michaela Bratmana teorii intencji .. 145
3.1. Normy racjonalności jako normy dopuszczające wyjątki . 145
3.2. Zarzut z ekwiwokacji terminu „racjonalny” 146
3.3. Normy racjonalności zamierzeń jako normy pro tanto .. . 148
3.4. Normy racjonalności pragnień* kierujących i intencji ... 148
3.5. Odrzucenie Bratmanowskiego funkcjonalizmu normatywnego . . 152
3.5.1. Racjonalność sprawcy: zakładana a priori czy wykazywana
a posteriori? . 152
3.5.2. Zamiary i usiłowania racjonalnego oraz nieracjonalnego
sprawcy . 153
3.5.3. Funkcjonalizm normatywny versus czysty normatywizm
i czysty funkcjonalizm 155
4. Podsumowanie .. 158
Dodatek 2. Normy racjonalności zamierzeń: analiza szczegółowa ... 161
A. Warunek spójności wewnętrznej intencji ... 161
B. Warunek spójności intencji z przekonaniami 162
C. Zasada aglomeratywności zamierzeń ... 164
D. Warunek spójności środków i celu . 168
E. Podsumowanie .. 171
Podsumowanie Części I 175
Część II. Intencje a pragnienia i przekonania. W stronę
deontycznego modelu intencji ... 177
Wprowadzenie do Części II .. 179
1. Struktura rozważań .. 179
2. Co odróżnia intencje od pragnień? . 181
2.1. Przedmiot pragnień i zamierzeń . 181
2.2. Relacja pragnień i zamierzeń do intencjonalnych działań 182
2.3. Rozstrzygający charakter powzięcia pewnego zamierzenia ... 184
2.4. Spontaniczność pragnień, stabilność zamierzeń 185
2.5. Planowanie i deliberacja praktyczna .. 185
2.6. Związek pragnień i zamierzeń z przekonaniami 186
2.7. Normy racjonalności ... 186
3. Argumenty na rzecz ujęcia redukcjonistycznego . 187
Rozdział 5. Wybrane koncepcje stanów pragnieniowych 191
1. Treść, modalność, warunki poprawności i spełnienia . 191
2. Hedonistyczna koncepcja pragnień 193
2.1. Krytyka koncepcji hedonistycznej 194
2.2. Wady ujęcia intencji jako pragnień w świetle teorii
hedonistycznej .. 195
3. Motywacyjna koncepcja pragnień .. 197
3.1. Krytyka koncepcji motywacyjnej . 198
3.1.1. Zarzut z niemożności konceptualizacji pragnień samoistnego
zaistnienia stanów rzeczy .. 198
3.1.1.1. Pragnienia urzeczywistnienia stanów rzeczy
a pragnienia podjęcia działań 198
3.1.1.2. Pragnienia a życzenia .. 200
3.1.1.3. Pragnienia jako stany motywujące w sensie szerokim ... 200
3.1.1.4. Pragnienia jako zamaskowane dyspozycje do działania. . 201
3.1.1.5. Motywacja aktualna a motywacja kontrfaktyczna .. 203
3.1.2. Zarzut z niemożności ugruntowania różnicy między
pragnieniami a nawykami . 203
3.1.3. Zarzut z niemożności wyjaśnienia roli pragnień
w procedurze racjonalizacji działań . 203
3.2. Wady ujęcia intencji jako pragnień w świetle teorii motywacyjnej. 205
3.2.1. Intencje jako dyspozycje do działania . 205
3.2.2. Intencje jako pragnienia w sensie szerokim 206
4. Aksjologiczna koncepcja pragnień . 207
4.1. Krytyka doksastycznej i niedoksastyczno-treściowej odmiany
koncepcji aksjologicznej . 211
4.2. Wady ujęcia intencji jako pragnień w świetle teorii
aksjologicznej .. 213
5. Podsumowanie .. 215
Rozdział 6. Pragnienia jako nastawienia wartościujące .. 217
1. Aksjologiczna, nastawieniowa i niedoksastyczna koncepcja pragnień ... 217
2. Charakterystyka stanów pragnieniowych w ujęciu aksjologicznym . 221
2.1. Przedmiot pragnień 221
2.2. Warunki spełnienia i poprawności 222
2.3. Kierunek dopasowania . . 223
2.4. Pragnienia a normy racjonalności 228
2.5. Pragnienia a deliberacja praktyczna .. 228
2.6. Pragnienia a motywacja do działania . 229
3. Koncepcja aksjologiczna a konkurencyjne teorie pragnień . 232
4. Podsumowanie .. 234
Rozdział 7. Intencje jako nastawienia deontyczne .. 235
1. Intencje na gruncie koncepcji deontycznej .. 235
1.1. Modalność, kierunek dopasowania, warunki spełnienia
i poprawności .. 236
1.2. Treść zamierzeń . . 238
1.2.1. Rodzaje zamierzeń: proste i wzbogacone o komponent
planu ... 238
1.2.2. Własne działania jako przedmiot zamierzeń ... 239
2. Intencje a imperatywy 240
2.1. Kierunek dopasowania przekonań i zamierzeń . 241
2.2. Intencje a wydanie imperatywu skierowanego do samego siebie . . 242
2.3. Intencje a akceptacja imperatywu skierowanego do
samego siebie .. 244
3. Optatywne i deontyczne koncepcje pragnień 246
3.1. Neila Roughley’a optatywna koncepcja zamierzeń .. 246
3.2. Frederica Laurii koncepcja pragnień jako nastawień
deontycznych ... 249
3.3. Deontyczna koncepcja intencji a optatywne/deontyczne ujęcia
pragnień ... 250
4. Podsumowanie .. 252
Rozdział 8. Intencje a pragnienia* kierujące działaniami i usiłowaniami . . 255
1. Intencje a pragnienia* kierujące ... 256
1.1. Pragnienia* w świetle Michaela Bratmana teorii intencji . 257
1.2. Pragnienia* jako nastawienia deontyczne .. 258
1.3. Intencje a zamierzenia usiłowania 262
1.4. Intencje a usiłowania ... 264
1.5. Intencje prospektywne a intencje towarzyszące intencjonalnym
działaniom . 265
1.6. Intencje jako stany umożliwiające sprawczą samokontrolę ... 266
2. Podsumowanie .. 267
Rozdział 9. Intencje a przekonania o działaniu . 269
1. Ewidencjonistyczny model nabywania przekonań o działaniu .. 270
2. Walory modelu ewidencjonistycznego .. 272
2.1. Zalety przekonaniowej koncepcji intencji .. 272
2.2. Asercja i paradoks Moore’a .. 275
2.3. Normy racjonalności intencji 276
2.3.1. Normy racjonalności a zamierzenia podjęcia
działań trudnych . 277
2.3.2. Paradoks kalendarza ... 278
2.3.3. Normy racjonalności zamierzeń jako normy pro tanto . 279
2.3.4. Zamiary urzeczywistnienia tego, co niemożliwe 281
2.3.5. Spójność etyczna a normy racjonalności intencji ... 283
2.4. Planowanie działań w świetle modelu ewidencjonistycznego . 284
2.5. Nabywanie przekonań o działaniu na gruncie modelu
ewidencjonistycznego ... 285
2.6. Związek intencji i przekonań o działaniu: konieczny
czy przygodny? . 287
2.7. Wiedza praktyczna o działaniach intencjonalnych .. 289
2.7.1. Działania rozciągnięte w czasie .. 290
2.7.2. Działania intencjonalne a minimalizm G. E. M. Anscombe . . 291
2.7.3. O praktycznym charakterze wiedzy (nie)obserwacyjnej . 292
3. Podsumowanie .. 293
Rozdział 10. Intencje a nastawienia wartościujące .. 295
1. Intencje a nastawienia wartościujące ... 296
1.1. Rozumowanie praktyczne: od pragnień do działań .. 296
1.2. Dyspozycje do działania versus dyspozycje do zamierzania ... 297
2. Intencje a namysł praktyczny .. 298
2.1. Akty podjęcia decyzji a zamierzenia .. 299
2.2. Doksastyczno-nieewaluatywny model namysłu praktycznego 300
2.3. Doksastyczno-ewaluatywny model namysłu praktycznego ... 301
2.4. Niedoksastyczny model namysłu praktycznego 302
2.5. Namysł praktyczny a rozważania teoretyczne .. 304
2.6. Rola pragnień, przekonań i intencji w strukturze namysłu
praktycznego ... 305
2.6.1. Namysł praktyczny a nastawienia wartościujące 306
2.6.2. Rola przekonań w deliberacji praktycznej . 306
2.6.3. Rozumowanie instrumentalne ... 308
2.6.4. O możliwości nabycia zamiaru na drodze
niedeliberatywnej 309
2.7. Racje na rzecz powzięcia zamiaru a racje na rzecz
podjęcia działania ... 311
Podsumowanie Części II ... 315
1. Model deontyczny a dezyderaty adekwatnej koncepcji intencji . 315
2. Obalenie argumentów na rzecz redukcjonistycznego ujęcia
intencji 317
3. Wyniki analiz ... 318
Zakończenie ... 321
Bibliografa 323
Indeks 345