Integracja europejska. Seria: Studia i analizy

Opis książki:

Książka Integracja europejska, która ukazuje się w serii krakowskiego Ośrodka Myśli Politycznej, jest cenną i godną polecenia publikacją przede wszystkim dla tych czytelników, którzy chcieliby pogłębić wiedzę o Unii Europejskiej oraz poszerzyć znajomość europejskiej problematyki. Różnorodność autorów i prezentowanych przez nich tematów gwarantuje, że integracja europejska nie zostanie zawężona tylko do kwestii gospodarczych. Jest ona bowiem oglądana z perspektywy filozoficznej, historycznej, politycznej, kulturowej i instytucjonalnej. A takie podejście służy wszechstronnemu przyjrzeniu się integracji europejskiej, która jest nie tylko zjawiskiem wielowątkowym, ale i wielobarwnym. Dla młodych ludzi, którzy jeszcze nie mieli okazji zetknąć się z tym zagadnieniem, integracja europejska może stać się przygodą na całe życie. Temat jednoczącej się Europy odsyła do przeszłości, ale wyznacza także kierunek ku przyszłości. Jesteśmy świadkami historycznego procesu tworzenia się nowego wymiaru Europy, już nie tylko zachodnioeuropejskiego, ale ogólnoeuropejskiego, w którego budowaniu także nam przypada wielka rola. Od wiedzy naszego społeczeństwa i od stopnia uświadomienia mu stawki w tej grze będzie zależeć utożsamienie się z procesem integracji europejskiej lub jej odrzucenie. Dlatego zamiast wymieniać korzyści i zagrożenia wynikające z członkostwa Polski w Unii Europejskiej, mówię o szansach i wyzwaniach stojących przed nami, o wspólnym tworzeniu Europy, bez podziałów na Wschodnią i Zachodnią.

Do tej pracy potrzebni są ludzie zaangażowani i przepełnieni entuzjazmem, otwarci na dialog i spotkania z tymi, którzy nadal wątpią w sens budowania Europy. Na nich będzie spoczywało zadanie przekonania wątpiących. Pierwsi jej architekci potrafili własnym entuzjazmem porwać innych i uczynić z pojednania niemiecko-francuskiego po II wojnie światowej spoiwo dla przyszłej Europy.

Zgromadzone w książce artykuły ukazują wiele aspektów integracji europejskiej, a przede wszystkim dowodzą, że jest ona integracją polityczną. Dla mnie jest ona pojęciem politycznym, którego źródła znajdujemy w deklaracji Roberta Schumana. Jean Monnet, pierwszy przewodniczący Wysokiej Władzy Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali, powiedział: "Mnie nie interesuje węgiel i stal, mnie interesuje Europa".

W 1954 roku podjęto próby zorganizowania Europy politycznej poprzez powołanie Wspólnoty Politycznej i Europejskiej Wspólnoty Obronnej. Próby te zakończyły się fiaskiem, bo było na nie za wcześnie, ale dowiodły, że wspólnotom od chwili ich powstania przyświecał cel polityczny. Integracji gospodarczej towarzyszyła nieustannie motywacja polityczna, która w 1992 roku przyniosła podpisanie traktatu w Maastricht. Traktat ten powołał do życia, będącą tworem politycznym, Unię Europejską, której II filar określa Wspólną Politykę Zagraniczną i Bezpieczeństwa.

Dlatego uważam, że jakkolwiek integracja gospodarcza jest ważna, jest jednak tylko środkiem prowadzącym do celu, którym jest integracja polityczna. A w centrum tego pojęcia znajduje się człowiek - Europejczyk. W moich rozważaniach nie może zabraknąć jeszcze jednego tematu, który jest ważny z perspektywy toczącej się dyskusji o kształcie Unii Europejskiej. W debatach temu poświęconych często spotykamy sformułowania dotyczące integracji europejskiej i integracji Europy. Są to dwa, nieco różniące się od siebie pojęcia. Integracja europejska to określenie powstałe w kontekście "zimnej wojny" - oznacza integrację części Europy przeciwstawiającą się satelizacji Europy Wschodniej. Integracja ta, obejmująca początkowo sześć państw członkowskich, a obecnie piętnaście, dotyczy poszerzania Wspólnoty z zachowaniem pojęcia ograniczonej Europy. Nie uwzględniała ona koncepcji Europy w znaczeniu szerokim. Proces miał charakter zachodnioeuropejski. Dopiero zmiany w Europie po 1989 roku, upadek berlińskiego muru, szansa rozszerzenia Unii Europejskiej na część pominiętą w koncepcji integracji europejskiej nadały procesowi zjednoczeniowemu nowy wymiar - integracji Europy. W ten sposób został otwarty nowy etap w budowaniu "wspólnej" Europy. W czasie debaty o integracji europejskiej nie można dopuścić do utrwalania się lęków i stereotypów, które te lęki wyzwalają. Wynikają one z braku informacji. Integracja Polski z Unią Europejską wyzwala lęk u tych, dla których jest ona zamachem na suwerenność i narodową tożsamość. Niezbędne jest więc ustawienie tych problemów w należnej im hierarchii. Mówienie w Polsce o możliwości ograniczenia suwerenności jest niebezpieczne, bo ożywia się wówczas demony z przeszłości, które przywołują czasy, gdy tej suwerenności nie mieliśmy. Dlatego rozgraniczyłbym tutaj dwa problemy: utratę suwerenności wskutek rozbiorów, okupacji i agresji oraz ograniczenie suwerenności w pewnych dziedzinach, przyjęte przez państwa członkowskie na drodze demokratycznego konsensusu. Zrzeczenie się części suwerenności przez państwa członkowskie Unii Europejskiej nie jest utratą suwerenności, ale jej wspólnym zarządzaniem. Jeszcze jedna uwaga na temat suwerenności, którą często myli się z tożsamością narodową. Jakkolwiek pojęcie ograniczenia czy wspólnego zarządzania suwerennością jest wpisane w logikę Unii Europejskiej, niemniej tożsamość narodowa jest przez tę Unię respektowana. Unia nigdy nie starała się zmieniać tożsamości państw członkowskich ani wpływać na nią. Suwerenność jest pojęciem prawno-politycznym, a tożsamość kategorią społecz-no-kulturową i nie można tych dwóch pojęć mieszać ani też ze sobą łączyć.

Pod koniec tych kilku refleksji warto zastanowić się nad najważniejszym wyzwaniem, przed którym stoi Unia Europejska, a które nas bezpośrednio dotyczy, czyli nad jej poszerzeniem. Od dawna już powtarzam tezę, że poszerzenie Unii nie oznacza jej osłabienia ani rozwodnienia. Proces ten otwiera perspektywy dla Europy, pogłębia jej jedność, wreszcie konsoliduje budowlę, której wznoszenie rozpoczęto w 1950 roku. Można zaryzykować twierdzenie, że gdyby nie podział jałtański, to takie państwa, jak Polska, Czechosłowacja czy Węgry, weszłyby do grona założycieli Wspólnoty. Gwarantowała im to tradycja demokratyczna i rozwój gospodarczy. Europa "szóstki" była zalążkiem Europy, ale nie była Unią Europejską. Europa "piętnastki" otwiera perspektywę na Europę, w której zatarty zostanie podział na Europę Wschodnią i Zachodnią. Europa powiększona do dwudziestu lub więcej państw będzie uwieńczeniem procesu budowania jednej Europy - Europy dla wszystkich.

Naszym pragnieniem jest wejście do Unii silnej, spójnej i sprawnie działającej.

Tylko Europa, która naprawdę realizuje zasadę solidarności europejskiej i nie jest tworem wyłącznie gospodarczym, może sprostać wyzwaniu poszerzenia się na nowe demokracje z Europy Środkowej i Wschodniej.

Książka "Integracja europejska. Seria: Studia i analizy" - Miłowit Kuniński (red.) - oprawa miękka - Wydawnictwo Ośrodek Myśli Politycznej, Księgarnia Akademicka.