Ilustrowany przewodnik po Polsce stalinowskiej. Tom 1

Opis książki:

Polski stalinizm jest już historią. Jesteśmy coraz dalej od tej niewiarygodnej, ciemnej epoki i coraz trudniej uwierzyć, że naprawdę się nam zdarzyła, przynosząc degradację życia w każdej, czy prawie każdej, dziedzinie. Dziesiątki naukowców i badaczy, literatów i publicystów zadaje sobie pytania: czym był w istocie polski stalinizm i jak było możliwe podobne zniewolenie indywidualnego człowieka i całych narodów, jak było możliwe owo opętanie milionów wolnych i niezależnych ludzi przeciw nim samym, jak była możliwa w naszej najnowszej historii, w XX wieku, konstrukcja samoniszczących mechanizmów społecznych i psychologicznych, składających miliony rąk do niechcianych oklasków. Mimo wielu prób wyjaśnienia definicja stalinizmu nie została dotychczas sformułowana. Nie ma przekonywającej odpowiedzi na pytanie, czy winien był człowiek, czy może winni byli ludzie... Po co więc powstała ta praca, obciążona ryzykiem niedoskonałości, błędu przeoczenia czy wręcz niezrozumienia Zapis tamtego czasu końca lat czterdziestych i początku pięćdziesiątych notuje różne obrazy: zbrodni, ludzkiego bólu i tragedii, łez i nieszczęścia, lecz równolegle ludzkiego entuzjazmu, dumy, zbiorowego przeżycia i wzruszenia. Notuje nie znane chyba w historii marnotrawstwo, korupcję, nepotyzm i pauperyzację wraz z rzadkim w dziejach wysiłkiem zbiorowym i apologią pracy. Notuje upadek nauki, kultury i sztuki, pokazując jednocześnie sukcesy oświaty i wychowania. W naszej polskiej rzeczywistości historyczna definicja epoki stalinizmu wydaje się jeszcze dzisiaj tak trudna i tak złożona, że miast łączyć, dzieli Polaków. Po co więc powstała ta praca W intencji autorów po to, by owa nieobecna dotychczas, tak sporna, aż wywołująca konflikty, definicja polskiego stalinizmu jednak powstała, skoro nie można inaczej przez szczegółowe opisanie. Aby ci, którzy mieli szczęście nie poznać, nie widzieć i nie słyszeć tej epoki, tyleż bolesnej, ile wstydliwej mogli dzisiaj prześledzić jej zdarzenia w zapisie autentycznym, zarówno w obszarze faktów kalendarycznych, jak i prawdziwej, wiernej ilustracji, dokumentu, tytułu prasowego czy współczesnej anegdoty. Aby mogli wsłuchać się w jej język, jej frazeologię, jej argumentację, taką jaką słyszeli współcześni. W tym właśnie zapisie, w tej formie ilustrowanego przewodnika, to co dzisiaj wydaje się niewiarygodne, co wydaje się wręcz niemożliwe, w szerokim kontekście faktów brzmi najpełniej i najprawdziwiej. Albowiem stalinizm to nie tylko mrok więzień, w których zamknięto tysiące, to nie tylko łomot do drzwi paraliżujący do dzisiaj jeszcze żywym strachem, druty obozów pracy dla niepokornych i niewygodnych, zbrodnie sądowe bezpieki i dziesiątki tysięcy anonimowych polskich mogił zrównanych z ziemią, by nie pozostał ślad hańby oprawców, to nie tylko łzy przesiedlonych, rozpacz pozbawionych majątku, gniew ludzi, którym przetrącono życie to ślad w każdej najmniejszej sprawie codziennej. To wszechobecność i wszechingerencja systemu ludowej sprawiedliwości i porządku w każdy zakamarek ludzkiej działalności i ludzkiej myśli. Nie jest intencją autorów ocena tej epoki, jej twórców i pretorianów, ideologów i piewców. Intencją autorów jest jedynie, jeśli to możliwe, pozaemocjonalny i wierny zapis zdarzeń, słów i obrazów. Być może dlatego zabraknie w tej pracy niejednego ważnego nazwiska, nazwiska kata czy ofiary, nazwiska oszusta czy oszukanego. To zrozumiałe, gdy zważyć, że praca ta próbuje objąć spojrzeniem cały obszar tych lat, w których każdy mógł się stać ofiarą, a jakże często stać się współwinnym nieprawości. Nie ma jednak takiej formuły zwięzłości, która pozwoliłaby na zapisanie wszystkiego, co się wówczas wydarzyło. Być może zresztą te fakty i te nazwiska pojawią się w kolejnych tomach przewodnika po czasie polskiego stalinizmu. Po co więc powstała ta książka Autorzy wierzą, że powstała także po to, by notując zapomniane, a często nieznane fakty, ujawnić kryjący się w nich mechanizm stalinowskiego zniewolenia człowieka i narodu, by odpowiadając na pytanie, co się naprawdę zdarzyło, udzielić choćby części odpowiedzi na pytanie, jak to było możliwe... Autorzy chcą wierzyć, że ten zapis może i powinien stać się podstawą publicznej analizy stalinizmu, koszmarnego snu dziejów polskich mijającego wieku. Snu, z którego, jak się zdaje, wielu jeszcze nie zdołało się przebudzić. Wierzymy, że ta praca im w tym dopomoże. Dariusz Baliszewski Warszawa, marzec 1999 Andrzej Krzysztof Kunert

Książka "Ilustrowany przewodnik po Polsce stalinowskiej. Tom 1" - Dariusz Baliszewski, Andrzej K. Kunert - oprawa twarda - Wydawnictwo Naukowe PWN.