Horyzontalny wymiar praw konstytucyjnych

Od autora 9
Wstęp 11
I. PRAWA KONSTYTUCYJNE W STOSUNKACH HORYZONTALNYCH
1. Uwagi wstępne 17
2. Analiza pojęcia „prawa konstytucyjne” 18
2.1. Prawo konstytucyjne w znaczeniu podmiotowym i przedmiotowym 18
2.2. Prawa konstytucyjne a wolności konstytucyjne 24
2.3. Typologia praw konstytucyjnych 28
3. Analiza pojęcia „stosunek horyzontalny” 33
3.1. Ogólna charakterystyka stosunku horyzontalnego 33
3.2. Podstawowe zasady rządzące stosunkiem horyzontalnym 36
4. Kształtowanie się warunków rozwoju idei horyzontalnego działania praw konstytucyjnych 43
4.1. Zacieranie granicy między tym, co publiczne, i tym, co prywatne 43
4.2. Ewolucja funkcji i zadań państwa 49
4.3. Ewolucja treści i funkcji konstytucji 52
4.4. Ewolucja treści i funkcji praw konstytucyjnych 55
4.5. Ewolucja sposobu konstytucjonalizacji praw jednostki 57
5. Wnioski 60
II. MODELE HORYZONTALNEGO DZIAŁANIA PRAW KONSTYTUCYJNYCH
1. Uwagi wstępne 63
2. Model bezpośredniego horyzontalnego działania praw konstytucyjnych 67
2.1. Model unmittelbare Drittwirkung w Niemczech 67
2.1.1. Podstawy konstytucyjne 67
2.1.2. Rozwój modelu w orzecznictwie sądowym 76
2.1.3. Ocena modelu w doktrynie prawa 83
2.2. Model constitutional action w Irlandii 86
2.2.1. Podstawy konstytucyjne 86
2.2.2. Rozwój modelu w orzecznictwie sądowym 88
2.2.3. Ocena modelu w doktrynie prawa 95
2.3. Ogólna charakterystyka modelu w ujęciu porównawczym 96
3. Model pośredniego horyzontalnego działania praw konstytucyjnych 100
3.1. Model mittelbare Drittwirkung w Niemczech 100
3.1.1.Podstawy konstytucyjne 100
3.1.2. Rozwój modelu w orzecznictwie sądowym 102
3.1.3. Ocena modelu w doktrynie prawa 113
3.2. Model indirect horizontal application w RPA 116
3.2.1. Podstawy konstytucyjne 116
3.2.2. Rozwój modelu w orzecznictwie sądowym 120
3.2.3. Ocena modelu w doktrynie prawa 123
3.3. Ogólna charakterystyka modelu w ujęciu porównawczym 124
4. Model pozytywnych obowiązków państwa w zakresie ochrony praw jednostki w stosunkach horyzontalnych 126
4.1. Model Grundrechtliche Schutzpfl ichten des Staates w Niemczech 126
4.1.1. Podstawy konstytucyjne 126
4.1.2. Rozwój modelu w orzecznictwie sądowym 132
4.1.3. Ocena modelu w doktrynie prawa 148
4.2. Ogólna charakterystyka modelu 149
5. Model wymagający ustalenia działania państwa 151
5.1. Model state action w USA 151
5.1.1. Podstawy konstytucyjne 151
5.1.2. Rozwój modelu w orzecznictwie sądowym 153
5.1.2.1. Orzeczenie Civil Rights Cases 153
5.1.2.2. Rozwój modelu na tle spraw dotyczących dyskryminacji rasowej 156
5.1.2.3. Ekspansja modelu w latach 40. i 50. XX w. 161
5.1.2.4. Regres rozwoju modelu w latach 70. XX w. 170
5.1.2.5. Podejście liberalne od lat 90. XX w. 181
5.1.2.6. Podsumowanie 182
5.1.3. Ocena modelu w doktrynie prawa 189
5.2. Model governmental action w Kanadzie 193
5.2.1. Podstawy konstytucyjne 193
5.2.2. Rozwój modelu w orzecznictwie sądowym 194
5.2.3. Ocena modelu w doktrynie prawa 199
5.3. Ogólna charakterystyka modelu w ujęciu porównawczym 201
6. Modele teoretyczne sformułowane w niemieckiej doktrynie prawa 203
6.1. Drei-Ebenen-Modell der Drittwirkung Roberta Alexy’ego 203
6.2. Zurechnungstheorie Jürgena Schwabego 206
7. Wnioski 208
III. ZAKRES HORYZONTALNEGO DZIAŁANIA PRAW KONSTYTUCYJNYCH
1. Uwagi wstępne 213
2. Pojęcie kolizji praw konstytucyjnych 214
3. Prawa konstytucyjne jako zasady (nakazy optymalizacyjne) 215
4. Zasada proporcjonalności i jej znaczenie dla zakresu horyzontalnego działania praw konstytucyjnych 218
5. Mechanizm ważenia wartości leżących u podstaw praw konstytucyjnych jako sposób wyznaczania zakresu horyzontalnego działania tych praw 224
5.1. Pojęcie wartości 224
5.2. Aksjologiczne podstawy konstytucji 227
5.3. Aksjologia konstytucyjnych praw i wolności jednostki 231
5.4. Zasady działania mechanizmu ważenia wartości 232
5.5. Zasada poszanowania konstytucyjnych praw i wolności jako naturalna metoda rozstrzygania kolizji praw konstytucyjnych 237
6. Stosowanie mechanizmu ważenia w poszczególnych modelach horyzontalnego działania praw konstytucyjnych 239
7. Wnioski 242
IV. HORYZONTALNY WYMIAR PRAW I WOLNOŚCI W KONSTYTUCJI RP
1. Uwagi wstępne 243
2. Problem horyzontalnego działania konstytucyjnych praw i wolności w pracach nad Konstytucją RP 245
2.1. Rozwiązania przyjęte w projektach konstytucyjnych 245
2.2. Dyskusja nad zasadnością zamieszczenia klauzuli horyzontalnego działania w Konstytucji RP 249
2.3. Wnioski dla wykładni przepisów konstytucyjnych 251
3. Regulacja praw i wolności w Konstytucji RP 255
3.1. Sposób regulacji konstytucyjnych praw i wolności 255
3.2. Podział konstytucyjnych praw i wolności 260
3.3. Podmioty konstytucyjnych praw i wolności 262
3.3.1. Zasada uniwersalności korzystania z konstytucyjnych praw i wolności 262
3.3.2. Obywatel jako podmiot konstytucyjnych praw i wolności 265
3.3.3. Szczególnie określone podmioty konstytucyjnych praw i wolności 268
3.3.4. Problem podmiotowości konstytucyjnej podmiotów realizujących funkcje władzy publicznej 270
3.3.5. Problem podmiotowości prawnokonstytucyjnej publicznych podmiotów gospodarczych 275
4. Bezpośrednie stosowanie konstytucji jako warunek horyzontalnego działania konstytucyjnych praw i wolności 283
4.1. Warunki, od których spełnienia zależy bezpośrednie stosowanie konstytucji 283
4.2. Ewolucja zasady bezpośredniego stosowania konstytucji w polskiej doktrynie prawa i orzecznictwie sądowym do 1997 r. 285
4.3. Przebieg prac nad przepisem konstytucyjnym statuującym zasadę bezpośredniego stosowania Konstytucji RP 299
4.4. Treść normatywna zasady bezpośredniego stosowania konstytucji w kształcie nadanym jej przez art. 8 ust. 2 Konstytucji RP 305
4.4.1. Zasada bezpośredniego stosowania konstytucji a zasada jej nadrzędności 305
4.4.2. Bezpośrednie stosowanie konstytucji na tle przepisów konstytucyjnych dotyczących stosowania innych aktów prawnych 307
4.4.3. Doktrynalne sposoby defi niowania pojęcia bezpośredniego stosowania konstytucji 312
4.5. Formy bezpośredniego stosowania konstytucji 317
4.5.1. Samoistne stosowanie konstytucji 317
4.5.2. Współstosowanie konstytucji i ustawy 329
4.5.3. Stosowanie kolizyjne konstytucji i ustawy 332
4.6. Wyjątki od zasady bezpośredniego stosowania konstytucji 340
4.7. Wnioski 343
5. Adaptacja modeli horyzontalnego działania konstytucyjnych praw i wolności w polskich realiach konstytucyjnych 345
5.1. Model bezpośredniego horyzontalnego działania praw konstytucyjnych 345
5.1.1. Warunki wstępne 345
5.1.2. Prawa i wolności w Konstytucji RP nadające się do bezpośredniego horyzontalnego stosowania 346
5.1.3. Podmioty prywatne jako podmioty zobowiązane do realizacji konstytucyjnych praw i wolności 349
5.1.4. Obowiązki będące korelatem konstytucyjnych praw i wolności 356
5.1.5. Konsekwencje naruszenia konstytucyjnych praw i wolności przez podmioty prywatne 359
5.1.6. Wnioski 370
5.2. Model pośredniego horyzontalnego działania praw konstytucyjnych 370
5.2.1. Warunki wstępne 370
5.2.2. Przenikanie wartości konstytucyjnych do prawa prywatnego w następstwie bezpośredniego stosowania Konstytucji RP 371
5.2.2.1. Podstawowe założenia mechanizmu promieniowania wartości konstytucyjnych 371
5.2.2.2. Znaczenie klauzul generalnych i innych zwrotów niedookreślonych 373
5.2.2.3. Współstosowanie konstytucji i ustaw jako sposób wypełniania treścią klauzul generalnych i innych zwrotów niedookreślonych 381
5.2.2.4. Sąd jako organ transponujący wartości konstytucyjne do prawa prywatnego 383
5.2.2.5. Kontrola sposobu przenikania wartości konstytucyjnych do prawa prywatnego 386
5.2.3. Wnioski 389
5.3. Model obowiązków ochronnych państwa w stosunkach horyzontalnych 390
5.3.1. Warunki wstępne 390
5.3.2. Państwo jako podmiot zobowiązany do realizacji konstytucyjnych praw i wolności jednostki 392
5.3.3. Pozytywny charakter obowiązku ochrony konstytucyjnych praw i wolności jednostki przez państwo 394
5.3.4. Obowiązek ochrony przez państwo słabszej strony stosunku horyzontalnego 399
5.3.5. Wnioski 403
5.4. Model wymagający ustalenia działania państwa 405
5.4.1. Warunki wstępne 405
5.4.2. Podmioty prywatne odpowiadające tak jak organy władzy publicznej 406
5.4.3. Podmioty prywatne realizujące zadania publiczne 408
5.4.4. Wnioski 413
6. Uwagi końcowe 414
Zakończenie 417
Wykaz skrótów 421
Wykaz skróconych nazw aktów prawnych 422
Wykaz orzeczeń 423
Bibliografia 433