Historia filozofii starożytnej. Tom 2. Platon i Arystoteles

UWAGI WSTĘPNE

PLATON I ARYSTOTELES

CZĘŚĆ PIERWSZA:
PLATON I ODKRYCIE PRZYCZYNY PONADZMYSŁOWEJ. «DRUGIE ŻEGLOWANIE»

SEKCJA PIERWSZA:
WIELKIE ZDERZENIE KULTURY «PISMA» I KULTURY «PRZEKAZYWANIA USTNEGO» ORAZ RÓŻNE SPOSOBY KOMUNIKOWANIA PRZEKAZU FILOZOFICZNEGO U PLATONA
I. PLATOŃSKA PRÓBA WYPOŚRODKOWANIA MIĘDZY «PISMEM» A «PRZEKAZEM USTNYM» ORAZ STRUKTURALNY ZWIĄZEK «PISMA» Z TYM CO «NIEPISANE»
1. Dlaczego do zrozumienia myśli Platona konieczne jest przezwyciężenie kryterium tradycyjnego i wypracowanie nowego; 2. Platońska ocena wartości pisma w Fajdrosie; 3. Świadectwa Platona zawarte w Liście VII; 4. Istotne elementy «nauk niepisanych» Platona przekazane przez tradycję pośrednią; 5. Jak należy rozumieć termin «ezo-teryczny» zastosowany do określenia niepisanej myśli Platona; 6. Znaczenie, doniosłość i cele pism platońskich; 7. «Pomoc», jaką pismom platońskim niesie tradycja pośrednia
II. WIELKIE PROBLEMY ZWIĄZANE Z INTERPRETACJĄ PLATONA ŁATWIEJSZE DO ROZWIĄZANIA W ŚWIETLE NOWYCH BADAŃ
1. Kwestia jedności i systemu w myśli Platona; 2. Problem ironii i jej funkcji w dialogach platońskich; 3. Rozstrzygająca kwestia «ewolucji» myśli Platona; 4. «Mit» i «logos» u Platona; 5. Wielość aspektów i zastosowań filozofii platońskiej

SEKCJA DRUGA:
METAFIZYCZNO-DIALEKTYCZNY SKŁADNIK MYŚLI PLATOŃSKIEJ
I. «DRUGIE ŻEGLOWANIE* JAKO PRZEJŚCIE OD FIZYCZNYCH BADAŃ PRESOKRATYKÓW DO POZIOMU METAFIZYCZNEGO
1. Konfrontacja z filozofami przyrody i stwierdzenie niespójności ich nauki; 2. Konfrontacja z Anaksagorasem i stwierdzenie niewystarczalności umysłu kosmicznego w takiej postaci, w jakiej został przezeń przedstawiony; 3. Wielka metafora «drugiego żeglowania» jako symbol dotarcia do tego co ponadzmysłowe; 4. Dwa etapy «drugiego żeglowania»: teoria idei i teoria zasad; 5. Trzy wielkie centra filozofii Platona: teoria idei, zasad i Demiurga
II. PLATOŃSKA TEORIA IDEI I NIEKTÓRE PROBLEMY Z NIĄ ZWIĄZANE
1. Kilka uściśleń odnośnie do terminu «idea» i jego znaczenia; 2. Metafizyczno-ontologiczne cechy idei; 3. Najważniejsza metafizyczna cecha idei: «jedność»; 4. Platoński dualizm jako wyraz transcendencji; 5. Wielki problem relacji między światem idei a światem rzeczy zmysłowych
III. «NIEPISANE NAUKI» O PIERWSZYCH I NAJWYŻSZYCH ZASADACH ORAZ ZWIĄZANE Z NIMI WIELKIE KONCEPCJE METAFIZYCZNE
1. Pierwsze zasady utożsamione z Jednym i Diadą tego co wielkie-i-małe; 2. Byt jako synteza (mieszanina) obydwu zasad; 3. Kategorialny podział rzeczywistości; Liczby idealne i liczbowa struktura rzeczywistości; Byty matematyczne
IV. METAFIZYKA W ŚWIETLE PROTOLOGII «NAUK NIEPISANYCH* ORAZ ALUZJE, JAKIE PLATON CZYNI DO NAUKI O ZASADACH
1. Odsetki o Dobru spłacone przez Platona w Państwie i niespłacony dług; 2. Parmenides i jego znaczenie; 3. Ontologia najwyższych rodzajów w Sofiście i metafora «ojcobójstwa Parmenidesa»; 4. Wielkie metafizyczne tezy Fileba: dwubiegunowa struktura rzeczywistości, cztery najwyższe rodzaje oraz najwyższa Miara jako Absolut
V. NAUKA O DEMIURGU I KOSMOLOGIA
1. Miejsce świata fizycznego w kręgu rzeczywistości według Platona; 2. Demiurg i jego rola metafizyczna; 3. Materialna zasada świata zmysłowego, jego rola metafizyczna i związek z Diadą; 4. «Jedno» jako cecha charakteryzująca działanie Demiurga; 5. Stwórcze działanie platońskiego Demiurga pojęte w wymiarze helleńskim; 6. Demiurg (a nie idea Dobra) jest Bogiem Platona
VI. GNOZEOLOGIA I DIALEKTYKA
1. Anamneza jako źródło i warunek poznania w Menonie; 2. Potwierdzenie nauki o anamnezie w następnych dialogach; 3. Stopnie poznania zarysowane w Państwie; 4. Dialektyka; 5. Protologiczne osadzenie dialek-tyki na jedności i wielości
VII. KONCEPCJA SZTUKI I RETORYKI
1. Sztuka jako odejście od bytu i prawdy; 2. Retoryka jako zafałszowanie prawdy

SEKCJA TRZECIA:
ETYCZNO-RELIGIJNO-ASCETYCZNY SKŁADNIK MYŚLI PLATOŃSKIEJ ORAZ JEGO ZWIĄZKI Z PROTOLOGIĄ «NAUK NIEPISANYCH»
I. ZNACZENIE MISTYCZNO-RELIGIJNO-ASCETYCZNEGO SKŁADNIKA PLATONIZMU
II. NIEŚMIERTELNOŚĆ DUSZY, JEJ POZAZIEMSKIE LOSY I REINKARNACJA
1. Dowody nieśmiertelności duszy; 2. Eschatologiczne losy duszy; 3. Metempsychoza
III. NOWA ASCETYCZNA MORALNOŚĆ
1. Dualizm antropologiczny i znaczenie związanych z nim paradoksów; 2. Uporządkowanie i osadzenie nowej skali wartości; 3. Platoński antyhedonizm; 4. Oczyszczenie duszy, cnota i poznanie
IV. MISTYKA PRZYJAŹNI I MIŁOŚCI
1. Przyjaźń (philia) i «Pierwszy Przyjaciel»; 2. «Miłość platoniczna»
V. PLATON PROROKIEM?
VI. ETYCZNO-RELIGIJNY SKŁADNIK MYŚLI PLATOŃSKIEJ I JEGO POWIĄZANIA Z PROTOLOGIĄ «NAUK NIEPISANYCH»

SEKCJA CZWARTA:
POLITYCZNY SKŁADNIK PLATONIZMU I JEGO ZWIĄZKI Z PROTOLOGIĄ «NAUK NIEPISANYCH»
I. WAGA I ZNACZENIE POLITYCZNEGO SKŁADNIKA PLATONIZMU
1. Stwierdzenia Listu VII; 2. Różnica między platońską i współczesną koncepcją polityki
II. POLITEIA, CZYLI KONSTRUOWANIE PAŃSTWA IDEALNEGO
1. Perspektywy odczytywania Państwa; 2. Państwo doskonałe i odpowiadający mu typ człowieka; 3. System wspólnoty życia wojowników i wychowanie kobiety w państwie idealnym; 4. Filozof a państwo idealne; 5. Wychowanie filozofów w idealnym państwie i «największa wiedza»; 6. Państwa zdeprawowane i odpowiadające im typy ludzi; 7. Państwo, szczęście ziemskie i pozaziemskie; 8. Państwo we wnętrzu człowieka
III. POLITYK, PRAWO PISANE I USTROJE
1. Problem w Polityku; 2. Formy możliwych ustrojów; 3. «Sprawiedliwy środek» i sztuka polityki
IV. «PAŃSTWO DRUGIE» Z PRAW
1. Cel Praw i ich relacja do Państwa; 2. Kilka podstawowych koncepcji z Praw
V. POLITYCZNY SKŁADNIK MYŚLI PLATOŃSKIEJ I JEGO ZWIĄZKI Z PROTOLOGIĄ «NAUK NIEPISANYCH»

SEKCJA PIĄTA:
PODSUMOWANIE MYŚLI PLATOŃSKIEJ
I. «MIT JASKINI» JAKO SYMBOL WSZYSTKICH PODSTAWOWYCH SKŁADNIKÓW MYŚLI PLATONA
II. KILKA SZCZYTOWYCH OSIĄGNIĘĆ MYŚLI PLATONA, KTÓRE POZOSTAŁY PUNKTAMI ODNIESIENIA W DZIEJACH MYŚLI ZACHODNIEJ

CZĘŚĆ DRUGA:
ARYSTOTELES I SYSTEMATYZACJA WIEDZY FILOZOFICZNEJ

SEKCJA PIERWSZA:
RELACJE MIĘDZY ARYSTOTELESEM I PLATONEM. KONTYNUACJA «DRUGIEGO ŻEGLOWANIA»
I. WPROWADZENIE KRYTYCZNE: METODA HISTORYCZNO-GENETYCZNA I WSPÓŁCZESNA INTERPRETACJA MYŚLI ARYSTOTELESOWSKIEJ
II. PODSTAWOWE PODOBIEŃSTWA MIĘDZY ARYSTOTELESEM I PLATONEM: KONTYNUACJA «DRUGIEGO ŻEGLOWANIA»
III. PODSTAWOWE RÓŻNICE MIĘDZY ARYSTOTELESEM I PLATONEM

SEKCJA DRUGA:
METAFIZYKA I NAUKI TEORETYCZNE
I. METAFIZYKA
1. Pojęcie i cechy charakterystyczne metafizyki; 2. Cztery przyczyny; 3. Byt i jego znaczenia oraz sens formuły «byt jako byt»; 4. Arystotelesowski wykaz znaczeń bytu i jego struktura; 5. Uściślenia odnośnie do znaczeń bytu; 6. Zagadnienie substancji; 7. Problem «ousia» w ogóle: forma, materia, synolon i cechy określające pojęcie substancji; 8. Arystotelesowska «forma» nie jest ogólna; 9. Akt i możność; 10. Wykazanie istnienia substancji ponadzmysłowej; 11. Natura Nieruchomego Poruszyciela; 12. Jedność i wielość tego co boskie; 13. Bóg a świat
II. FIZYKA
1. Charakterystyka fizyki Arystotelesowskiej; 2. Zmiana i ruch; 3. Miejsce i próżnia; 4. Czas; 5. Nieskończoność; 6. «Piąta istota» (ąuinta essentia) i podział na świat podksiężycowy i niebiański
III. PSYCHOLOGIA
1. Arystotelesowska koncepcja duszy; 2. Trójpodział duszy; 3. Dusza wegetatywna; 4. Dusza zmysłowa; 5. Dusza rozumna
IV. MATEMATYKA

SEKCJA TRZECIA:
NAUKI PRAKTYCZNE: ETYKA I POLITYKA
I. ETYKA
1. Relacje między etyką i polityką; 2. Najwyższe dobro człowieka: szczęście; 3. Wyprowadzenie «cnót» z «części duszy»; 4. Cnoty etyczne; 5. Cnoty «dianoetyczne»; 6. Doskonałe szczęście; 7. Przyjaźń a szczęście; 8. Przyjemność a szczęście; 9. Psychologia aktu moralnego
II. POLITYKA
1. Koncepcja państwa; 2. Zarządzanie rodziną; 3. Obywatel; 4. Możliwe formy państwa; 5. Państwo idealne

SEKCJA CZWARTA:
POŁOŻENIE PODWALIN POD LOGIKĘ; RETORYKA I POETYKA
I. POŁOŻENIE PODWALIN POD LOGIKĘ
1. Pojęcie logiki, czyli «analityki»; 2. Ogólna charakterystyka pism logicznych i geneza logiki Arystotelesowskiej; 3. Kategorie, terminy, definicja; 4. Zdania (Hermeneutyka); 5. Sylogizm; 6. Sylogizm naukowy, czyli dowodzenie; 7. Poznanie bezpośrednie; 8. Zasady dowodzenia; 9. Sylogizm dialektyczny, sylogizmy erystyczne i paralogizmy; 10. Logika a rzeczywistość
II. RETORYKA
1. Platońska geneza Arystotelesowskiej retoryki; 2. Definicja retoryki i jej relacje do dialektyki, etyki i polityki; 3. Różne środki przekonywania; 4. Entymemat, przykład i przesłanki sylogizmu retorycznego; 5. Trzy rodzaje retoryki; 6. Toposy retoryki; 7. Ogólne wnioski odnośnie do Retoryki
III. POETYKA
1. Koncepcja nauk wytwórczych; 2. Poetycka mimesis; 3. Piękno; 4. Katharsis

SEKCJA PIĄTA:
PODSUMOWANIE FILOZOFII ARYSTOTELESOWSKIEJ
I. LOSY FILOZOFII ARYSTOTELESOWSKIEJ
II. GŁÓWNE OSIĄGNIĘCIA I APORIE FILOZOFII ARYSTOTELESOWSKIEJ

OBJAŚNIENIA