Historia Chorwacji

Opis książki:

Od Autora: Pierwsze wydanie Historii Chorwacji mojego autorstwa ukazało się latem 1994 roku, a jesienią zostało zaproponowane Czytelnikom, dokładnie w tym samym czasie, kiedy w Zagrzebiu gościł wielki Polak papież Jan Paweł II i przed milionowym tłumem Chorwatów oraz innych katolików przybyłych z różnych krajów odprawiał Mszę świętą w języku chorwackim.
Być może, ten zbieg okoliczności już wówczas zapowiadał pierwszy przekład mojej książki na język polski. Teraz, kiedy stało się to już faktem, nie ukrywam swego zadowolenia. Nasze narody są sobie szczególnie bliskie nie tylko ze względu na słowiańskie pochodzenie i pokrewieństwo języków, ale przede wszystkim dlatego, że należymy do tego samego katolickiego kręgu kulturowego i posiadamy bogate dziedzictwo w postaci literatury łacińskojęzycznej. Na przestrzeni dziejów nieraz musieliśmy walczyć o przetrwanie i stawiać opór ciągłym podziałom i agresywnym działaniom liczniejszych i silniejszych od nas narodów i państw.
Zapisana historia Chorwacji ma swoje początki na ziemiach dzisiejszej Polski południowej, gdzie źródła odnotowały istnienie Białej Chorwacji. Stąd przodkowie dzisiejszych Chorwatów przybyli w VII wieku na teren swej obecnej ojczyzny. W drugiej połowie XIV wieku Chorwaci i Polacy znaleźli się we wspólnym państwie za czasów panowania Ludwika I (w Polsce zwanego Węgierskim) z francuskiej dynastii Andegawenów (Anjou). Państwo to rozpościerało się wówczas od Morza Adriatyckiego po Morze Bałtyckie, a jego terytorium odpowiadało dzisiejszej Europie Środkowej.
Wraz z Węgrami mieliśmy wspólnych władców, na przykład Władysława III Warneńczyka, który zginął w 1444 roku w bitwie pod Warną, walcząc przeciwko naszemu wspólnemu wrogowi - Turkom osmańskim. Podobny los dotknął również króla Ludwika II z dynastii Jagiellonów, który zginął po bitwie pod Mohaczem w 1526 roku.
Gdy Polacy w 1621 roku pod wodzą hetmana litewskiego Jana Karola Chodkiewicza zwycięsko obronili przed Turkami obóz warowny pod Chocimiem, wielki chorwacki poeta Ivan Gundulić napisał swoje wiekopomne dzieło Osman, a kiedy król Jan III Sobieski zadał Turkom klęskę pod Wiedniem, w walce tej zginął znakomity chorwacki uczony, pisarz, ksiądz i wielki miłośnik Polski Juraj Kriżanić.
I Chorwaci, i Polacy przez wieki żyli na granicy euroazjatyckich kultur i cywilizacji: pierwsi między islamem i prawosławiem, drudzy między prawosławiem i protestantyzmem. Chorwaci byli podbijani i rozrywani między Wiedniem, Konstantynopolem i Wenecją, a Polacy byli rozdarci między Petersburgiem, Berlinem i Wiedniem, ale ani jedni, ani drudzy nigdy nie zostali rozbici czy pokonani pod względem duchowym.
Podobne losy Chorwatów między węgierskim hegemonizmem a austriackim centralizmem i Polaków pod trzema zaborami doprowadziły do powstań i buntów obu narodów, a także do współpracy. Przykładem może być Chorwat Eugen Kvaternik, który solidaryzował się z polskim ruchem rewolucyjnym i w 1871 roku wzniecił powstanie przeciwko Austrii, tak jak to wcześniej czynili Polacy przeciwko Rosji w 1830 i 1863 roku. Chorwaci buntowali się także w 1883 i 1903 roku, uczestnicząc w antywęgierskich ruchach narodowych, lecz na próżno - wraz z południową częścią Polski pozostali pod panowaniem Austro-Węgier aż do zakończenia I wojny światowej w 1918 roku. Polska wówczas powstała na nowo, a Chorwacja zamiast dotychczasowej zależności od Wiednia i Budapesztu była okupowana przez Belgrad i Serbię.
I Chorwaci, i Polacy mieli swoje narodowe królestwa w okresie średniowiecza. Polska w XVII wieku była mocarstwem w środkowej i wschodniej Europie. Zwycięsko walczyła z Turcją, Rosją i Prusami, a w 1683 roku ocaliła Austrię. Chorwaci, Polacy oraz Węgrzy mieli rdzenny i silny stan szlachecki będący elitą polityczną narodu w okresie feudalizmu. Ta właśnie szlachta, zwłaszcza zaś magnateria, zachowywała pamięć o królestwach, którymi rządziły dynastie narodowe, podtrzymywała bogate tradycje historyczne, a równocześnie otaczała opieką język narodowy, literaturę i kulturę. W zachowaniu tego wszystkiego szczególnie ważną rolę, zarówno u Chorwatów, jak i u Polaków, odgrywał Kościół katolicki.
Na przełomie lat czterdziestych i pięćdziesiątych XX wieku Józef Stalin powiedział, że w utrzymaniu socjalizmu przeszkadzają mu tak zwane kawaleryjskie narody, to znaczy te, które w przeszłości miały mocną szlachtę. I istotnie tak było, bo właśnie te trzy narody, Chorwaci, Polacy i Węgrzy, najbardziej opierały się komunistycznej władzy, a w rzeczywistości rosyjskiej wszechwładzy w Europie Wschodniej. W przeciwstawianiu się stalinizmowi i przeprowadzaniu reform systemu komunistycznego wyróżnił się Chorwat Tosip Broz-Tito. Natomiast dla zburzenia tego systemu i powstania Republiki Chorwacji wielkie zasługi położył dr Franjo Tudjman. Wśród Polaków najwybitniejszym stał się Karol Wojtyła, czyli papież Jan Paweł II, zwierzchnik Kościoła katolickiego i autorytet moralny współczesnego świata, czczony przez Chorwatów nie mniej niż przez Polaków.
Polityczne, kulturalne, a szczególnie literackie związki Chorwatów z Polakami mają długą i bogatą tradycję. Polska literatura miała wielki wpływ na Chorwatów, zwłaszcza przekłady dzieł Adama Mickiewicza wpłynęły na rozwój literatury chorwackiego odrodzenia narodowego w pierwszej połowie XIX wieku. To samo można powiedzieć o późniejszych autorach. Najczęściej przekładanymi były dzieła Henryka Sienkiewicza, Bolesława Prusa, Władysława Reymonta. W XX wieku nastąpiły dalsze przekłady literatury polskiej. Do najważniejszych należą Pan Tadeusz Adama Mickiewicza, poezje Zbigniewa Herberta, Tadeusza Różewicza, Wisławy Szymborskiej i Karola Wojtyły.
W latach międzywojennych Chorwaci mieli wielkiego tłumacza i polonistę Julije Beneśicia, a w czasach nam współczesnych znanego poetę i tłumacza Milivoja Slavićka.
Chorwaci w swojej historii bardziej zwracali się ku Polakom jako narodowi wielkiemu i słynącemu z kultury, a nam tak bliskiemu. Stąd też więcej było przekładów z języka polskiego na język chorwacki niż na odwrót.
Obecnie, mimo trudności okresu powojennego, wydaliśmy między innymi dwie polskie książki z zakresu historii: M. Tymowskiego Krótka historia Polski (wydana w 1999 roku) i A. Paczkowskiego Pół wieku histońi Polski (wydana w 2001 roku), obydwie w przekładzie tłumaczki p. M. Najbar-Agićić.
Cieszę się więc, że z polskiej strony również istnieje zainteresowanie historią Chorwacji i czuję się wyróżniony faktem, iż wybór padł na moją książkę, która w Chorwacji już zostala wydana po raz trzeci.
Osobne podziękowanie składam tłumaczce p. Łucji Danielewskiej, która włożyła wiele trudu, aby przybliżyć Polakom niełatwą drogę, jaką Chorwaci musieli przebyć w ciągu całej swej dotychczasowej historii.
PROF. DR. SC. DRAGUTIN PAVLIĆEVIĆ

Książka "Historia Chorwacji" - Dragutin Pavlicević - oprawa twarda - Wydawnictwo Naukowe UAM. Książka posiada 636 stron i została wydana w 2004 r.