Hebrajski qumrański jako język mówiony

Opis książki:

Celem pracy jest studium kilku zasadniczych kwestii związanych bezpośrednio z typologiczną defmicją hebrajskiego ąumrańskiego (HQ) - języka literackich kompozycji rękopisów z Qumran, przede wszystkim z jego statusem jakojęzyka mówionego.
Kwestia definicji HQ, jego zasięgu, statusu społecznego i zróżnicowania stylistycznego należy obecnie do najbardziej doniosłych i kontrowersyjnych zagadnień w badaniach lingwistycznych hebrajskiego okresu II Swiątyni. W ostatnich latach badania te zdominowała hipoteza promowana przez izraelskie-go uczonego, E.Qimrona, upatrująca w HQ niezależny dialekt hebrajski, funk-cjonujący w odmianie literackiej i potocznej. Wedle tej koncepcji HQ był dialektem społeczności esseńskiej.
Praca w prezentowanej formie podejmuje analizę zagadnień najistotniejszych dla rozwiązania problemu. W założeniu miała stanowić próbę odpowiedzi na takie zasadnicze pytania, jak:
- czy HQ był językiem żywym,
- czy był niezależnym dialektem,
- czy był mówionym językiem społeczności esseńskiej,
- czy był językiem codziennym (ściślej, czy ta odmiana hebrajskiego występowała również w stylistycznej odmianie potocznej).
W praktyce rozprawa jest w znacznym stopniu polemiką z hipotezą Qimrona. Próbuje poddać krytyce jego tezę o HQ jako dialekcie esseńczyków, funkcjonującym w odmianie literackiej i potocznej. Składa się z kilku części, podejmujących rozważania na temat: uwarunkowań społecznych rozwoju odrębnej formy dialektalnej hebrajskiego w sekcie esseńskiej (rozdział I); znaczenia dla kwestii mówionego języka esseńczyków tekstów typu misznaickiego z Qumran (rozdziały IV, V); znaczenia przedrabinicznych tekstów misznaickich z Murabbaat, Nachal Chewer i Nachal Ceelim dla interpretacji qumrańskich tekstów wykazujących cechy bliskie HM (rozdział VI); istoty fenomenu HQ, przede wszystkim znaczenia systemu qumrańskich dystynktywnych elementów morfonologicznych jako wyznacznika odrębności dialektalnej HQ (rozdział V); tożsamości mówionego języka skrybów w świetle danych wynikających z kopii tych samych kompozycji (rozdział III).
Wiele uwagi poświęcono zagadnieniom normy w przekazie ortograficznym tekstów oraz przemian ortografii w procesie przekazu. Rozważaniom poddana została kwestia potencjalnych przeobrażeń diachronicznych HQ.
W studium zastosowana została następująca terminologia na oznaczenie głównych odmian hebrajskiego: HB (hebrajski biblijny), KHB (klasyczny hebrajski biblijny), PHB (późny hebrajski biblijny), HQ (hebrajski ąumrański), HM (hebrajski misznaicki), MBK (misznaicki Bar Kochby), HMl [MHl] (hebrajski misznaicki tannaicki), HM2 [MH2] (hebrajski misznaicki amoraicki). Zakres znaczeniowy HQ zasadniczo ograniczony został do języka rękopisów, których ortografia wykazuje cechy dystynktywne dla typu qumrańskiego. Przez hebrajski misznaicki rozumiem ogólną, nie ograniczoną pod względem diachronicznym, odmianę hebrajskiego wykazującą typologiczne cechy języka znanego m.in. z Miszny. W jej ramach rozróżniam misznaicki rabiniczny (tj. misznaicki literatury rabinicznej) oraz misznaicki przedrabiniczny (tj. misznaicki zaświadczony w Zwoju Miedzianym, tekstach z Murabbaat, Nachal Chewer i Nachal Ceelim). Do ostatniej grupy zaliczam nadto MQ (misznaicki qumrański) - język tekstów qumrańskich wykazujących cechy misznaickie.
Nazwy toponimów związanych z odkryciami zwojów stosowane są w uproszczonej pisowni, np. Murabbaat (a nie Murabba`at).
Termin "masorecki" jest umownie używany na oznaczenie typu pisowni bliskiej tej charakterystycznej dla późniejszych przekazów masoreckich, a więc charakteryzującej się m.in. pisownią ułomną i krótkimi wariantami form niektórych zaimków.
Termin "Izrael" jest stosowany przez mnie w odniesieniu do calości historycznych terytoriów zamieszkałych przez Żydów i ma zakres znaczeniowy zbliżony do terminu "Palestyna".
Cytaty z dzieł Flawiusza podaję w przekładzie J. Radożyckiego (Wojna żydowska, Księgarnia Świętego Wojciecha: Poznań 1980; Przeciw Apionowi, Księgarnia Świętego Wojciecha: Poznań 1986), Z. Kubiaka i J. Radożyckiego (Dawne dzieje Izraela, Oficyna Wydawnicza Rytm: Warszawa 1993).
Znaczna część rozprawy została przygotowana dzięki stypendium Fundacji A. Mellona, przyznanemu mi na realizację projektu badawczego w Paryżu w 1999 roku. Pragnę za to podziękować Fundacji A. Mellona i Maison des Sciences de 1`Homme. Wdzięczność pragnę również wyrazić Panu Profesorowi Józefowi T. Milikowi, z którym rozmowy utwierdziły mnie w przekonaniu o zasadności postawionego problemu badawczego i wysuniętej przeze mnie koncepcji interpretacji językowej rękopisów z Qumran.

Książka "Hebrajski qumrański jako język mówiony" - Piotr Muchowski - oprawa miękka - Wydawnictwo Naukowe UAM.