Ekonomiczne problemy ochrony środowiska i rozwoju zrównoważonego w XXI wieku

Opis książki:

PRZEDMOWA
Na początku XXI wieku przed społeczeństwami stoi w dalszym ciągu wiele nierozwiązanych problemów, wyzwań i zagrożeń o charakterze globalnym, regionalnym i lokalnym. Jedną z najważniejszych kwestii współczesności jest zagrożenie środowiska przyrodniczego i środowiska człowieka ze względu na intensywną eksploatację zasobów naturalnych, nieprzyjazne środowisku technologie produkcji, jak też rosnącą systematycznie konsumpcję dóbr. Podstawowe problemy ekologiczne wymagają ustawicznego rozwiązywania przez właściwe zarządzanie na różnych szczeblach odpowiedzialności. Złagodzenie zagrożeń ekologicznych i zachowanie kapitału naturalnego, również dla przyszłych pokoleń, jest możliwe tylko przez skoordynowane i wielokierunkowe działania na rzecz ochrony środowiska i promocji rozwoju zrównoważonego przez organizacje międzynarodowe, ośrodki naukowe, instytucje rządowe i samorządowe, inne instytucje publiczne, grupy społeczne, przedsiębiorców i gospodarstwa domowe oraz poszczególne osoby.
Teoretyczne podstawy ochrony środowiska i rozwoju zrównoważonego formułują nauki społeczno-ekonomiczne, przyrodnicze i techniczne. Ważny i niezaprzeczalny jest tu wkład wnoszony przez nauki ekonomiczne. Niemniej jednak poszczególne dyscypliny ekonomiczne podchodzą w sposób zróżnicowany do rozwoju zrównoważonego, kapitału naturalnego, trwałości oraz wyceny wartości środowiska i usług ekologicznych. Pozytywnym zjawiskiem jest to, że obserwuje się wzajemne wspomaganie się różnych dyscyplin ekonomicznych oraz benchmarking, co może dawać efekty synergiczne. W ostatecznym rachunku liczy się również to, czy teoretyczne dezyderaty i wytyczne znajdują przełożenie na politykę ekologiczną, politykę społeczno-gospodarczą oraz na zarządzanie. Niniejsza publikacja jest próbą naświetlenia niektórych zagadnień teorii i praktyki ochrony środowiska i rozwoju zrównoważonego, ze szczególnym ukierunkowaniem na aspekty ekonomiczne i zarządcze.
Publikacja powstała w wyniku prac zespołu pracowników Katedry Ekonomii Środowiska i Zasobów Naturalnych działającej przy Kolegium Ekonomiczno-Społecznym w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie. Opracowanie przedstawia wybrane problemy teorii i podejścia niektórych dyscyplin ekonomicznych do kategorii kapitału naturalnego i rozwoju zrównoważonego, wyceny wartości środowiska oraz problemów zarządzania środowiskiem w gminie za pośrednictwem strategii rozwoju zrównoważonego, planów ochrony środowiska i implementacji zasad odpowiedzialności społecznej w systemach zarządzania przedsiębiorstwem. Publikacja składa się z 9 rozdziałów, z których każdy stanowi odrębną całość.
W opracowaniu pt. "Kategoria rozwoju zrównoważonego w naukach ekonomicznych” przedstawiono istotę i główne wyznaczniki pojęcia rozwoju zrównoważonego. Pokazano odmienne rozumienie rozwoju zrównoważonego w podstawowych dyscyplinach, to jest w ekonomii ekologicznej, wyznającej trwałość mocną, i w neoklasycznej ekonomii środowiska opartej na złożeniu trwałości słabej. Przedstawione ewolucję podejścia do rozwoju zrównoważonego i trwałości w obu dyscyplinach oraz tworzenie się nowych dyscyplin, to jest ekonomii koewolucyjnej, ekologicznej ekonomii politycznej i ekonomii socjoekologicznej. Zmiany te są wyrazem spojrzenia na rozwój zrównoważony i politykę ekologiczną z szerszej perspektywy, uwzględniającej nie tylko aspekty ekologiczne i ekonomiczne, lecz także polityczne i społeczne.
Kapitał naturalny jest różnie przedstawiany w literaturze ekonomicznej: od ujęć bardzo uogólnionych do szczegółowej analizy pokazującej elementy kapitału naturalnego i ich funkcje. W rozdziale "Kapitał naturalny w ekonomii środowiska i ekonomii ekologicznej” ukazano podstawowe elementy strukturalne kapitału naturalnego ze szczególnym uwzględnieniem kapitału krytycznego oraz systematykę funkcji i usług kapitału naturalnego. Zarysowano również najważniejsze problemy wyceny wartości kapitału naturalnego i usług ekologicznych.
Celem opracowania "Ekonomia środowiska – dyscyplina z przyszłością” jest prezentacja dyscypliny naukowej, jaką jest ekonomia środowiska, oraz przyczyn jej rozwoju, a także powiązań z pokrewnymi dziedzinami wiedzy. Ekonomia środowiska wypracowuje prawidłowości niezbędne do tego, aby wskazywać na działania gospodarcze, które są racjonalne z punktu widzenia środowiska przyrodniczego i jednocześnie prowadzą do wzrostu dobrobytu społecznego.
W opracowaniu "Safe minimum standard – koncepcja ochrony zagrożonych gatunków” przedstawiono koncepcję safe minimum standard opartą na imperatywie moralnym. Sformułowana przez ekonomię ekologiczną koncepcja jest procesem społecznego wyboru, którego celem jest ochrona zagrożonych gatunków przed nieodwracalnymi zmianami. W porównaniu z ewaluacją neoklasyczną safe minimum standard oferuje odmienne podejście do wyceny i ujawniania preferencji społecznych wobec ważnych aktywów naturalnych. Jest ona wynikiem krytycznego stosunku ekonomii ekologicznej do wycen opartych na gotowości do zapłacenia.
Rozdział "Rozwój zrównoważony jako podstawa strategii rozwoju gminy” pokazuje miejsce fakultatywnych strategii rozwoju zrównoważonego, w tym także lokalnej Agendy 21, w zbiorze dokumentów planistycznych gminy w zakresie rozwoju społeczno-gospodarczego, ochrony środowiska i gospodarki przestrzennej (strategia rozwoju społeczno-gospodarczego, studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania, miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, program ochrony środowiska). W pracy omówiono polskie definicje rozwoju zrównoważonego, jego prawne podstawy, istotę strategii i planowania strategicznego. Ważnym aspektem rozważań jest analiza zróżnicowanego podejścia do budowy i realizacji strategii rozwoju zrównoważonego w polskich gminach.
W opracowaniu "Gospodarowanie odpadami komunalnymi w gminie w świetle przepisów prawa” na tle ogólnych problemów gospodarowania odpadami ujętych w polityce ekologicznej państwa i w innych dokumentach rządowych przedstawiono szczegółowe regulacje prawne dotyczące gospodarowania odpadami komunalnymi. Regulacje prawne w Polsce w całości przekazują gospodarkę odpadami komunalnymi w kompetencje gmin, obarczając jednostki samorządu terytorialnego szerokim zakresem obowiązków, m. in. planowania, postępowania z odpadami, programowania rozwoju, finansowania przedsięwzięć i monitoringu.
Celem opracowania "Zarządzanie środowiskiem w przedsiębiorstwie” jest analiza i ocena programów czystszej produkcji i sformalizowanych systemów zarządzania środowiskiem w przedsiębiorstwie. Zarządzanie środowiskiem polega na dobrowolnym uznaniu środowiska za integralną część działalności przedsiębiorstwa oraz dążeniu do minimalizacji negatywnego oddziaływania na nie. Wymaga to od firm zasadniczej zmiany myślenia i działania. Zarządzania środowiskiem w przedsiębiorstwie stanowi odpowiedź biznesu na oczekiwania społeczeństwa i organizacji ekologicznych.
Odpowiedzialność społeczna biznesu jest nową koncepcją zarządzania, w której firmy dobrowolnie budują strategie, uwzględniające nie tylko interesy ekonomiczne, lecz także interesy społeczne i ochronę środowiska. W rozdziale "Wybrane inicjatywy w ramach koncepcji społecznie odpowiedzialnego biznesu” podjęto próbę przedstawienia niektórych ważniejszych koncepcji społecznej odpowiedzialności biznesu, ze szczególnym uwzględnieniem rozwiązań dostępnych polskim przedsiębiorcom. Zalicza się do nich m.in.: Global Compact, Global Reporting Initiative, normy ISO 14000, standardy AA 1000 i SA 8000, Globalne zasady Sullivana.
Ostatni rozdział "O interdyscyplinarnych badaniach nad ekologicznymi uwarunkowaniami zdrowia społecznego” wskazuje na potrzebę interdyscyplinarnego podejścia w badaniach stanu środowiska przyrodniczego i jego wpływu na zdrowie społeczne. Zdrowie jest kategorią bardzo złożoną, a poszukiwanie przyczyn zdrowia i choroby tylko w obrębie medycyny jest niewystarczające. Wymaga to spojrzenia z różnych perspektyw, poprzez wykorzystanie wiedzy i metod oferowanych przez demografię, epidemiologię, geografię medyczną, socjologię medycyny, zdrowie publiczne, ekologię i ekonomię środowiska. Wymienione dziedziny mają wiele wspólnych obszarów zainteresowań w zakresie zdrowia społecznego i środowiska.
Należy wyrazić nadzieję, że zamieszczone opracowania, obok użyteczności naukowej, zainteresują również studentów studiów stacjonarnych i niestacjonarnych oraz słuchaczy studiów podyplomowych zajmujących się problematyką ochrony środowiska i rozwoju zrównoważonego ze względu na profil studiów lub charakter pracy zawodowej.
Piotr Jeżowski

Książka "Ekonomiczne problemy ochrony środowiska i rozwoju zrównoważonego w XXI wieku" - Piotr Jeżowski (red.) - oprawa miękka - Wydawnictwo Szkoła Główna Handlowa w Warszawie. Książka posiada 138 stron i została wydana w 2007 r.