Czy wolność jest możliwa? Zagadnienie wolności i przyczynowości w filozofii Romana Ingardena

Opis książki:

Ze wstępu Autora: "Zamierzeniem tych rozważań była prezentacja i analiza poglądów Romana Ingardena odnośnie zagadnienia przyczynowości, determinizmu i wolności oraz próba rozważenia na tej podstawie kwestii, czy wolność jest możliwa? Roman Ingarden nie został wybrany tu przypadkowo, lecz z uwagi na to, że przeprowadzone przez niego analizy wydają się być jednymi z najbardziej inspirujących we współczesnej filozofii, co nie jest równoznaczne ze zgodą na wszystkie twierdzenia wielkiego polskiego fenomenologa. Wręcz przeciwnie, główne tezy Ingardena zostają tu poddane krytyce, wszelako wyciągnięte wnioski będą dość optymistyczne, ale może niezbyt popularne. Są one mianowicie takie, że wolność (choć nie rozumiana jako wolność absolutna) jest możliwa pomimo istniejących w świecie związków przyczynowych. Poniższe rozważania opierać się będą głównie (co nie znaczy, że wyłącznie) na opublikowanych i nieopublikowanych tekstach samego Ingardena. Ponadto w badaniach tu przedstawionych, zgodnie z samym podejściem Ingardena, przyjęto ontologiczny zakres rozważań oparty na "apriorycznej analizie zawartości idei", w której szczególne znaczenie ma badanie związków pomiędzy możliwymi lub koniecznymi własnościami przedmiotów. Siłą rzeczy więc poglądy wielu innych filozofów na zagadnienie przyczynowości nie dochodzą do tych zagadnień, które porusza Ingarden, gdyż albo w punkcie wyjścia diametralnie sie różnią od poglądów Ingardena i w ogóle fenomenologii, albo też nie próbują dociec samej istoty przyczynowości, poprzestając na wskazaniu warunków występowania związku przyczynowego lub praktycznym (użytecznościowym) jego określeniu.
Wnioskiem jaki można wyprowadzić z przeprowadzonych analiz jest stwierdzenie, że związek przyczynowy nie daje się opisać w oparciu o kategorie statyczne, takie jak zdarzenia, natomiast rozwiązanie oparte na pojęciach dynamicznych (np. procesy) nie wyjaśnia w pełni samego związku przyczynowego.
W rozważaniach główny nacisk położono na zagadnienie przyczynowości, gdyż swojej koncepcji wolności Ingarden do końca nie zdążył rozwinąć. Rozwinięcie zaś zagadnienia wolności w pełnym zakresie wymagałoby przedstawienia i pełnego opracowania koncepcji podmiotu i osoby oraz istoty ludzkiej w ogólności, co siłą rzeczy powiększyłoby zakres i objętość tej pracy.
Podstawą rozważań o przyczynowości jest zrozumienie istoty związku przyczynowego. Dlatego po niniejszym wstępie następuje przedstawienie istoty związku przyczynowego w ujeciu Romana Ingardena, połączone z krytyczną analizą jego poglądów. Wypracowane pojęcie związku przyczynowego umożliwiło Ingardenowi zajęcie się podstawowymi związkami jakie mogą wystąpić przy badaniu przyczynowej struktury świata. Stąd też kolejna część to prezentacja i podział różnych rodzajów determinizmów z uwzględnieniem możliwości ich występowania w świecie. Z zagadnieniem konieczności związku przyczynowego i determinizmu związany jest problem pojmowania i występowania wolności, gdyż traktowana ona bywa jako zaprzeczenie konieczności związku przyczynowego i ograniczenie determinizmu w jego powszechności występowania. Dlatego nastepna część poświęcona jest zagadnieniu wolności. Ostatnia cześć jest podsumowującą prezentacją wniosków wyprowadzonych w toku analiz.

Książka "Czy wolność jest możliwa? Zagadnienie wolności i przyczynowości w filozofii Romana Ingardena" - Tadeusz Czarnik - oprawa miękka - Wydawnictwo Aureus.